Şah Hatayi hayatı, biyografisi, Şah Hatayi kimdir

Şah Hatayi hakkında data,
Şah Hatayi kimdir,
Şah Hatayi yaşam öyküsü,
Şah Hatayi hayatı

İran'da Safevi soyundan gelen bir Türk Erdebil'de doğdu Başlıca kadar Uzun Hasan'ın torunu Bilki Aka'nın oğludur Babası Haydar'ın ölümünden (1488) daha sonra dayısı kadar iki kardeşiyle birlikte düşmanlarından kaçırılarak Şiraz'a gönderildi Şiraz valisinin, üç kardeşi bir zaman hapsettiği söylenir Akkoyunlu hükümdarı Sultan Yakup'un ölümü üzerine oğlu Rüstem saltanat mücadelesinde onlardan muamele etmek amacıyla üç kardeşi hapisten kurtarır, Şah İsmail'in ağabeyi Sultan Ali, katıldığı iki savaşı da kazanarak Tebriz'e döndüğünde parlak bir törenle karşılanır Ama üç kardeşin halk müziği üzerinde manevi etkisi, Sultan Ali'nin kazandığı zaferler Rüstem Bey'i korkutur, onları ortadan kaldırmanın yollarını ararken durumu sezen Sultan Ali kardeşleriyle birlikte Erdebil'e kaçar Sultan Ali yolda kendilerini izleyen Rüstem Bey'in askerleri tarafından öldürülür Ama iki kardeşini yedi müridiyle Erdebil'e göndermeyi başarır Şah İsmail ve kardeşi İbrahim burada müritlerince korunur Sürekli izlendikleri için bir süre sonradan Bağru dağına, oradan da Gilan, Gaskar, Reşt ve Lahican'a kaçırılırlar Lahican'da Kar Kaya'nın evinde saklanan Şah İsmail ilk öğrenimini özel bir öğretmenden gördü Babasının müritleri dört bir yandan onu görmeye geliyorlardı Yakalanamadığını gören Rüstem Bey, Lacihan üzerine yürümeye hazırlanırken öldürülünce (1497), Şah İsmail harekete geçer Müritlerini toplayıp Hazer kıyılarındaki Aravan'a (1500), oradan Erdebil'e kazanç Kendisine katılan Türk oymaklarıyla birlikte yeterince şiddet topladığını görür görmez başlangıçta babasının ve Şiilere yapılan eziyetlerin öcünü alma yolunu miktar Tebriz'e gelip taç giydiğinde (1502), babasının öcünü almış, Baku'yü zaptetmiş, Nehcivan'da Elvend Bey'i yenmiştir Şah İsmail'in bundan sonraki yaşamı Şiiliği dağıtmak, Safevi devletinin sınırlarını genişletmek için yaptığı savaşlarda geçer Devletin sınırları genişleyip Şiilik Anadolu'ya dürüst çabucak yayılınca Osmanlı'larla çatışır Sonunda Çaldıran'da Yavuz'a yenilir (1514) ve kaçar Bu yenilgiden sonradan Tebriz'e döndüyse de eski gücünü yitirdiği gibi uğradığı ruhsal çöküntüyle de kendisini şaraba verir Oğlu Tahmasb'ı yerine atabey olarak bırakır, her yılını bambaşka bir kentte geçirerek yaşamını tamamlar Azerbaycan'da iken ölür Cenazesi Erdebil'e götürülür

Şah İsmail, Hatayi mahlasıyla şiirler yazdı Sanatkâr kişiliği fazla kuvvet koşullar altında geçen çocukluğu esnasında oluştu Aruz ve heceyle yazdığı şiirler Azerbaycan edebiyatının Nesimi ve Fuzuli arasındaki döneminin en güçlü temsilcisi olduğunu kanıtlar Bilhassa heceyle yazdığı şiirler Anadolu'da artan tekke edebiyatını büyük ölçüde etkiler Alevi Bektaşi edebiyatının en güzel örneklerini sunar Sadettin Nüzhet, şiirlerini dörde ayırıyor:
a) Tasavvufi düşüncelerini içerenler,
b) Aleviliği dile getirenler,
c) Hurufiliğin ilkelerini yansıtanlar,
d) Aşıkane olanlar
Aruzla yazdığı şiirlerinin ise daha fazla tasavvufi olduğu görülür Bu şiirlerinde kullandığı dil olağan şiirin dilidir

Hece ölçüsüyle koşma ve semai şeklinde yazdığı nefesler ise Yunus'un izlerini taşır Fakat Hatayi'nin kendine özgü şiir yolu oluşturduğu da belirtilmelidir Hece ve aruzla yazdığı şiirlerini kapsayan Divan'ı basıldı (Sadettin Nüzhet Ergun, Hatayi anı, 1956; tüm nüshaları karşılaştırılarak yapılan basımı için bkz Aziz Aka Mehmedof, Şah İsmail Hatayi Eserleri 1, Bakü 1966) Hem Dehname adlı Ali'yi öven bir mesnevisi (Baku 1946) ile tekrar mesnevi şeklinde yazılı bir Nasihatnamesi vardır Değerli analist Nejat Birdoğan Alevilerin Hükümdarı Şah İsmail Hatayi adlı yapıtında bu büyük ozanın hayat öyküsünü, Osmanlı ve Safevi yanlarından topladığı şiirlerini daha geniş ve realist biçimde vermiştir *