Riyad’da taht oyunları

Öncelikle belirtelim, Muhammed bin Nayif’in veliaht prenslikten uzaklaştırılmasının birinci nedeni krallıkta çok yaygın olan “akraba kayırmacılığı”na (Nepotizm) dayanıyor. Meğer ülkedeki tüm karanlık gelişmelerde parmağı olan Bin Nayif hanedanın baskıyla, şiddetle varlığını sürdürmesinde çok faydalı bir figürdü. Lakin hanedan içindeki kadim Sudayri-Suud çekişmesinde Sudayri anneden gelme Muhammed bin Nayif’in “gitmesi” kaçınılmazdı. Akraba kayırmacılığının bu nedenle birinci neden olması şaşırtan değil. Öbür bir neden daha var ki az dillendiriliyor: Muhammed bin Nayif’in ilaç bağımlılığı. Hasebiyle karar alma zahmeti içinde olması da uzaklaştırılmasının nedeni olarak gösterildi. Fakat karar alma zahmeti içinde olduğu argüman edilen Nayif’in “darbe komplosu” içinde olacak kadar “aklı başında” olduğu kabul edildiğine nazaran bu argüman pek gerçekçi görünmüyor.  

Asıl soru şu, tutuklamalara münasebet yapılan bir askeri darbe Suudi Arabistan’da nitekim de mümkün mü? Kısa vadede çok sıkıntı. Suudi ordusunun prensler ortası ayrışmadan dolayı bölünmüşlük içerisinde olduğu anımsanırsa, bir darbe teşebbüsünde, darbeci kanadın ordudan tam dayanak alması kolay görünmüyor. O denli olsa bile, darbeyi yapan kişinin uzun müddet iktidarda kalması da mümkün değil. Hasebiyle ordu dışından, prensler eliyle de gelse bir askeri darbeye ordunun tümünün dayanak vermesi de ihtimal dışı. 



Pekala, ordu, içindeki bölünmüşlüğü giderirse bir darbe olur mu? Global manada petrole olan bağımlılığın azalmasına yol açan yeni bir güç kaynağı devreye girdiğinde, varlığı petrodolara bağlı olan krallıkta, bu gelir nedeniyle sürdürülebilir olan rejim sürdürülemez hale gelebilir. Bu da gelecekte, ordu eliyle kanlı darbelerle müsabakayı mümkün kılıyor. Yalnızca petrol gelirine bağlı olmak riski güçlendiriyor. 

Suudi Arabistan’ın asıl sorunu şu: krallık meşruiyetini üç ana temel üzerine oturtmuştur, malum. Bunlar Vahhabizm, Milliyetçilik ve akrabalık. Bunlardan birinci ikisi ortasında tercih yapması gereken devirlerden geçiyor krallık. Hangisine ağırlaşsa oburunun ihmali toplumda düzensizliğe yol açabilir. İnsan hakları açısından son derece berbat bir sicili olmasına karşın tuhaf bir biçimde BM İnsan Hakları Konseyi’ne üye yapılan Suudi Arabistan, Vahhabi kimi kurumların yetkililerini sonlandırdı kısa mühlet evvel. Bu, memleketler arası toplumda olumlu bulunmasına rağmen krallığın yönetici seçkininin statüsünü tehlikeye de attı bir bakıma. Radikalleri yeterlice kendisine düşman eden bir karardı. Bu karar krallığı şiddete açık bir hale getirdi. “Gözden düşmüş” prenslerin durumdan yararlanmak isteyecekleri korkusu daima bu çeşit tutuklamaları gündeme getiriyor. Son tutuklamalara biraz da bu açıdan bakılmalı.

Mustafa K Erdemol/Cumhuriyet