Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Osmanlı doktorlarının, ruhsal problemleri olan hastaların şifâ bulmaları için uyguladıkları tedavilerden bir tanesi de müzik ile tedavidir. Müzik ile tedavi metodunu en fazla uygulayan medeniyetler, Osmanlı ve Selçuklu’dur. Sultan İkinci Bayezid’in, Edirne’de, 1488 yılında yaptırdığı dârüşşifâ da hastalara su sesi ve müzik ile tedavi yapılmasını emrettiği bilinmektedir.
RUH sıhhati, bireyin kendisi ve etrafı ile ahenk içinde olmasıdır. Ruh sıhhatinin bozulması ise, “biliş, his ve hareketlerde meydana gelen tutarsızlık, uyumsuzluk ve aşırılık durumu” olarak söz edilir.
Burada bahsedilen tutarsızlık, uyumsuzluk ve aşırılığın bir hastalık olarak kabul edilebilmesi için durumun daima olması, günlük ömrün işleyişini ve kişilerarası alakaları gözle görülür bir formda bozması gerekir. Kişinin etrafındaki beşerler ile daima tartışması üzere...
Örneğin aşırılık durumu, kişinin sevgisini ve öfkesini gösterirken hislerini azamî yaşamasıdır. Ya da tutarsızlık, örneğin bir bireyden bahsederken onu göklere çıkartıp biraz sonra yerin tabanına sokması üzere bir durumdur.
Ruhumuz da tıpkı vücudumuz üzere hastalanır ve düzgünleşir. Vücudun hastalanması nasıl olağan bir durum ise, ruhun hastalanması da olağandır. Ruh ve vücut bir bütündür ve istikrar içerisinde çalışır. İstikrar bozulmaya başlayınca, ruhsal ve fizikî hastalıklar baş gösterir.
“Sağlıklı olmak” deyince insanın aklına birinci gelen şey vücut sıhhatidir. “Ruh sağlığı” yahut “ruhsal bozukluk” denildiğinde ise insanın aklına “delilik” yahut “akıl hastalığı” tarifi geldiği için beşerler ruh sıhhati uzmanlarına başvurmaktan çekinmektedirler. Tansiyon hastalığı olan bir kimse hastalığını gizlemezken, tasa, depresyon, bipolar yahut bordeline hastalar, hastalıklarını gizliyorlar. Hasta olmayı kendi hataları yahut bir eksiklikmiş üzere düşünüyorlar. Toplumdan dışlanacakları ve iş bulamayacakları niyeti ile bu hastalıklarını toplumdan gizlemek zorunda olduklarını söylüyorlar.
Kalbinde sorun olan bir kimse çekinmeden doktora gidip yardım isteyebiliyor. Bu durum toplumda olağan bir durum olarak karşılanırken, ruhsal olarak dert yaşayan bir kişinin bunu lisana getirmesi, yardım talep etmesi o kadar kolay olmuyor. Zira öncelikle kendisi bunun bir hastalık olduğunu kabul etmekte zorlanıyor. Aklına birinci gelen şey, “Ben meczup değilim” yahut “Yaşadıklarımı birine anlatırsam bana meczup derler” kanısı. Psikiyatrist yahut psikoloğa gitmek sizi mecnun yapmaz. Tersine bunları ertelemek, bastırmak yahut kendince tahlil yolları aramak, sizi içinden çıkılmaz bir girdaba sürükler. Her işin bir uzmanı olduğu üzere ruh sıhhati konusunda da uzmana güvenmek gerekir. Bizatihi geçeceği fikri yanlıştır. Ertelenen, yok sayılan, bastırılan sıkıntılar ileride karşımıza çığ üzere büyümüş olarak çıkacaklardır.
Osmanlı’da ruhsal sıhhate yönelik uygulamalar
Osmanlı periyodunda “bîmâristân, bîmârhâne, şifâhâne yahut dârüşşifâ” denilen hastaneler yapılmıştır. Ruhsal sıhhat ve bedensel sıhhat ortasındaki ilgiyi uygun bilen cetlerimiz, farklı metot ve teknikler ile hastaların sıhhatlerine kavuşmaları için büyük uğraş harcamışlar ve çalışmalarını titizlik ile sürdürmüşlerdir. Binaların üretimine verdikleri değeri, bu hastanelerde çalışacak olan doktorları seçerken de göstermişler ve burada çalışacak doktorlara de muhakkak kurallar getirmişlerdir. Haseki Sultan’a ilişkin 1551 tarihli vakfiyede dârüşşifânın yönetimi ve tabiplerin hastalara yaklaşımı konusunda şu kriterler konulmuştur: “Doktorlar hastalara karşı serin kalpli, ahlâklı, hoş huylu, telaştan uzak, samîmi, şefkatli, hastaya hoş davranan beşerler olmalı.”
Bu kurallar günümüzde de geçerli olmakla birlikte, hastaya gerçek yaklaşım da bu biçimde olmalıdır. Zira kalpleri kırık, gönülleri yorgun olan hastalara şifâ seyahatinde yoldaş olabilecek bireylerin “naif” davranmaları kıymetlidir.
Günümüzde insanların göz gerisi ettiği bir şey var: İnsan “ruhsal olarak” hastalanınca, artık onu hasta kabul edenler, “bir şeyden anlamaz, meczup, aklını kaçırmış” üzere sıfatları lâyık görerek bu durumdaki bireylerin de kendileri üzere nefes alıp veren birer insan olduğunu unutmak…
Hastanede stajımı yaparken, hastalardan bir tanesi yanıma gelip sigara istedi. Ben de kendisine kibar bir biçimde sigara içmediğimi söyledim. Yanımda bulunan ve benim üzere stajyer olan arkadaş, bana dönüp, “Deli işte, niçin muhatap alıp karşılık veriyorsun ki?” demişti. Ben de kendisine, “O da senin üzere bir insan! Tek farkı, onun içeride, senin dışarıda olman!” biçiminde karşılık vermiştim. Ruh sıhhati alanında çalışacak bireylerin, Osmanlı vaktindeki kriterlere sahip olduğu üzere, hastalara karşı serin kalpli, ahlâklı, hoş huylu, tasadan uzak, samîmi, şefkatli ve hastaya hoş davranan beşerler olmaları hem mesleksel açıdan, hem de hastaya yararlı olması bakımından değerlidir. Bu meslekte başarılı olmanın sırrı, kişinin evvel kendisini, sonra başka insanları sevmesi ve hürmet göstermesidir. Sevgi ve hürmet olmadan yapılan hiçbir iş yarar getirmez, insanın sırtına yalnızca yük olur.
Osmanlı devrinde hastalara verilen pahanın bir öteki örneği de şöyledir: Beyazıt Külliyesi’nde, akıl hastalarına mahsus kısımda “kırk” akıl hastasına “yüz elli” hasta bakıcı hizmet vermiştir. (Şeker, 1987)
Osmanlı periyodundaki ruhsal sıhhat uygulamalarında mimari, tabiat, aroma terapi, sağlıklı beslenme ve müzikten faydalanılmıştır. Evliya Çelebi, Edirne’de bulunan dârüşşifânın mimarî özelliklerinden şöyle bahsetmiştir: “Sekiz kemer altında birer kış odası vardır. Her odada yer alan ikişer pencerenin biri odanın dışında olan ağaçlıklı, gülistan ve sünbülistanlı olan baharistan bağına bakarken, başkası büyük kubbenin ortasındaki büyük havuzun fıskiye ve şadırvanına bakar.”
Bu dârüşşifâdaki odalarda, her türlü hastalığa yakalanmış beşerler, sınıf gözetmeksizin (zengin, fakir, yaşlı ve gençler) tedavi edilmekteydi. Ayrıyeten hastaların tabiatına nazaran tedaviler uygulanmaktaydı; kış günlerinde ateş yakılıp kuş tüyü yataklar, yorganlar ve ipekli yastıklarda hastalara hizmet sunuluyordu. Bahar mevsiminde ise yasemin, gül-i nesrin, şebboy, karanfil, reyhan, lâle, menekşe, erguvan, şakayık, nergis, sümbül ve safran üzere çeşitli çiçekler verilirdi.
Akıl hastalarına ve başka hastalara Keykavus mutfağından, hastanın kaygısına nazaran, keklik, sülün, güvercin, üveyik, kaz, ördek ve bülbül üzere kuşları avcılar getirir, bu kuşlar hastanın istek ve dileğine nazaran pişirilip hastaya ikram edilirdi. (Evliya Çelebi, 2006)
Osmanlı tabiplerinin, ruhsal problemleri olan hastaların şifâ bulmaları için uyguladıkları tedavilerden bir tanesi de müzik ile tedavidir. Müzik ile tedavi yolunu en fazla uygulayan medeniyetler, Osmanlı ve Selçuklu’dur. Sultan İkinci Bayezid’in, Edirne’de, 1488 yılında yaptırdığı dârüşşifâ da hastalara su sesi ve müzik ile tedavi yapılmasını emrettiği bilinmektedir.
Evliya Çelebi, zihni açma, hâfıza ve hatırlamayı güçlendirmede İsfehan; çok hareketli ve heyecanlı hastaları sakinleştirmede Rehavî; sorunlu, karamsar, sakin ve neşesiz hastalara da Kûçî mâkâmlarının güzel geldiğini Seyahatnâme’sinde yazmıştır.
Sağlıklı günler dilerim…
