Ronesans ve Reformun Cıkış Sebepleri ve Sonucları nelerdir

Ronesans ve Reformun Cıkış Sebepleri ve Sonucları
Ronesans ve Reformun Cıkış Sebepleri ve Sonucları hakkında bilgi
ronesans ve reformun sebep ve sonucları
ronesansın sebep ve sonucları

Ronesans ve Reformun Cıkış Sebepleri ve Sonucları nelerdir


Reform:
16 yyda Batı Kilisesi ’nde gercekleşen dinsel devrim Siyasal,iktisadi ve toplumsal etkileriyle Hıristiyanlığın uc ana kolundan biri olan Protestanlığın ortaya cıkmasına yol acmıştır En buyuk onderleri Martin Luther ve Jean Calvin ’dir
16 yy reformcularını ortaya cıkaran Katolik Kilisesi ’nin yapısı oldukca karmaşıktı Yuzyıllar boyunca kilise,ozellikle de papalık makamı Batı Avrupa ’nın siyasal yaşamıyla ic ice gecmişti Bunun sonucundan ortaya cıkan siyasal entrika ve manevralar kilisenin durmadan artan gucu ve zenginliğiyle birleşince kilise ruhani bir guc kaynağı olarak yozlaşmaya başlamıştı Enduljans uygulaması ve kutsal emanetlerin satışa cıkarılması ile din adamları arasındaki yolsuzluklar ve dindarların somurulmesine ve kilisenin manevi yetkisinin zayıflamasına neden oluyordu
16 yydan once de, ortacağ boyunca Aziz Francesco, Pierre Valdo, Jan Hus ve John Wycliffe gibi reformcu din adamları kilise icindeki yozlaşmayı dile getirmişlerdi 16 yy başlarında buyuk humanist bilgin Desiderius Eromus da ahlaki yozlaşmaya ve boş inanclara karşı Katolik Kilisesi ’nde liberal bir reformun gerekliliğini savunmuş ve Hz İsa ’nın ornek alınmasını onermişti Butun bunlar Reform ’un başlangıc gunu sayılan 31 Ekim 1517 ’de tum Azizler Yortusu ’nun arifesinde Luther ’in Wittenberg ’de Schlosskirche ’nin kapısına Doksan Beş Tez ’i asmasından onceki reform kıpırtılarıydı
Luther ’e gore kendisiyle onceki reformcular arasındaki fark, oncekilerin kilise yaşamında ki yozlaşmaya karşı cıkmakla yetinmelerine karşılık, onun sorununun kokenini, kilisenin kurtuluş ve kayra oğretisindeki sapmayı hedef almasıydı Tanrı‘nın karşılıksız kayrasının enduljanslara ve bu dunyada iyi iş işlenmeye bağlanmasına katkıda bulunabileceğin oğretisinin İncil ’lerde yer almadığını savunuyordu Luther ’in kilisenin etik ve ilahiyat bakımından yenilenmesiyle ilgili yaklaşımının ipucları buradaydı: Kutsal metinlerin tek başına bağlayıcılığı (sola sciptura)ve işlerle değil yalnızca imanla (sola fide) aklanma Luther Katolik Kilisesi ’yle bağları koparma yanlısı olmamakla birlikte papalıkla catışma kacınılmazdı1520 ’de Worms ’daki İmparatorluk Meclisi (Diet) onunde yargılandı,ardından da aforoz edildi Kilise icinde reformu amaclayan hareket sonunda Batı Hıristiyanlığın bolunmesine yol actı
Almanya ’daki Reform kısa surede farklı akımlara donuştu; bunların coğu Luther ’in girişiminden bağımsız gelişti Huldryc Zwingli Zurich ’te oluşturduğu dinsel yonetim cevresinde devleti ve kiliseyi Tanrı ’ya hizmet amacı icinde birleştirdi Zwingli iman yoluyla aklanma onertisinin oneminde Luther ’le anlaşıyor,ama Komunyon ayini konusunda ondan cok daha koktenci bir goruş benimsiyordu Luther, Katolik Kilisesinin Komunyon ayininde kutsal ekmek ve şarabın Hz İsa ’nın gercek bedenine ve kanına donuştuğu yolundaki tozdonuşumu oğretisini yadsıyor, ama Hz İsa gercekte her yerde olduğuna gore onun bedeninin de ekmek ve şarapta hazır bulunduğunu one suren tozbirliği oğretisini savunuyordu Komunyon ’un İsa ’nın olumunun anılmasından ve bir imkan ikrarından başka anlam taşıdığını ileri suren Zwingli gibi de duşunmuyordu
Zwingli ’nin cevresinden, ondan daha koktenci olan bir başka grup doğdu Koktenci Reformcular kutsal metinlerin bağlayıcılığı ilkesinin odunsuz uygulanması gerektiğini savundular ve cocukların vaftiz edilmesine karşı cıkarak Zwingli ’den koptular Cocukluklarında vaftiz edilenleri yetişkinken yeniden vaftiz ettikleri icin Anabaptistler adını alan grubun İsvicre ’deki kolu Hz İsa ’nın İncil ’lerde sunduğu orneği izleyerek her turlu yemin etmeyi reddetti, silah taşımaya karşı cıktı ve kilise ile devletin kesin olarak birbirinden ayrılması gerektiğini savundu Protestanlığı benimsedikten sonra Fransa ’dan kacan Fransız avukat Jean Calvin ’i izleyenler Protestanlığın oteki onemli kollarından Kalvenciliği oluşturdular Calvin Basel ’de yeni Reform hareketinin ilk kapsamlı ve sistematik ilahiyat incelemesi olan Christianae religionis institutio ’yu (Hıristiyan Dininin temelleri) yayımladı Calvin Luther ’in iman yoluyla aklanma onertisini paylaşmakla birlikte, dinsel yasalar ile İncil ’i kesin cizgilerle ayırmaya calışan Luther ’e gore Hıristiyan toplumu icinde yasalara daha olumlu bir işlev yukluyordu Calvin, Tanrı ’nın secilmiş kullarından oluşan disiplinli bir toplum idealini Cenevre ’de sınama olanağı buldu
16 yy boyunca Reform hareketi oteki Avrupa ulkelerine de yayıldı Yuzyılın ortalarında Luthercilik Kuzey Avrupa ’da egemenliği kurulmuştu Kralların cok zayıf, soyluların guclu, kentlerin de az olduğu, ayrıca dinsel coğulculuğua oteden beri alışkın olan Doğu Avrupa ise Daha koktenci Protestanlık bicimlerine acıktı İspanya ve İtalya ise Karşı Reform Hareketinin merkezleri oldu, Protestanlık buralarda hicbir zaman etkinlik kuramadı
İngiltere ’de Reform hareketinin kokleri dinsel olmaktan cok siyasaldı Papa VII Clemens ’ten boşanma izni alamayan VIII Henry papalığın yetkisini reddetti ve 1534 ’te başında kralın bulunduğu Anglikan Kilisesini kurdu 16 ve 17 yy ceşitli yasalarla Katoliklerin ibadeti yasaklandı,yurttaşlık hakları kısıtlandı, bazı Katolik papazlar idam cezasına carptırıldı Bu ceza yasaları 1791, 1832 ve 1926 ’da ceşitli yasalarla yururlukten kaldırılacaktı Siyasal sonucları bir yana, Henry ’nin attığı adımlar İngiltere ’de dinsel reformun başlangıcını oluşturdu The Book Of Common Prayer (Toplu Dua Kitabı) adıyla İngilizce bir ayin kitabı duzenlendi Cenevre ’de kaldığı surede Calvin ’den etkilenen John Knox Presbiteryenliğin İskocya ’da devlet kilisesi olmasına onculuk etti Boylece İskocya ve İngiltere ’nin birleşmesi sağlandı
Elektor II Johann Georg ’un 1667 ’de 31 Ekim ’i Saksonya ’da Reform Gunu olarak ilan etmesinden sonra bu gelenek oteki Protestanlarca da benimsenmiştir

Ronesans:
(Fransızca renaissance, İtalyanca rinascita “yeniden doğuş),Avrupa tarihinde, 14 yy sonuyla 15 ve 16 yy kapsayan ve en belirgin ozelliği Eski Yunan ve Roma kulturunun canlandırılması olan donem Aynı zamanda bir keşifler ve seruven cağı olan Ronesans boyunca, astronomide Ptolemaios sisteminin yerini Kopernik sistemi almış, kağıt, matbaa, pusula ve barut gibi yeni urun ya da teknolojiler yaygın uygulama alanı bulmuştur
“Ortacağ kavramını 15 yy bilginleri, bilginleri, Eski Yunan ve Roma dunyasının yıkılmasıyla bu dunyanın kendi yuzyıllarında yeniden keşfedilmesi arasındaki (“ortadaki) donemi belirtmek amacıyla ortaya atmışlardı Ama Ronesans ’ın kokleri ortacağın sonlarında, 12yy başlayan bir dizi siyasal,toplumsal ve duşunsel donuşumde yatıyordu Bu gelişmelerin başında Ronesans ’ın anayurdu sayılan İtalyan kentlerinin gelişmesi geliyordu Bu kentlerde soylular, tuccarlar, rantiyeler ve zanaatcılar bir arada yaşayıp calışıyor, aynı milislerde carpışıyor,evlilik yoluyla ilişki kuruyor,ozellikle Kilise ’nin otoritesine karşı ortaklaşa direniyordu Ortak bir duşmana karşı siyasal bir eylem birliği bu kentlerin halklarında bir topluluk bilinci ve yurttaş bağlılığı yaratmaya başlamıştı Kentsel butunleşme hem kent toplumu icinde yeni iktidar organlarının oluşmasına, hem de kentler arasında, cevrelerindeki alanlara sahip olma mucadelesinin doğmasına yol actı
Daha 13 yy İtalyan kentlerine ozgu bir halk egemenliği kavaramı gelişti İvedi kararların gerektiği durumlarda bir parlamento toplantıya cağırılıyordu Ama 14 yy bu kentlerden bazıları kent icindeki iktidar kavgaları nedeniyle demokratik yonetim tarzından uzaklaşarak tek adam yonetimine yonelmeye başladı; yuzyıl sonuna gelindiğinde signoria yaygın yonetim bicimi oluşmuştu Bu nedenle bir yandan feodalizmin kurumsal yapısı yıkılırken, bir yandan da feodalizme ozgu değerler yeni bicimler altında canlanıyor, boylece Ronesans Doneminin karakteristik devlet anlayışı ortaya cıkıyordu
Sonunda kent devleti, daha once tek tek yurttaşların bir araya gelmesiyle sağlanan işlevlerin coğunu ustlendi; bireyler artık hicbir aracı olmaksızın doğrudan devletle karşı karşıyaydı, Ronesans insanı hem bir birey olarak kendisinin, hem de yetki alanı icindeki herkes icin bir baba, bir anne ve aile olan devletin varlığının bilincindeydi Ote yandan kent topluluğu icinde okuryazarlığın artması ve bir yeni edebiyat beğenisinin gelişmesi daha once yalnızca din adamlarının elinde olan kultur tekeline son verdi Yeni meslekler, din adamı olmayanlar arasında okuryazarlığın artmasının ve uzmanlaşmanın bir yansımasıydı
Humanizm Ronesans ’ın dunya goruşunun ilk dışavurumu Humanizm olarak bilinen duşunce akımıydı Humanizm, ortacağın duşunce yaş¤¤¤¤¤ egemen olan ve Skolastik felsefeyi yaratan bilgin din adamlarınca değil, kilise dışındaki kultur adamlarınca başlatıldı Dante ve Petrarca ’nın onculuk ettiği bu akımın başlıca temsilcileri Gionozo Manetti, Leonardo Bruni, Marsilio Ficino, Pico della Mirandola, Lorenzo Valla ve Coluccio Salutati ’ydi 1453 ’te İstanbul ’un Osmanlılar tarafından fethedilmesi pek cok Doğulu araştırmacının Batı ’ya kacarak onemli kitaplar ve el yazmaları ile Yunan araştırmacılık geleneğini Ronesans ’ın ana yurduna taşımalarını sağladı
Humanizmin en belirgin ozelliği, butun dışavurumlarıyla ve kazanımlarıyla insanı kendine konu edinmesiydi İkinci olarak Humanizm, butun felsefe ve ilahiyat okullarının taşıdığı doğruluk oğesini birbiriyle bağdaştırmayı amaclıyordu İnsanın, ilk gunahının kefaretini odeyecek bicimde yaşamasını en soylu eylem olarak goren ortacağ anlayışının tersine Humanistler yaratıcılık ve doğaya ustun gelme mucadelesine ağırlık veriyorlardı Son olarak Humanizm yitik insan tininin ve bilgeliğinin yeniden doğmasına umut bağlamıştı; bunun yolu da ilkcağın Yunan ve Roma uygarlıkları ile onların değerlerini yeniden keşfedip benimsemekten geciyordu Ama bunu gercekleştirmeye calışırken Humanistler yeni bir duşunsel bakışın doğmasına ve yepyeni bilgi dallarının gelişmesine katkıda bulundular
Ronesans Doneminde “yeniden bulunan ilkcağ duşunurlerinin coğu gercekte ortacağda biliniyor, kitapları raflarda duruyordu Ronesans ’tan once ilkcağı canlandırma akımları yaşanmış, 12 Yy Aristoteles ’in bugun bilinen butun yapıtları derlenmişti Ronesans ’ın gercek etkisi insanı dinsel iktidarın dayattığı zihinsel kalıplardan ozgurleştirmek, ozgur araştırma ve eleştiriyi esinlendirmek, insan duşuncesinin ve yaratıcılığının taşıdığı olanaklara guveni pekiştirmek oldu
Ronesans ’ın siyasal duşuncesi ise Niccolo Machiavelli ’nin II Principe adlı yapıtında en olgun anlatımını buldu Siyasette devletin cıkarlarının belirleyeceğini savunduğu bu unlu yapıtta ideal ornek olarak Cesare Borgia ’yı secen Machiavelli, siyasal davranış yasalarını da Roma orneğine dayandırıyordu Machiavelli ’ye gore devlet yonetimi zamandışı yasalara bağlı bir sanattı ve tıpkı hukuk felsefesi ve hekimlik gibi ortak Hıristiyan ettiğinin kısıtlanmalarından kurtulmalıydı
Humanist dunya goruşu ve onun doğurduğu Ronesans, İtalya ’dan kuzeye
doğru Avrupa ’nın her koşesine ulaştı Okuryazarlığın ve klasik metinlerin buyuk bir hızla yayılmasına olanak veren matbaa bu gelişmeyi daha da cabuklaştırdı Humanistlerin sağladığı duşunsel atılım Hıristiyanlıkta Reform hareketinin kıvılcımını yaktı ama Reform gercekte Ronesans ’ın laik değerlerine karşı bir tepki niteliği taşıyordu 16 yy sonuna gelindiğinde Reform ve Karşı Reform hareketleri arsındaki mucadele Avrupa ’nın duşunsel yaş¤¤¤¤¤ damgasını vurmuştu
İtalya ’da Humanistler Latince ’nin yanı sıra cok sayıda yerel lehcede yapıtlar verdiler Edebiyatta yerel dillerin onem kazanması, bunların zamanla ulusal diller olarak gelişmesine, hem ilk cağın bilim ve sanat yapıtlarının, hem de Kitabı Mukaddes ’in yerel dillere cevrilmesine yol actı Bu gelişmede okuryazarlığın bir ayrıcalık olmaktan cıkmasına buyuk katkıda bulundu
15 yy başlarında Humanist eğitimin merkezi İtalya ’ydı Ama aynı yuzyılın sonlarına doğru Londra, Paris, Anvers, daha kuzeydeki Avrupa kentlerinin de kendi başlarına bire merkez durumuna geldi Ulusal dillerin guclenmesi ceşitli ulkelerde edebiyat alanında onemli yapıtların uretilmesine ortam hazırladı
Bilim Ortacağ ’ın evren ve doğa anlayışı, Aristoteles ’in fiziği, Gelanos ’un tıp bilgisi, Ptolemaios ’un astronomisi ve Hıristiyan ilahiyatının bir karışımıydı Bu anlayışın yerine yeni bir bilimsel dunya goruşunun gecmesini sağlayan bilim adamlarından yalnızca Kopernik Ronesans Doneminde yaşadı Ama Ronesans, eski Yunan ve Roma ’nın bilim ve felsefe yapıtlarını yaygınlaştırıp tanıtarak bu bilimsel devrimin duşunce alanındaki on koşullarını hazırladı Orneğin yaklaşık 2000 yıldır yer ’in merkez sayıldığı astronomide,ilk cağın Guneş merkezi kuramları ilk kez Ronesans Doneminde tartışılmaya başladı Humanistler aritmetik ve geometriyi de beşeri bilimler arasına kattılar, mekanın duzenlenmesinde geometri kurallarını uygulayan ressam ve mimarlar perspektif kurallarını saptadılar Bu donemde tum universitelerde cebir en gozde bilim dallarından biri idi Teknik adamlar 15 ve 16 yy kuramsal bilimlerden cok toplumsal cevreyi değiştiren başarılar elde ettiler En buyuk teknik ilerleme matbaanın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması oldu Bu gelişme iletişim tarihinde neredeyse yazının geliştirilmesine eş değerde bir devrim yarattı
Resim ve Heykel Ronesans ’ın en onemli sonuclarından biride guzel sanatlar alanındaki ilerlemelerdi Dinsel bağnazlıkların kırıldığı ve yeni goruşlerin one cıktığı donemde gerek resim, gerekse heykel sanatında gercekci bir bakış acısı egemen oldu İnsan ideal guzellik kavramı icinde ideal oranlarında ele alındı Dinsel konuların işlenişinde bile gerceğe yakınlık yeğlendi
Roma ’da etkinlik gostermeye başlamadan once ilk yapıtlarını Floransa ’da gercekleştiren Leonardo da Vinci, bu donem resimleriyle Yuksek Ronesans ’ın habercisiydi Leonardo yaptığı anatomik calışmalarla insanı en doğru bicimde betimlemenin yollarını aradı Bu donemde amac uyum ve denge idi Ayrıca hareket de onem kazanmıştı
Perspektif kurallarının saptanması heykel sanatını da etkiledi Heykelciler mekan icinde yer alan bir heykelin ya da bir yuzeydeki kabartmaların gorunuşunde ortaya cıkacak bicim bozulmalarından daha dramatik bir etki elde etmek icin perspektif kurallarını kullandılar Vasari, Ronesans heykelini Nicola Pisano ile başlatsa da pek cok sanat tarihcisi bugun ilk Ronesans heykelcisi olarak Donatello ’yu kabul eder Donatello yalnızca klasik oğeleri kullanmakla kalmayıp, Antik cağ ruhunu yapıtlarına yansıttı
Mimarlık Mimarlık alanında da Ronesans, antik cağın yeniden doğuşu oldu Ama bu donem yapıtları antik orneklerin kopyaları değil, 15 yy anlayışı ve dunya goruşu doğrultusunda yorumlarıydı Ronesans mimarlığın ilk temsilcisi, yarım kalmış bir Gotik Donem yapısı olan Floransa Katedrali ’nin kubbesini tamamlayan F Brunellesci sayılır Ronesans sanatının yonlenişinde temel dayanak noktalarından birini oluşturan Perspektifin kurallarını ortaya koyan ilk kurallardan biri de, ressam Masaccio ve mimar alberti ile birlikte Brunellaschi ’ydi Perspektif sayesinde mimarlar tasarladıkları yapının daha bitmeden, hatta yapımına bile başlanmadan nasıl gorunebileceğini cizerek ifade edebiliyorlardı Bu da mimarlığı taşcılık ya da marangozluk gibi bir el işciliği olmaktan cıkartarak ileri bir tasarım sanatı duzeyine getirdi Yeni mimarlık anlayışının kuramlarını oluşturup yetiştirenler ise Alberti, Filarete vb ondan sonraki kuşağın sanatcıları oldu
Ronesans Doneminde daha pek cok tasarımda kullanıldı ve yapıda uygulandı Bunun nedeni merkezi şemanın, insanı yaşamın merkezine yerleştiren Ronesans duşunce bicimini ve dunya goruşunu mimarlıkta yansıtmasıydı Gercekten de boyle merkezi planlı bir yapının ortasında durulduğunda her şeyin o merkeze yonelik olarak duzenlendiği bakış herhangi başka bir yone cekecek hicbir yapı aksının bulunmadığı hemen algılanıyordu Aslında boyle bir merkezin ozel konumu ic mekanın hangi noktasında durulursa durulsun, kolaylıkla kavranabiliyordu
Aynı donemde ve izleyen yıllarda mimarlık ceşitli kişisel yonelişlerin getirdiği cok zengin bir ifade olanağına ulaştı Bu tutumun en iyi ornekleri A Palladio ’nun Ronesans ’ın klasik Humanizm cizgisi uzerindeki son kuramcı mimardı Cağdaşları Michelangelo ’dan da Venedik temsilcileri Sansavino ile Sanmicheli ’den de etkilenmişti Butun bu etkilerin izleri, ilk buyuk yapısı olan Vicenza ’daki belediye binasında acıkca gorulur Palladio, Bazilika adıyla bilinen onararak buyuk olcude değiştirdiği bu eski yapıda iceriye cektiği buyuk balkonlarla cephede bir ışıkgolge karşıtlığı, bir hareket yaratmış, boylece Ronesans ’ın sakin, durağan mimarlığından, baroğun hareketli duzenlenmesine doğru ilk adımı atanlardan biri olmuştu Onun klasik mimarlık oğelerini gittikce daha fazla uyguladığı yapıları Ronesans ’ı son bir kez daha doruk noktasına ulaştırdı