Reşat Nuri Güntekin Özellikleri

Reşat Nuri Güntekin Özellikleri
Reşat Nuri Güntekin Romancılığın Özellikleri
Reşat Nuri Güntekin ve Özellikleri

Reşat Nuri Güntekin
Romancılığının ve Romancının özellikleri

Reşat Nuri, Ulusal Edebiyat akımıyla başlayan, halka ve onun gerçeklerine yönelişin Anadolu ’ya uzanan ilk başarılı temsilcisi sayılır Roman türündeki ilk yapıtlarını “Mütareke devrinde verdi (19191922) Gözlemci realist tavrı, sevecen perspektif, yöneldiği sorunları yansıtmada etkili bir alınganlık evreni oluşturdu Onun bu özelliği, bireyselle toplumsalı içiçe işlediği yapıtlarının en belirgin öğesi sayıldı

Ilk romanı Harabelerin Çiçeği, süre gazetesinde tefrika edildi (1918) Bunu Dersaadet ’te Dar El izledi (1920) Bu iki çalışmasından sonra, bir oyunundan romana dönüştürdüğü Çalıkuşu ona büyük ün sağladı Kurtuluş Savaşı yıllarında, geniş bir kesim kadar ilgiyle karşılandı Aşk kırgını Feride ’nin, bir kaçış içinde Anadolu ’ya öğretmenliğe gitmesi ve kendini, geri kalmış Anadolu ’nun fakir yörelerinde, bu göreve adaması romanın başlıca temasını oluşturur Roman, Feride ile sevgilisi kamuran ’ın duygusal ilişkisinin mutlu birliğiyle sonlanır Reşat Nuri, Kurtuluş Savaşı Anadolusunun öbür yörelerini (Bursa, Çanakkale, İzmir, Kuşadası), “insanları ve “gelenekleriyle ele alarak “okuyucuya yeni bir ufuk açmıştır Nabizade Nazım ’ın Karabibik ’i (1890) ve Ebubekir Hazım Tepeyran ’ın Minik Paşa ’sıyla (1910) ilk olarak İstanbul dışına açılan Türk edebiyatının, cumhuriyet dönemine geçiş evresindeki önemli bir birincil adımıdır Çalıkuşu Reşat Nuri ’nin, Anadolu insanının bir takım toplumsal gerçeklerini yansıtmadaki yöneliminin birincil örneğidir keza Bu, romancılığının daha sonraki çizgisinin de birincil nüvesini oluşturur Romanın diğer bir özelliği de, Türk edebiyatında gerçekçiyönelimin yol açıcılığını yapmasıdırRomanın hissi örgüsü içindedönemin bazı toplumsal sorunlarına değinilmesi ve Feride ’nin kişiliğinde idealist bir ‘herif ’in çizilmesi “halkı etkilemiş, ülkücü bir kuşağın yetişmesine kılavuzluk etmiştir Reşat Nuri, bu romanıyla, Türk edebiyatında, Ahmet Mithat ’tan sonra, geniş bir okur kitlesinin kazanılmasında etkili olmuştur

Romancılığının bu ilk dönemi kapsamına giren Dudaktan Kalbe (1923), Akşam Güneşi (1926) ve Bir Bayan Düşmanı (1927) yapıtlarında; bireylerin hissi ilişkilerinin mutsuzlukla sonlanan serüvenlerini, toplumsal bir konum içindeki sorunlarla yansıtıldığı görülür

Anadolu insanının yoksulluğu, bilgisizliği, şiddet hayat koşullarındaki bağlanışlarının yanı sıra batılılaşma özentisi içindeki insanlarının gerçekliği, yiten değerinde yargılar ve kuşaklar arası çatışma…Romancılığının ikinci evresinde, toplumsal sorunları ele alan yapıtlarının başlıca temalarını oluşturur Bu yöneliminin birincil romanı Yeşil Gece (1928), 19081923 yılları arasında, Anadolu ’daki medrese öğreniminin önemi ve Şahin Efendi ’nin kişiliğinde yenilik yanlılarıyla, batılılaşma karşısındaki softalar arasındaki savaşım anlatılır İstanbul ’da Somuncuoğlu Medresesi ’ndeki dört takvim eğitimi sonrası, inançlarını yitirerek ayrılan Şahin, Hoca Okulu ’na girer Öğretmen çıkınca da, içinden gelerek Sarıova ’ya gider 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) ardına İstanbul dıştan tepe bildiren softalarını etkili olduğu bu kasabada onlarla olan mücadelesi romanın esas temasını oluşturur Reşat Nuri, bir yanlamasına gericiliğin boy verdiği, etkili olduğu toplumsal ortamı; öteki yana da yeniyi, gelişmekte olanı açıklanmış bir ivedi çerçevesinde yansıtır

Etik kurallarına bağlılığı yüzünden işinden olan Ali Rıza bey ’in, ailesinin “modern yaşama istemleriyle çatışan bedel yargıların yıkılışı; bu yitenler ve değişenlerle birlikte, ekonomik yoksunluklar içinde çözülüp yıkılan bir aileYaprak Dökümü ’nün trajik yapısını oluşturur Reşat Nuri, iki kuşak arasındaki çatışmayla birlikte, değişen koşullarla yiten ve varolan gerçekliklerin eski yaşam biçimleriyle yeni yaşantılarda yer edişini yansıtmaktadır

Cumhuriyet ’in kuruluşuyla gelen yenileşme hareketlerinin kayıtlı yaşam kesitlerindeki yansısını, geçiş dönemi insanlarının yaşantılarından kesitlerle sunduğu Eski Rahatsızlık (1935) Cumhuriyet ’in ilk yıllarının gerçekliğini yansıtması bakımından tartma kazanır

Tarihsel ve toplumsal yanı ağır basan Miskinler Tekesi (1946), onun yazınsal gerçekçiliğinin en başarılı örneği olarak nitelendirilmektedir Konusunun özgünlüğü, anlatımındaki yetkinlik ve getirdiği toplumsal eleştirel öz romanın manâlı özelliklerini oluşturur Romanın örgüsündeki sevecen bakışın “insanlardaki başkalaşım gücüne inanışı romanı başarılı kılan bir diğer özellik olarak belirir

Romanlarının öteki bir bölümünüün esas konusu ise sınıflar arası karşıtlıklar ( Kızılcık Dalları, son Barınak) Meşrutiyet Öncesi istibdat yılları (Gökyüzü, Damga, Alev Gecesi, Harabelerin Çiçeği); duygusal ilişkiler (Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi); mutsuz evlilikler (Eski Rahatsızlık, Acımak) oluşturur Reşat Nuri, romanlarında şahısların hissi ilişkileriyle döneminin toplumsal sorunlarını bir arada yansıtır Romancılığının ikinci evresinde toplumsal özün öne geçtiği, bir “hedef durumuna geldiği görülür Anadolu ’nun gere kalmışlığı karşı yüksünmeden çalışan, ülkenin yenileşme hareketine katılarak güçlükler ve engellerle uğraş eden değişik çevre ve mesleklerden ‘ideal ’ kişiler (hoca, doktor, mühendis, memur…) romanlarının esas ‘herif ’leridir Çalıkuşu ’nda Feride ile çizilen kadın tipi, o güne dek Türk romanında işlenegelen tiplemeyi aşarak daha canlı, daha mücadeleci bir tip olarak belirir Bu kültürlü kişiliklerin yanı sıra toplumun diğer kesimlerinden (işçi, köylü, kentli, esnaf, asker, idareci…) halk müziği romanlarının anlatılan “çevre ve tarih koşulları içinde yaşamış başlıca alıcı ve karakterlerini oluştururlar Tek boyutludur kişileri, iyifena ikilemleriyle geliştirir kişilikleri *