Sadaka vermek belayı def eder mi? Sadaka ömrü uzatır mı? Sadakanın faziletleri

En faziletli sadakanın Ramazan Ayında verilenlerin olduğunu buyuran Peygamber Efendimiz (SAV), münhasıran de bu ayda sadaka çıkarmaya dikkat ederdi. Bizler de Ramazanı fırsat bilerek elimizden geldiğince bol bol sadaka vermeliyiz. Pekala sadaka nasıl verilmeli? Sadaka vermek ömrü sahiden uzatır mı? Sadaka vermenin faziletleri neler? Osmanlıda uygulanan sadaka taşı nedir? İşte sadaka vermenin dinimizdeki alanı...

Sadaka sözü Arapçada 'doğruluk' demek olan 'sıdk' sözünün çoğuludur. Allah (c.c)'un isteğini kazanmak için durumu olmayan acizlere ya da kimsesiz şahıslara verilen maddi ve manevi yardım sadaka olarak nitelendirilmektedir. Sadaka denilince umumide aklımıza yalnızca 'para' gelse de bir gülümsemenin bile sadaka sevabı olduğunu müjdeleyen Peygamber Efendimiz (SAV) vardır.

“Güler yüzle kişilere selâm vermen sadakadır.” (Câmiü’s-Sağîr, 4/1513)

Maddi ya da manevi mealde yardım yaptığınızda sevap kazanacağınız sadaka ibadetine birinci evvel en yakınlarımızdan başlamalı ve sadakayı verirken Allah isteği için niyet etmek gerekir. Sadaka vermenin rastgele bir devranı olmasa da Peygamber Efendimiz (SAV), kendisine sorulan “Hangi sadaka daha faziletlidir?” sorusuna, “Ramazan ayında verilen sadakadır.” karşılığını vererek bu ayda sadakanın daha sevap olduğunu vurgulamıştır. (Tirmizi, Zekat, 28/663)

SADAKAYI NASIL VERMEK GEREKİR?

Sadaka vermeden evvel göz önünde bulundurmamız gereken birinci şey, sadaka niyetine vereceğimiz kıyafetin ya da eşyanın sadaka verecek kişi tarafından sevilmesi, beğenilmesidir. Kişi kendisinin güzeline gitmediği şeyi ortadan kaldırmak için sadaka niyetine vermemelidir. Adabına mütenasip bir formda kimsenin bilmeyip görmeyeceği biçimde kapalı saklı vermesi en makbulüdür. Allah (c.c) sadakayı saklı vermemiz gerektiğini ayetlerinde şöyle bahsediyor:

“Sadakaları açıktan verirseniz ne güzel! (Fakat) onları acizlere gizlice verirseniz, sizin için daha güzel olur ve Allah bu sebeple bir kısım günahlarınızı affeder. Allah, yaptığınız her şeyden haberdardır.” (Bakara 2/271)

“Gizli verilen sadaka, Rabbin gazabını söndürür.” (Beyhakî, Şuab, III, 244; VI, 255; Heysemî, III, 115)

İçten, samimi ve gösterişsiz bir formda sadaka vermek, kişi için en iyisidir. Birilerine yaranmak ya da çıkar için yapılan her yeterlilik görünümlü makûs davranışta olduğu üzere sadakayı da yalnızca Allah'ın isteği için vermeliyiz. Sadaka vermenin adabına en müsait olan hareket ise malın gereksinim ziyadesinden verilmesidir. 

OSMANLIDA SADAKA TAŞI PRATIĞI

Ortalama iki metrelik bir uzunluğu olup dikdörtgen prizması ya da yuvarlak biçimde olan sadaka taşı, Osmanlı periyodunda yapılan en mealli uygulamalardandır. Saklı bir halde yardım yaparak kimsesiz insanların bahtiyar olmalarına sebep olan bu sadaka taşı pratiğinde, para bırakmak isteyen kişi gece geç saatlerde taşın oraya gelir ve parayı taşa bırakırdı.

Yoksul kimseler de durumundan ötürü çekindiği için kimsenin olmadığı devir taştan parayı alır ve başka yoksulları düşünerek yalnızca gereksinimi kadarını alırdı. Yoksulun duasını alan sadaka sahibi ise sonunda ibadetini saklıdan yaparak adabına müsait formda sadakasını vermiş olurdu.

SADAKA VERMENİN MÜKAFATI NELER? SADAKANIN FAZİLETLERİ...


Ebû Ümâme (r.a) rivayetine nazaran, Efendimiz (SAV), şöyle buyurdu:

“Ey âdemoğlu! Gereksiniminden çokça olan malını sadaka vermen senin için iyidir. Şayet vermeyip elinde tutarsan, senin için berbattır. Ehil ölçüde mala sahip olmaktan ötürü Allah katında sorumlu tutulmazsın. Harcamaya, bakmakla yükümlü olduklarından başla.”  (Tirmizî, Zekât 32)

Peygamber Efendimiz (SAV), eşlerime:

“–Sizin bana en çabuk ve en erken kavuşacak olanınız, kolu en uzun olanınızdır.” buyurmuştu.

Eşleri de kendi aralarına en uzun kimin kolu diye kollarını ölçerlermiş. İçlerinden en uzun kollu olanları ise Hz. Zeynep (r.a.) imiş. Zira o eliyle iş yapar ve tasaddukta bulunurdu. (Müslim, Fedâilü’s-Sahâbe, 101)

Buradaki kol uzunluğu fizikî ölçüden fazla mecazi bir meal taşımaktadır. Hz. Sevde'nin kolu en uzun olmasına karşın Peygamber Efendimiz (SAV)'e en erken kavuşan Hz. Zeynep (r.a) olmuş. Buradan dan anlaşılacağı üzere Peygamber Efendimiz (SAV) kol uzunluğunu; sadaka, hayır ve cömertlik ile bağdaştırmış.

Ebû Hüreyre (r.a) rivayetine nazaran Efendimiz (SAV), bir hadisinde şöyle buyurmuştur:

“İnsan ölünce, üç ameli dışında bütün amellerinin sevabı kesilir: Sadaka-i câriye, kendisinden istifade edilen ilim, gerisinden dua eden iyi evlât.” (Müslim, Vasiyyet 14.)

''Suyun ateşi söndürdüğü üzere, sadaka da günahları yok eder.'' (Tirmizi)

SADAKA VERMEK ÖMRÜ UZATIR MI?

Hayatımızda yaşanmış ve yaşanacak şeylerin özetle her şeyimizin detaylı bir biçimde yazılı olduğu kaderimizin defteri olan Levh-i Mahfuz'da veladet vakti ile bir arada elbette mevt tarihimizde aşikardır. Evet halk arasında sadaka vermenin ömrü uzattığı yanlış bir malumat midir? Elbette hayır değildir.

Fakat buradaki asıl sıkıntı sadakanın yıl olarak ömrü uzattığı değil mecazi mealdeki sadaka verme ile iyi ve salih amellerle ömrün geçmesidir.

Nasıl ki bir kişi az yaşasa lakin çok ibadet etse, çok yaşayıp az amel işleyene nazaran daha güzel ise buradaki sadakanın da ömre rahmet kattığı manasına gelmektedir. Hasebiyle verilen sadakalarla iyi bir ömür geçirmiş olunur.