Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Sanayi İnkılabı ve Sonucları
SANAYİ İNKILABI
XVIII yuzyılda ilk olarak İngiltere'de başlayan, daha sonra diğer Avrupa ulkelerine yayılan, etkileri bakımından tum dunyayı sarsan onemli bir olaydır
Aletin yerini makinanın alması demek olan bu devrimin başlamasında ilk onemli etken buhar gucunun sanayide uygulanmasıdır
Nedeni:
Ronesans ve Reform hareketlerinin yol actığı ozgur duşunce, bilim ve teknik alanda gelişmelere ortam hazırladı Coğrafi Keşiflerin başlattığı somurgecilik hareketleri ile Avrupa zenginleşti Teknik gelişmelerin uretim alanına uygulanmasıyla da endustri devrimi doğdu
Birinci Sanayi Devrimi :
Sanayi, devrimlerle doğmadı Devrim oncesinde de vardı; işciler, mesela dokumacılıkta, imalatcı tacirler hesabına evlerinde calışıyorlardı; demirciler, dokumhanelerde de dışarıdan sipariş alıyorlardı Ama butun bunlar zanaat duzeyindeydi Oysa, XVIII yuzyıl sonlarına varıldığında bu konuda buyuk değişiklikler ortaya cıktı Bu değişimler, uretim araclarını hem nicelik hem de nitelik olarak etkiledi Makinelerin gelişimi ve dolayısıyla maliyetlerinin yukselişi, artık işcilerin bunlara tek başlarına sahip olamayacaklarını gosteriyordu Buharın kullanımı da bu makineleri bir araya getirme, yani fabrikada bir bina icinde toplama zorunluluğu getirdi Boylece ekonominin verileri, aynı zamanda da gunluk yaşamın cercevesi değişti Ayrıca taşımacılıktaki ilerlemeler de bazı donuşumlere neden olacaktı
Bu arada teknik yenilikleri belirtmek yerinde olur: makinelerde buharın kullanımı, komur ve demir sektorunu etkileyerek birinci sanayi devrimine damgasını vurdu; taşımacılık alanında, demiryolu, deniz ulaşımı ve karayollarında teknik gelişmeler goruldu; dokumacılık gelişti; nihayet petrol ve elektrik gibi yeni enerji kaynaklarının kullanımı, ikinci sanayi devrimini getirdi Kuşkusuz bu yenilikler hemen yaygınlaşmadı Nitekim İngiltere'de odunla calışan son yuksek fırın ancak 1809 yılında sonduruldu Fransa'da, yeni ve geleneksel sektorler ic ice gecerek uzun sure varlıklarını korudular Mulhouse de pamuk fabrikada eğiriliyor, ama kumaş fason işcilikle evlerde dokunuyordu
Bu donemde meydana gelen ekonomik donuşumlerin tumunu sadece teknik gelişmelere bağlamak doğru olmaz Tarihcilere gore bu gelişim, bir talebe verilen cevaptır Onlar daha cok tarım alanındaki gelişmeler ustunde dururlar: soz konusu olgu, kırsal alandan kentlere doğru goce neden olmuş, dolayısıyla potansiyel bir pazarın ve el emeğinin doğuşuna yol acmıştır Bu yazarlar ic sınırların ortadan kalkmasıyla tutarlı ulusal pazarların oluşumuna, boylece işletmecilik duşuncesinin ortaya cıkışına ve sermaye birikimine onem verirler
İkinci Sanayi Devrimi :
Demiryolu 1830 yılından itibaren İngiltere'de sanayileşmenin itici gucu olarak dokumacılığın yerine aldı Demiryolu cılgınlığı İngiltere'den Fransa'ya gecti, daha sonra butun Avrupa'ya yayıldı Fransa'da, bu yayılma kesintisiz olmadı; Thiers gibi siyaset adamlarının acımasız alayları ve Politeknik Okulu'ndan Arago gibi bilim adamlarının eleştirileri bunu gosterir
Ama bu durum, şaşırtıcı bir gelişmeye engel olmadı 1830 yılından 1850 yılma kadar İngiltere'de 10 000 km demiryolu yapıldı; bunu izleyen 20 yıl icinde kıta Avrupası'nda biraz daha fazla demiryolu doşendi ABD'de de benzer bir gelişme yaşandı 1869'da, doğu ve batı kıyıları birbirine bağlandı Her yerde buyuk teknik başarılar gercekleştirildi 1871'de tamamlanan Frejus Tuneli ile Alpler ilk kez aşılıyordu Artık dunya, demiryolu cağım yaşamaktaydıBu değişimde makinelerdeki gelişmelerin de etkisi vardı Raylar uzerinde ilerleyen ilk buhar makinesi, 1804'te Galler'de yapıldı182Tde Fransız muhendis Marc Seguin'in borulu kazanıyla trenlerin gucu buyuk olcude arttı Sonra 1829'da kesin bir gelişim evresi aşıldı: İngiliz George Stephenson'ın Roket adlı lokomotifi, bir yarış atını gecti Bu başarıyı diğer gelişmeler izledi, demir raylar genelleşti, taşıyıcı şasi mukemmelleştirildi; lokomotiflerin hızı ve cekiş gucu yukseltildi Kısacası trenler maden ocağı veya dokumhaneyi bir su yoluna bağlama aracı olmaktan cıkarak, gercekten yararlı taşıma aracları haline geldi
Bunun icin celik sanayii patronlarının kendilerine sunulan bu buyuk pazarı keşfetmesi ve bankalar kurularak halkın tasarruflarını toplaması ve yonlendirmesi, gereken sermayeyi bir araya getirmesi gerekiyordu Boylece demiryolu devrimi, buyuk mali grupların ortaya cıkmasını sağladığı gibi, celik sanayisini de, lokomotif, ray, viyadukler imaline teşvik etti Demiryolları sayesinde pazarlar birleşti, mesafeler kısaldı, bolgesel ekonomilerin uzmanlaşması icin gerekli koşullar oluştu, şehirkoy ayrımı azaldı Ote yandan demiryolunun gelişimi, sanayi devriminin etkilerinin yayılmasına da katkıda bulundu
Celik sanayii 1856 yılından itibaren cok buyuk bir gelişim gosterdi Henry Bessemer, dokme demiri ekonomik olarak celiğe donuşturen bir yontem buldu; boylece celik, demire karşı bir zafer kazanmış oldu Ama ikinci sanayi devrimi, petrol ve elektrikten kaynaklandı Antik Cağ'dan beri bilinen yer yağı , Amerika Birleşik Devletleri'nde XIX yuzyılın ortasında işletilmeye başladı Albay Drake ilk petrol kuyusunu 1859 yılında actı; ardından Rusya devreye girdi Petrol once aydınlanmada kullanıldı Sonra, 1866 yılından sonra Avrupalı muhendisler patlamalı motoru icat ettiler Bu buluşu, Alman Rudolf Diesel'in geliştirdiği icten yanmalı motor izledi 1914 yılında trafiğe cıkan iki milyon taşıt, henuz demiryolunun ustunluğunu tehdit etmese de hic şuphesiz yepyeni bir cağı başlatıyordu
Elektriğe gelince, bu enerji tam yuz yıldan beri incelenme konusuydu Ancak sanayide uretimi ve kullanımı, Belcikalı Zenobe Gramme'ın jeneratoru buluşundan ve Fransız Aristide Berges'nin bunu 1869 yılında bir su cavlanına yerleştirmesinden sonra gercekleşti Aristide Berges bu enerji kaynağına beyaz komur adını verdi 1882 yılında fizikci Marcel Deprez elektriği yuksek gerilimli akıma donuşturdu Bu gelişim elektriğin iletimi icin gerekli koşuldu ve hemen pratik sonuclar verdi: Gramme'ın tersinir makinesi ilk elektrik motorunu oluşturdu Amerikalı Thomas Edison 1878 yılında akkor lambayı buldu Bunları kısa sure icinde diğer buluşlar izledi; yeni bir sanayinin temelini oluşturan elektroliz bulundu; dolayısıyla elektrolize dayanan elektrometalurji, aluminyum uretimini sağladı
Butun bu buluşlar, İsvec, Norvec, İsvicre, İtalya ve Guneydoğu Fransa gibi komuru bulunmayan dağlık ulkelerin ekonomilerinin gelişmesine olanak verdi Aynı donemde petrol, Amerika Birleşik Devletleri'nin ilerlemesini kolaylaştırdı Ote yandan Almanya yeni buluşlara uyum sağladığından, sanayinin haritadaki dağılımı İngiltere aleyhine değişti Yeni enerji kaynakları olmayan bu ulke, donanımlarının eskimesi sonucu nispi bir gerilemeye uğradı
Sonucları:
1) Uretimde aletin yerini makine aldı ; seri uretime gecildi
2) Uretim patlaması yaşandı; uluslararası ticaret hızlandı
3) Buyuk şirketler kuruldu: sermaye birikimi daha da yoğunlaştı
4) Buyuk uniteli fabrikalar kuruldu; yeni bir sosyal sınıf doğdu (işci sınıfı)
5) Koyden kente goc başladı; kentleşme hızlandı; dunyanın ilk gecekonduları meydana geldi
6) Hammadde kaynakları ve pazar alanları bulma yarışı sanayileşen ulkeler arasında rekabete yol actı
7) Emek ve sermaye arasında celişkiler yoğunlaştı; işsizlik bir yandan artarken ote yandan teknoloji alanlarında yeni yenilikler goruldu
Yorum: işsizliğin artması, işgucunun onemli bir unsur olmasına karşın ucuz olmasına yol atı Bu durumda işci sınıfı kendini korumak icin sendikalaşmaya başladı Boylece calışma hayatında yeni bir donem başladı
8) Uluslararası ekonomik ve kulturel ilişkiler arttı
9) Sosyalizm ve Liberalizm gibi duşunce akımları ortaya cıktı
SANAYİ İNKILABI
XVIII yuzyılda ilk olarak İngiltere'de başlayan, daha sonra diğer Avrupa ulkelerine yayılan, etkileri bakımından tum dunyayı sarsan onemli bir olaydır
Aletin yerini makinanın alması demek olan bu devrimin başlamasında ilk onemli etken buhar gucunun sanayide uygulanmasıdır
Nedeni:
Ronesans ve Reform hareketlerinin yol actığı ozgur duşunce, bilim ve teknik alanda gelişmelere ortam hazırladı Coğrafi Keşiflerin başlattığı somurgecilik hareketleri ile Avrupa zenginleşti Teknik gelişmelerin uretim alanına uygulanmasıyla da endustri devrimi doğdu
Birinci Sanayi Devrimi :
Sanayi, devrimlerle doğmadı Devrim oncesinde de vardı; işciler, mesela dokumacılıkta, imalatcı tacirler hesabına evlerinde calışıyorlardı; demirciler, dokumhanelerde de dışarıdan sipariş alıyorlardı Ama butun bunlar zanaat duzeyindeydi Oysa, XVIII yuzyıl sonlarına varıldığında bu konuda buyuk değişiklikler ortaya cıktı Bu değişimler, uretim araclarını hem nicelik hem de nitelik olarak etkiledi Makinelerin gelişimi ve dolayısıyla maliyetlerinin yukselişi, artık işcilerin bunlara tek başlarına sahip olamayacaklarını gosteriyordu Buharın kullanımı da bu makineleri bir araya getirme, yani fabrikada bir bina icinde toplama zorunluluğu getirdi Boylece ekonominin verileri, aynı zamanda da gunluk yaşamın cercevesi değişti Ayrıca taşımacılıktaki ilerlemeler de bazı donuşumlere neden olacaktı
Bu arada teknik yenilikleri belirtmek yerinde olur: makinelerde buharın kullanımı, komur ve demir sektorunu etkileyerek birinci sanayi devrimine damgasını vurdu; taşımacılık alanında, demiryolu, deniz ulaşımı ve karayollarında teknik gelişmeler goruldu; dokumacılık gelişti; nihayet petrol ve elektrik gibi yeni enerji kaynaklarının kullanımı, ikinci sanayi devrimini getirdi Kuşkusuz bu yenilikler hemen yaygınlaşmadı Nitekim İngiltere'de odunla calışan son yuksek fırın ancak 1809 yılında sonduruldu Fransa'da, yeni ve geleneksel sektorler ic ice gecerek uzun sure varlıklarını korudular Mulhouse de pamuk fabrikada eğiriliyor, ama kumaş fason işcilikle evlerde dokunuyordu
Bu donemde meydana gelen ekonomik donuşumlerin tumunu sadece teknik gelişmelere bağlamak doğru olmaz Tarihcilere gore bu gelişim, bir talebe verilen cevaptır Onlar daha cok tarım alanındaki gelişmeler ustunde dururlar: soz konusu olgu, kırsal alandan kentlere doğru goce neden olmuş, dolayısıyla potansiyel bir pazarın ve el emeğinin doğuşuna yol acmıştır Bu yazarlar ic sınırların ortadan kalkmasıyla tutarlı ulusal pazarların oluşumuna, boylece işletmecilik duşuncesinin ortaya cıkışına ve sermaye birikimine onem verirler
İkinci Sanayi Devrimi :
Demiryolu 1830 yılından itibaren İngiltere'de sanayileşmenin itici gucu olarak dokumacılığın yerine aldı Demiryolu cılgınlığı İngiltere'den Fransa'ya gecti, daha sonra butun Avrupa'ya yayıldı Fransa'da, bu yayılma kesintisiz olmadı; Thiers gibi siyaset adamlarının acımasız alayları ve Politeknik Okulu'ndan Arago gibi bilim adamlarının eleştirileri bunu gosterir
Ama bu durum, şaşırtıcı bir gelişmeye engel olmadı 1830 yılından 1850 yılma kadar İngiltere'de 10 000 km demiryolu yapıldı; bunu izleyen 20 yıl icinde kıta Avrupası'nda biraz daha fazla demiryolu doşendi ABD'de de benzer bir gelişme yaşandı 1869'da, doğu ve batı kıyıları birbirine bağlandı Her yerde buyuk teknik başarılar gercekleştirildi 1871'de tamamlanan Frejus Tuneli ile Alpler ilk kez aşılıyordu Artık dunya, demiryolu cağım yaşamaktaydıBu değişimde makinelerdeki gelişmelerin de etkisi vardı Raylar uzerinde ilerleyen ilk buhar makinesi, 1804'te Galler'de yapıldı182Tde Fransız muhendis Marc Seguin'in borulu kazanıyla trenlerin gucu buyuk olcude arttı Sonra 1829'da kesin bir gelişim evresi aşıldı: İngiliz George Stephenson'ın Roket adlı lokomotifi, bir yarış atını gecti Bu başarıyı diğer gelişmeler izledi, demir raylar genelleşti, taşıyıcı şasi mukemmelleştirildi; lokomotiflerin hızı ve cekiş gucu yukseltildi Kısacası trenler maden ocağı veya dokumhaneyi bir su yoluna bağlama aracı olmaktan cıkarak, gercekten yararlı taşıma aracları haline geldi
Bunun icin celik sanayii patronlarının kendilerine sunulan bu buyuk pazarı keşfetmesi ve bankalar kurularak halkın tasarruflarını toplaması ve yonlendirmesi, gereken sermayeyi bir araya getirmesi gerekiyordu Boylece demiryolu devrimi, buyuk mali grupların ortaya cıkmasını sağladığı gibi, celik sanayisini de, lokomotif, ray, viyadukler imaline teşvik etti Demiryolları sayesinde pazarlar birleşti, mesafeler kısaldı, bolgesel ekonomilerin uzmanlaşması icin gerekli koşullar oluştu, şehirkoy ayrımı azaldı Ote yandan demiryolunun gelişimi, sanayi devriminin etkilerinin yayılmasına da katkıda bulundu
Celik sanayii 1856 yılından itibaren cok buyuk bir gelişim gosterdi Henry Bessemer, dokme demiri ekonomik olarak celiğe donuşturen bir yontem buldu; boylece celik, demire karşı bir zafer kazanmış oldu Ama ikinci sanayi devrimi, petrol ve elektrikten kaynaklandı Antik Cağ'dan beri bilinen yer yağı , Amerika Birleşik Devletleri'nde XIX yuzyılın ortasında işletilmeye başladı Albay Drake ilk petrol kuyusunu 1859 yılında actı; ardından Rusya devreye girdi Petrol once aydınlanmada kullanıldı Sonra, 1866 yılından sonra Avrupalı muhendisler patlamalı motoru icat ettiler Bu buluşu, Alman Rudolf Diesel'in geliştirdiği icten yanmalı motor izledi 1914 yılında trafiğe cıkan iki milyon taşıt, henuz demiryolunun ustunluğunu tehdit etmese de hic şuphesiz yepyeni bir cağı başlatıyordu
Elektriğe gelince, bu enerji tam yuz yıldan beri incelenme konusuydu Ancak sanayide uretimi ve kullanımı, Belcikalı Zenobe Gramme'ın jeneratoru buluşundan ve Fransız Aristide Berges'nin bunu 1869 yılında bir su cavlanına yerleştirmesinden sonra gercekleşti Aristide Berges bu enerji kaynağına beyaz komur adını verdi 1882 yılında fizikci Marcel Deprez elektriği yuksek gerilimli akıma donuşturdu Bu gelişim elektriğin iletimi icin gerekli koşuldu ve hemen pratik sonuclar verdi: Gramme'ın tersinir makinesi ilk elektrik motorunu oluşturdu Amerikalı Thomas Edison 1878 yılında akkor lambayı buldu Bunları kısa sure icinde diğer buluşlar izledi; yeni bir sanayinin temelini oluşturan elektroliz bulundu; dolayısıyla elektrolize dayanan elektrometalurji, aluminyum uretimini sağladı
Butun bu buluşlar, İsvec, Norvec, İsvicre, İtalya ve Guneydoğu Fransa gibi komuru bulunmayan dağlık ulkelerin ekonomilerinin gelişmesine olanak verdi Aynı donemde petrol, Amerika Birleşik Devletleri'nin ilerlemesini kolaylaştırdı Ote yandan Almanya yeni buluşlara uyum sağladığından, sanayinin haritadaki dağılımı İngiltere aleyhine değişti Yeni enerji kaynakları olmayan bu ulke, donanımlarının eskimesi sonucu nispi bir gerilemeye uğradı
Sonucları:
1) Uretimde aletin yerini makine aldı ; seri uretime gecildi
2) Uretim patlaması yaşandı; uluslararası ticaret hızlandı
3) Buyuk şirketler kuruldu: sermaye birikimi daha da yoğunlaştı
4) Buyuk uniteli fabrikalar kuruldu; yeni bir sosyal sınıf doğdu (işci sınıfı)
5) Koyden kente goc başladı; kentleşme hızlandı; dunyanın ilk gecekonduları meydana geldi
6) Hammadde kaynakları ve pazar alanları bulma yarışı sanayileşen ulkeler arasında rekabete yol actı
7) Emek ve sermaye arasında celişkiler yoğunlaştı; işsizlik bir yandan artarken ote yandan teknoloji alanlarında yeni yenilikler goruldu
Yorum: işsizliğin artması, işgucunun onemli bir unsur olmasına karşın ucuz olmasına yol atı Bu durumda işci sınıfı kendini korumak icin sendikalaşmaya başladı Boylece calışma hayatında yeni bir donem başladı
8) Uluslararası ekonomik ve kulturel ilişkiler arttı
9) Sosyalizm ve Liberalizm gibi duşunce akımları ortaya cıktı
