Romatİzma

Romatİzma Romatoid Artrit (Artrit Eklem iltihabı) en yaygın romatizmal hastalıktır ve daha fazla kadınlarda edinmek üzere nüfusun % 0,5 inde görülmektedir Hastalığın sebebi demin tamamiyle açıklanamamıştır, fakat kalıtımsal faktörler ile oto imunite ( bünyenin kendi dokularına karşı çalışması) süreçleri ile bağlantılar mevcuttur Tipik semptomlar arasında, geceleri ve gündüzleri el parmaklarında, çoğunlukla simetrik olarak, oluşan ağrılar ile sabahları bu eklemlerin 15 dakikadan daha artı tutuk ve dingin olmasıdır Devamında başka eklemlere de sıçrama gerçekleşir Eklemler deforme olur Ender olarak organlara da sıçrar (gözlere, tükürük ve göz yaşı bezlerine, cilde, kalp ve akciğerlere) Teşhisin konulmasında hastalığın geçmişi ile el ve ayakların röntgen filmleri belirleyici olmaktadır Laboratuar değerleri yalnızca zihin vermektedir Hastalığın sebep olacağı zararları engellemek ya da geciktirmek için yerinde tedavinin süre geçirilmeden başlaması önemlidir Bu tedavi, esas ilaçlar dediğimiz ilaçlarla (bilhassa Methotrexat) ve icabında cerahat önleyici başka ilaçların kombinasyonu ile yapılmaktadır Tamamlayıcı olarak fizik çare, Ergoterapi, Hasta jimnastiği ve cerrahi çare tezgâhtar olmaktadır Tanımlama Kronik Poliartritis olarak da adlandırılan Romatoid Artrit kronik iltihaplı bir hastalıktır Bu rahatsızlık ağırlıklı olarak eklemleri etkilemekle birlikte ender de olsa göz ve deri gibi iç organları da etkileyebilmektedir Sıklık Romatoid Artrit iltihaplı romatizmal hastalıklar içerisinde en sık görülenidir Almanya’da nüfusun takriben % 0,5’i bu hastalıktan mustarip Bu hastalığın kadınlarda görülmesi erkeklere tarafından 3:1 oranında daha fazladır Romatoid Artrit her yaştaki insanda, hatta minik çocuklarda deha görülebilmektedir aynı zamanda hastalık daha fazla 35 ile 45 yaş arasında ve 60 yaştan sonra başlamaktadır Sebepleri Romatoid Artritin oluşumuna neyin sebep olduğu konusu halen kesin olarak çözülmüş değil Oysa olasılıkla hastalığın açılış sürecinde imun sistemine (bağışıklık) ait hücreler aktif ülkü gelerek bir oto imünite sürecinin başlaması ile kendi vücutlarına karşısında savaşa geçmektedirler Bu işlem birkaç adımda gerçekleşmektedir: Ak yuvarların özel bir şekli olan TLenfositleri etkin ışık halkası gelir Belirtilen yüzey molekülleri ağır Romatoid Artrit hastalarında daha sıklıkta görülmektedir böylece genetik bir akıntı muhtemeldir Hastalığın oluşumundaki sonraki adımlarda eklem iç zarı (sinovyal çeper), bağışıklık sisteminin neredeyse tüm hücreleri ile tahvil dokusunun sinovyal hücreleri dahil edinmek üzere iltihaplanır Bu cerahat, hücreler aralarında iletişimi karşılayan bağışıklık sisteminin elçi maddeleri, yani Sitokinler kadar yönetilmektedir Bir verici gözenekli olan tesir maddeleri (sitokin) çıkartır Bu maddeler hedef hücreye ulaşır Amaç hücrenin hücresel zarında reseptörler bulunur Sitokin molekülleri bu reseptörlere kilit anahtar misali yanaşabilmektedirler Böylece hücresel içlerine sinyaller gönderilir ve bu sinyaller amaç hücrenin kayıtlı bir cevapta bulunmasına neden olurlar Romatoid Artritin oluşumunda en manâlı sitokinler Ot Gibi Yaşama Nekrose Faktörü alpha (TNF alpha) ve İnterlökin 1 (IL1) sayılmaktadır Sitokinlerin etkisi ile Sinovyalden yumru biçiminde bir doku oluşur Pannüs denilen bu doku kesin bir zaman sonra kıkırdak, kemik, tutucu aparatlar ile söz konusu ekleme ait öteki yapıları bozmaktadır Bu yıkıcı iltihab sürecinin sorumlusu olarak TNFalpha görülmektedir Bu mekanizmayı çözmek için yeni bir çare katkısı, TNFalpha’ nın amaç alınarak antikorlar ya da çözünebilir TNFreseptörleri ile bloke edilmesidir Interlökin1 (IL1) kıkırdak dokusunun bozulmasını özendirme eder ve kemik yapısını bozan hücreleri, yani Osteoklastları, etkin ışık halkası getirir Bu etki organizmada bayağı olarak IL1 reseptör antagonisti IL1Ra kadar düzeltilmektedir IL1Ra, hücreli zarındaki reseptörleri karşıt oyuncular ile, yani Reseptör antagonistleri ile bloke ederek niyet hücrenin cevap (tepki) vermesini engeller IL1Ra, reseptörün kilidine yerinde ama “âmâ bir anahtar sunar IL1’ in yanaşabileceği kilitler böylece bloke edilmiş olurlar Gözenekli Olan içerisine bir sinyal verilmemiş olur Hücrenin korkunç cevabı gelmez Romatoid Artrit hastalığında, tatmin edici sayıda IL1 reseptör antagonisti bulunmadığından, bu denge bozulmuştur Tipik Belirtiler: Geceleri ve sabahları eklem ağrıları Sabahları 15 dakikayı geçen eklem tutulmaları Eklemlerin şişmesi, tipik olarak parmakların dip ve orta eklemlerinde Dermansızlık ve takatsizlikle birlikte genellikle kendini hasta idrak etme Ilk devrelerde ara sıra yalnızca az sayıda eklem etkilense de adeta daima belirlenmiş bir süre sonra poliartritis dediğimiz vücudun fazla sayıda küçük ve büyük ekleminin iltihaplanması gerçekleşir Bu daha çok el ve parmak eklemlerinde görülür Baş boyun eklemi dışarıda Omurga hemen hemen hiç etkilenmez Rahatsızlık seyrinin devamında eklemlerde altında tanımlama edilen şartların değişmesi gelişebilir: Parmakların dışa kayması Parmak ucunun aşağıya katlanması Parmak kemiğinin yukarıya çıkıntı yapması Eklemlerin dış tarafında lastik güya düğümlerin gelişmesi Oysa yalnızca eklemler değil başka organlar da etkilenmiş olabilir Organların etkilenmesi aşağıdaki şekillerde görülebilir: Akciğer Akciğerde bono dokusunun çoğalması (akciğer fibrozu) veya akciğer zarı iltihabı (Plevrit) Yürek Perikard iltihabı (Pericarditis) Gözler Göz duvarlarında değişik katmanların iltihaplanması (Skleritis ve Episkleritis) ekstrem durumlarda gözün delinmesi (ör bir Ulcus cornae sonucu) Cilt Romatizma düğümleri veya kılcal damar iltihabı (Vaskulitis) özellikle daha alçak baldır ile üçgenin taban olmayan kenarı sırtında Tükürük ve göz yaşı bezleri Ağız ve gözde kuruluk belirtili kronik iltihap (SiccaSyndrom TEŞHIS: Romatoid Artrit hastalığının teşhisi defalarca bir çok bulguya dayanılarak konulur: Belirtiler, vücudun muayenesi, laboratuar verileri ve röntgen tetkikleri Kan değerlerinin tipik değişimleri aşağıda verilmiştir: Kan çökelme hızı (BSG) ve CReaktifProtein (CRP) gibi cerahat değerlerinin yükselmesi Romatizma Faktörünün tespiti (öbür antikorlar) Hemoglobin layık düşmeyle birlikte Irin anemisi Ancak dikkat edilmesi gereken bir husus, Romatoid Artrit hastalarının sadece yaklaşık % 80 kadarında romatizma faktörünün tespit edilebilmesi ve romatizma faktörünün bazı diğer hastalıklarda ve hatta dinç insanlarda da bulunabilir olmasıdır bu nedenle fazla pozitif spesifik olmamaktadır Romatoid Artrit hastalığının eklem bozucu sürecine emrindeki olarak çoğunlukla bir kaç yıl sonradan eklemlerin röntgen filmlerinde tipik değişimler görülebilir: Ekleme yakın Osteoporoz ekleme yakın kemikte kireç tuzu eksikliği (erken göze çarpan) Erozyonlar eklem yüzeyinin dış kenarında fare ısırığını hatırlatan kemik hasarları Başboyun ekleminin de etkilendiği, boyun omurgasında omurların kayması Zamanında tipik değişiklikleri tanımlayabilmek için el ve ayakların röntgen filmleri bilhassa yardımcı olmaktadır Teşhisi standartlaştırmak için American College of Rheumatology (ACR) 1987 yılında aşağıdaki teşhis kriterlerini belirlemiştir Romatoid Artrit için ACRKriterleri Eklemlerin sabahleyin tutukluluğu (süresi: en az bir saat) altı hafta Üç veya daha fazla eklem bölgesinde dokunularak hissedilebilir şişlikler altı hafta El veya parmak eklemlerinde artrit altı hafta Simetrik Artrit (bununla beraber her iki eklem bölgesinde) altı hafta Romatizma düğümü Kanda romatizma faktörünün bulunması Tipik röntgen değişiklikleri (eklem yakınında Osteopeni veya da erozyon) Romatoid Artrit teşhisi için bu 7 kriterden en az 4 tanesinin söz konusu olması gerekmektedir ÇARE: Bir Romatoid Artrit hastasının tedavisi büyük tecrübe gerektirmektedir, hem romatolog, ortopedist, hasta jimnastikçisi ve bir ergo terapistin disiplinli bir iş birliği içerisinde çalışmaları gerekir Takip eden çare yolları mevcuttur: İlaçla çare En elverişli temel ilaçlar Eklemlere Kortizonlu preparatların enjeksiyonu NSAR Biyolojikler Hasta jimnastiği Bireysel ve grup jimnastiği Kuru terapi ve hareket banyosu Fizik çare Sıcak ve Soğuk uygulaması Masaj Elektro terapi Ergo terapi ve Rehabilitasyon Eklem koruma eğitimi Evde, işte ve özgürlük zamanda, çoğunlukla günlük hayatta armoni Tezgâhtar madde tedariki Psikolojik önlemler Gevşeme eğitimi psikolojik olarak ağrıyı yenme Ruhsal yardım ve refakat Cerrahi çare (Synovektomi ve rekonstrüktif cerrahi) örn Eklemlerin bozuk durması ya da fonksiyon kaybında düzeltici operasyonlar Suni eklem uygulaması Hap tedavisi Romatoid Artrit’in eklem bozucu sürecine engel olmak için aralıksız ve tatmin edici hap tedavisi uygulanmalıdır Buradaki amaç, eklemlerdeki iltihabı muhtemel olduğunca kontrol altında tutmaktır Burada vazgeçilemez ilaçlar aralarında esas ilaçlar dediğimiz ilaçlar veya diseasemodifying antirheumatic drugs (DMARD) dediğimiz ilaçlar önemli bir rol oynamaktadır Bu ilaçlar hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilirler Etkin olan her Romatoid Artrit asgari bir ya da daha artı temel ilaçla tedavi edilmelidir a) En kullanışlı esas ilaçlar Methotrexat Sulfasalazin Hydroxychloroquin Chloroquin Aurothioglukose (enjekte edilebilen altın) Auranofin (oral altın) Azathioprin Cyclosporin A Leflunomid Temel ilaçlar aralarında yüksek etkisi ve alt etkileriyle Methotrexat özel bir yer almaktadı Methotrexat, aslında daha yüksek dozlarda kullanıldığı kanser tedavisinden gelmektedir Methotrexat başlıca birincil seçilen temel tedavi ilacıdır Tablet halinde verilebildiği gibi enjeksiyon (kas içine, damara ve subkutan) olarak da verilebilmektedir Bütün esas ilaçlar belirtilen bir sürede etkilerini gösterebilirler Çoğunlukla bu süre 4 hafta (Methotrexat, Leflunomid) ile 6 ay (enjekte edilebilir altın) arasındadır Yalnızca bir esas ilaca yetkisiz düzeyde tepki alınıyorsa değişik ilaçlar arasında kombine edilmelidir Büyük araştırmalarda seçim edilen bir kombinasyon Methotrexat ile Cyclosporin A veya Hydroxychloroquin plus Sulfasalazin ile olanıdır b) Eklemlere Kortizon preperatlarının enjekte edilmesi Romatoid Artrit tedavisinde öteki bir esas yelken direği olarak kortizonlu preperatlar gösterilebilir (Glukokortikoidler) İltihaba aleyhinde etkileri ivedi olduğundan hastaların şikayetlerini çabuk azaltmaktadır Düşük dozlu uzun süreli tedavide eklem bozulmasında fakat ilerleme yavaşlamaktadır Ne eyvah oysa Glukokortikoidlerle yapılan uzun süreli ya da yüksek dozlu tedavilerde emrindeki etkiler meydana gelmektedir, örn Osteporoz c) Steroidal olmayan anti romatik (NSAR) Mesela Diclofenac ya da Indoromatizma5c4f7344a1df0alt romatizma5c4f7344a1df0alt romatizma5c4f7344a1df0alt romatizma5c4f7344a1df0alt cin gibi anti iltihap etkili ağrı kesicilerdir Ortak eki prensibi olarak Prostaglandin üretimi için gereli olan Cyclooxygenase (COX) enzimini azaltırlar analjezik etkileri iyi olduğundan Romatoid Artrit hastalığında kullanımına devam edilmektedir Sık rastlanan bir alt etki mide ve onikiparmak bağırsağı ülserinin oluşumunu desteklemesidir Bu durum bilhassa ilaçlar Glukokortikoidlerle birlikte alındığında ortaya çıkabilir NSAR’ın bir diğer sınıfı Cyclooxygenase2(COX2) engelleyicileridir Bunlar yalnızca irin durumunda meydana gelen Prostaglandin üretimini bloke ederken, mide zarının koruması için gerekli olan Prostaglandini bloke etmezler d) Biyolojikler Romatoid Artrit hastalığında iki sitokin bilhassa manâlı bir rol oynarlar: İnterlökin 1 (IL1) ve ot gibi yaşama nekrose faktörü alpha (TNF alpha) Her ikisi de bağışıklık sisteminin hücreleri göre üretilir ve salgılanır Biyolojikler, iltihabı teşvik eden ve iltihabı engelleyen faktörler arasındaki dengesizliği kaldırırlar Bunlar IL1 veya TNFalpha fazlasına aleyhinde etkili olurlar