Sanayinin (Endüstrinin) Türkiye Ekonomisindeki Yeri

Ülke ekonomisinin en devingen ve üretken kesimi sanayidir İhracatımızın % 90 ’ı sanayi ürünlerinden gerçekleşir Sanayileşme ile birlikte daha önce dışardan ithal edilen mallar kendi ülkemizde üretilmeye başlanmış ve birçok insana iş alanı açılmıştır Hem dış ülkelere ihraç edilen ürünlerle ekonomiye büyük katkılar sağlanmaktadır Sanayileşmeyle ülkemizdeki zengin hammadde kaynakları değer kazanmıştır Ülkemizde sanayi daha fazla tarıma emrindeki olarak gelişmiştir Son yıllarda Türkiye sanayi ülkesi olma durumuna geçmiştir
Ülkemizdeki sanayi tesisleri dengesiz bir dağılım göstermektedir Sanayi tesislerinin büyük çoğunluğu Marmara Bölgesi ’nde toplanmıştır Ülkemizde sanayi kolları içinde ilk sıraları tekstil, tekstil, makina ve yiyecek sektörü alır
Türkiye ’deki Başlıca Sanayi Kolları
Endüstri kollarının dağılışında hammaddeye, enerji kaynağına, pazarlara ve belli başlı ulaşım yollarına yakın olma manâlı rol oynar
A Besin Sanayisi
Türkiye, bolca ve çok farklı alanlara yönlendirilmiş tarım ürünleri ürettiği için, beslenme sanayi de gelişmiş ve çeşitlenmiştir Besin sanayisi Türkiye ’de en yaygın sanayi kollarından biridir
Un ve Un Ürünleri Sanayisi
Buğday, Türkiye ’de üretimi yaygın esas gıda maddesidir bu nedenle un ürünlerine dayalı sanayi kuruluşları çok fazladır ve yaygındır bununla beraber, un, makarna, irmik, bisküvi gibi hammaddesi tahıla dayalı fabrikalar en çok İç Anadolu Bölgesi ’nde ve büyük kentlerde yer almaktadır
Süt ve Süt Ürünleri Sanayisi
Bu sanayi alanının ürünleri; Pastörize süt, süt tozu, peynir, tereyağı ve yoğurttur Süt ürünleri işletmeleri süt üretiminin pozitif olduğu ve mandıracılığın yaygın olduğu Trabzon, Edirne, Tekirdağ, Erzurum, Erzincan, Kars gibi hayvancılığın geliştiği yerlerde ve İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Bursa gibi büyük kentlerin çevresinde bulunmaktadır
Yağ Sanayisi
Günebakan, zeytin, darı, susam, haşhaş, soya fasulyesi, fındık, ketenkenevir ve pamuktan nebati yağ elde edilir En çok üretilen yağ ayçiçek yağı ve zeytinyağıdır Zeytinyağı üretiminde Türkiye, Dünya ’da birincil sıralarda kazanç Ege Bölgesi ’nin kıyı kesimi zeytinyağı sanayisinin en yoğun olduğu alanlardır Çanakkale, Balıkesir, İzmir ve Gaziantep zeytinyağı imal merkezleridir Ayçiçek yağının üretimi maksimum Marmara Bölgesi ’nde özellikle Trakya ’da yaygın olarak yapılmaktadır
Konserve Sanayisi
Meyve suyu, konserve, salça fabrikaları daha çok Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yoğunlaşmıştır Türkiye ’de sebze ve meyve konserveciliği ileri bir düzeye geldiği halde, konserve tüketimi beklendiği dek artmamıştır
Bunun esas nedenleri;
– Halkımızın meyve ve sebzeleri daha fazla yaş olarak tüketmesi
– Türkiye ’de hemencecik her mevsimde taze sebze ve meyve bulunması
– Halkımızın manâlı bir bölümünün konserve ihtiyacını kendi üretimleriyle (salça yapma, sebze kurutma vb) karşılamasıdır
Şeker Sanayisi
Şeker pancarından, küp veya toz şeker elde etmeye dayanan şeker sanayisi, Cumhuriyetin ilk yıllarından beri gelişme göstermiştir Ilk şeker fabrikası 1926 ’da Uşak ’ta kurulmuştur Şekerpancarı ekim alanları genelde fabrikalar çevresinde yoğunlaşmıştır Türkiye ’nin iklim koşulları şekerpancarı tarımına elverişli olduğu için şeker fabrikaları Türkiye ’nin (kıyı kesimleri hariç) hemen her tarafına dağılmıştır Ağrı, Kırklareli, Burdur, Muş, Afyon gibi yurdun dört bir tarafına yayılmış 30 civarında şeker fabrikası vardır
Nehir Endüstrisi
Türkiye nehir işleme tesisleri, Doğu Karadeniz Bölümü ’nün kıyı kesimlerinde yoğunlaşmıştır Fabrikaların büyük çoğunluğu Rize Hindedir Artvin, Trabzon ve Giresun illerinin kıyı kesimlerinde akarsu fabrikalarına rastlanır Öteki tarımsal endüstri kuruluşlarına göre yayılış alanı en sıcacık olanıdır
B Tütün ve İspirtolu İçkiler Sanayisi
Türkiye ’de üretilen tütünün bir bölümü ihraç edilirken, bir bölümü de sigara fabrikalarında işlenmektedir Samsun, Tokat, Adana, İzmir, Malatya ve İstanbul ’da sigara fabrikaları vardır Arpa, darı, çavdar ve üzüm gibi bitkilerden ispirtolu(alkollü) içki üretim eden minik imalathanelerin yanısıra, İstanbul, İzmir, Ankara, Yozgat ve Tekirdağ ’da rakı ve şarap fabrikaları vardır
C** *Tekstil, Cilt ve Giyim Sanayisi
Türkiye ’de dükkan ve çalışan işçi sayısı bakımından tekstil, cilt ve giyim sanayi birincil sırada yer almaktadır
Dokumacılık sanayisinin ülkemizde en gelişmiş kolu pamuklu dokumadır İç pazar, ihtiyacını karşıladığı gibi ihracata da yönelmiştir Pamuklu tekstil üreten büyük fabrikalar İstanbul, Adana, Antalya, Tarsus, İzmir, Nazilli, Aydınlatılmış, Manisa, Kayseri, Karaman, Konya Ereğlisi, Malatya, Erzincan ve Adıyaman ’da bulunmaktadır
Yünlü dokumacılık; Daha fazla iç pazar için üretim yapmaktadır ve artı gelişmemiştir Bu alanda üretim yapan büyük fabrikalar İstanbul, Hereke, Bursa, İzmir, Uşak ve Kayseri ’dedir
Örme işleri (trikotaj); Başta İstanbul elde etmek üzere büyük kentlerdeki atölyeler de yapılmaktadır Kazak, çorap, iç çamaşırı trikotaj ürünleridir
Ipek dokumacılığı; Gemlik, Bursa ve İstanbul ’da toplanmıştır Yapay ipekli kullanımının artan bir şekilde yaygınlaşması üstüne ipekli dokumacılığı gerilemektedir Ama son zamanlarda ipek halı ticareti ipek dokumacılığını birazcık da olsa hareketlendirmiştir
Hazırlanmış giyim sanayisi (konfeksiyonculuk); Son yıllarda büyük gelişme göstermiştir Ilk Önce İstanbul olmak üzere, Bursa, İzmir, Ankara ve Adana ’da büyük fabrikalar vardır
Ülkemizde dokumacılığın önemli üretim, alanlarından biri de halıcılıktır Gerek el yapımı, gerekse makina üretimi halılarımız fazla ünlüdür Kula, Uşak, Gördes, İsparta, Bünyan, Konya, Sivas, Hereke esas halı üretim merkezleridir El halıları daha çok Avrupa ve ABD ’ye, makina halıları ise Orta Doğu ülkelerine ihraç edilmektedir
Deri ürünleri sanayi; istanbul ’da yoğunlaşmıştır Cilt sanayi tesisleri İstanbul, İzmir, Kayseri, Erzincan ve Erzurum ’da toplanmıştır
D** *Maden Sanayi
Madenlerin yer altından çıkarılması ve onların mamul ya da benzeri mamul ülkü getirilmesi faaliyetleridir Maden sanayisinde, ilk akla gelen demirçelik fabrikalarıdır Türkiye ’de kurulan ilk demirçelik tesisi Kırıkkale ’de hizmete girmiştir Bu tesis sonradan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu ’na devredilmiştir Kırıkkale ’deki fabrikada silah, çelik, pirinç, elektrik makinaları ve barut üretilmektedir
Türkiye ’de bu alanda kurulan ikinci manâlı tesis Karabük DemirÇelik Fabrikası ’dır Sonradan Ereğli DemirÇelik Fabrikası ile İskenderun DemirÇelik Fabrikası işletmeye açılmıştır Batı Karadeniz Bölümü ’ndeki Karabük ve Ereğli DemirÇelik fabrikalarının yanına demir madeni çıkarılmadığı halde demirin işlenmesinde enerji kaynağı olarak kullanılan taşkömürünün burada olmasından nedeniyle fabrikalar bu bölüme kurulmuştur
Demirçelik fabrikalarının haricen Seydişehir ’deki alüminyum, Elazığ ve Antalya ’daki ferrokrom, Ergani, Murgul ve Samsun ’daki bakır tesisleri önemli maden sanayi tesislerimizdir
E Alet Sanayi
Savunma sanayine ait araçlar, elektrikli makineler, kara, demir, deniz ve hava yolu ulaşım araçları alet sanayinin kollarını oluşturur Türkiye ’de makine sanayinin en gelişmiş kolu otomotiv sanayidir Bu sanayide traktör, kamyon, kamyonet, minibüs, |N araba gibi ulaşım araçlarının üretimi gerçekleştirilir 1950 ’lerden sonradan montajla başlayan otomotiv sanayisinde 1970 ’lerden daha sonra yerli imal artmıştır Otomotiv sanayisi Bursa, İstanbul, İzmit, Adapazarı, Adana, İzmir ve Gaziantep illerinde yoğunlaşmıştır Ülkemizde demiryolu araçları üretimi Eskişehir, Adapazarı ve Ankara illerinde yapılmaktadır Ülkemizde gelişme gösteren sanayi kollarından biri de gemi yapımıdır Bu sektöre ait tersaneler İstanbul, İzmit ve İzmir ’de yoğunlaşmıştır

F Kimya Sanayi
Imal alanlarının çok çeşitli oluşu sebebiyle kimya sanayi ilaç, suni gübre ve petrokimya sanayi gibi bölümlere ayrılarak incelenebilir Ilaç sanayi İstanbul, İzmir ve Ankara ’da etkinlik göstermektedir Suni gübre sanayi, Kütahya, İskenderun, İzmit, Elazığ, Gemlik, Samsun, Karabük, Bandırma, Mardin (Mazı dağı) ve Mersin ’de gelişmiştir
Petrol rafinelerinin yakınlarında kurulan ve hammaddesi petrole dayalı ürünler üretim eden petrokimya endüstrisi kuruluşları da Batman, Mersin, İzmir, İzmit ve Kırıkkale çevresinde yoğunlaşmıştır Batman Rafineri ’sinin kurulmasında hammaddeye yakınlık etkin olurken diğerlerinin kuruluş yerlerinin belirlenmesinde ulaşım ve pazar şartları etkin olmuştur
G** *Orman Endüstrisi
Odunun hammadde olduğu en manâlı imal alanı kağıt endüstrisidir Türkiye ’de kâğıt üretimi tüketimi karşılamadığı için kağıt ihtiyacının bir kısmını ithalat yoluyla karşılar Sanayileşmiş ülkelerin çoğunda, hammadde kaynaklarının kayda değer bir bölümünü kullanılmış kâğıt oluşturmaktadır Bu Nedenle, orman kaynakları korunduğu gibi, çevre kirlenmesine de daha eksik meydan verilmiş olmaktadır Ülkemizde bir yıllık bitkilerden kâğıt üretilebilecek tesislerin kurulması ve kâğıt üretiminde kullanılmış kâğıt dilekçe oranının arttırılması yolunda araştırmalar sürdürülmektedir

Batı Karadeniz Bölümü ’nde Bolu, Kastamonu ve Sinop çevresinde orman sanayisi oldukça gelişmiştir Bu koşul hammaddeye yakınlıkla ilgilidir
kâğıt fabrikaları:
–** *GiresunAksu
–** *ZonguldakÇaycuma
–** *MuğlaDalaman
–** *AfyonDere
–** *KastamonuTaşköprü
–** *SilifkeTaşucu
–** *Balıkesir ’de bulunmaktadır
H** *Çimento, Sırça, Seramik Endüstrisi
İnşaat sektörünün gelişmesi ile çimento endüstrisi hızlı bir gelişme göstererek tüm yurda dağılmıştır Çimentonun ham maddesi yeniden bulunduğundan ve tüketimi artı olduğundan fabrikaları ülkemizin her bölgesinde mevcuttur Üretilen çimento ülke ihtiyacını karşıladıktan sonradan bir kısmı da ihraç edilmektedir Çimento ihracatı en çok Orta Doğu ve Afrika ülkelerine yapılmaktadır
Çimentonun yanısıra tuğla ve kiremit üreten fabrikalar da kurulmuştur Nitelikli tuğla ve kiremit üreten fabrikalar Samsun, Eskişehir, Adapazarı, İzmir, Manisa, İstanbul, Tekirdağ, Konya ’da kurulmuştur İnşaat sektörünün gelişmesi sonucu ortaya çıkan bir öteki endüstri kolu da seramik endüstrisldir Çanakkale (Çan), Bilecik (Bozüyük), Kütahya, Tekirdağ, Bursa(İznik) seramik endüstrisinin yoğun olduğu yerlerdir Cam sanayi tesisleri ise daha fazla İstanbul, Gebze, Mersin, Kırklareli, Denizli ’de toplanmıştır Cam ürünlerinin bir kısmı ihraç edilir