sarılık

sarılık ayakta sarılık Hazırlayan: Yrd Doç Dr Münevver Türkmen Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Sarılık nedir ? Sarılık yenidoğan bebeğin cildinin ve göz aklarının sarıya boyanmasıdır Eritrosit dediğimiz kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucu ortaya çıkan, bilirubin denen sarı renkli bir madde kanda aşırı birikirse sarılığa niçin olur Yenidoğan bebeklerde neden görülür ? Normalde kanda biriken bilirubin karaciğer tarafından tutulur ve safra ile barsaklara salgılanır sonra dışkı ile atılır Karaciğerin bilirubini facia hızından daha fazla bilirubin oluşacak olursa, sarılık ortaya çıkar Bu durumun birkaç nedeni vardır Yenidoğan bebeğin karaciğeri hemen şimdi gelişmesini tamamlamamıştır Bu yüzden vücutta biriken bilirubini yeteri dek uzaklaştıramaz, Yenidoğan bebeklerde karaciğerin yıkabileceğinden daha artı bilirubin oluşur, Bebeğin barsaklarına salgılanan bilirubinin büyük bir kısmı dışkı ile dışarı atılamadan her yerde geri emilir Bilirubin nedir ? Kana rengini veren kırmızı kan hücreleri, hemoglobin denen bir madde içerirler Hayat süreleri kısa olan bu hücrelerin, ölmesi sonucu ortaya meydana çıkan hemoglobin sarı renkli bilirubine dönüşür Sıradan yenidoğanlar ihtiyacından pozitif kırmızı kan hücrelerine sahip olduklarından ve karaciğerleri demin yeteri değin olgunlaşmadığından oluşan bilirubini anında kandan uzaklaştıramazlar Daha büyük bebekler, çocuklar ve erişkinler bilirubini tez kandan uzaklaştırırlar Bebeğimin sarardığını nasıl anlayacağım ? Anne ve babalar bebeklerinin cildinde ve göz aklarındaki renk değişikliğine uyarı etmelidirler En iyisi bebeğin doğal ışıkta değerlendirilmesidir Sarılık önce yüzde gerisinde, gövdede fark edilir Sarılık ilerledikçe ayaklara dürüst yayılır Parmağınızla bebeğin burun ucuna veya alnına nezaketle basıp çektiğinizde normalde deri beyaz görünür Olur Ya sarı renk görülüyorsa bebeğinizin doktorunu arayarak sarılığını kontrol etmesini isteyin Sarılığın tipleri Fizyolojik sarılık (normal sarılık, kundak sarılığı) Sağlıklı, vaktinde doğan yenidoğanların %50’ den daha fazlasında sarılık görülür Yenidoğan bebeklerin karaciğerlerinin demin yeteri kadar olgunlaşmamasına bağlıdır Genel Olarak 2 ile 4 günde görülür Bir iki hafta içinde kaybolur Prematüre bebeklerin (zamanından önce doğan bebekler) organları gelişimlerini tamamlamamıştır Karaciğerleri oluşan bilirubini çabuk temizleyemez Ayrıca bebek hasta ve beslenmemişse barsaklarındaki bilirubini dışkı ile atmaları gecikir Bu bebeklerin bilirubinleri daha artı yükselir ve zamanında doğan bebeklere kadar daha uzun sürer Anne sütü sarılığı id Anne sütünde bulunan bazı maddeler sarılığa neden olabilmekte, bilirubin değerleri 20 mg’ın üzerine çıkabilmektedir Anne sütüne bağlı sarılık 47 günlerde başlar Bir haftadan pozitif sürecek olursa doktora danışarak bir iki gün anne sütüne ara vermek gerekebilir bu arada bebek mama ile beslenebilir Anne sütü verilmediği sürede annenin göğüslerinin pompa ile boşaltılarak sütün azalması ya da kesilmesi önlenmelidir Kan grubu uyuşmazlığı Eğer bebek anne kan grubundan öbür kan grubuna sahipse, anne bebeğin eritrositlerini yıkım edici antikor üretebilir Kan grubu uygunsuzluğuna tabi sarılık çoğunlukla hayatın birincil günü başlar Anne ile bebek arasındaki Rh uygunsuzluğu ağır sarılığa niçin olur Ancak anneye doğumdan sonraki ilk 72 saat içinde RhoGam denen ilacın enjeksiyonu ile annede antikor oluşması önlenebilir Bu Nedenle daha sonraki bebek korunmuş olur Rh uygunsuzluğu genelde birincil bebeklerde görülmez Oysa Rh () kan grubuna sahip annelerin ilk gebelikleri zeka olsa Doğum Uzmanı kadar yakından izlenmesi yerinde olur Bulgular ve tanı Bebeğin topuğundan alınan az miktarda kan ile bebeğin sarılığına bakılabilir Sağlıklı zamanında doğan bebeklerde hayatın ilk haftasında bilirubin 12 mg’ın altındadır 17 mg’ın üzerindeki değerler daha pozitif tetkik ve çare gerektirir Sarılık bebeğime hasar verebilir mi ? Kandaki bilirubin çok yükselecek olursa bebeğe zarar verebilir, beyinde hasar yapabilir Kandaki yüksek bilirubin değerlerinin bebeğe zarar verebilmesi için bebeğin doğumdan sonraki yaşı gün olarak ve diğer sağlık durumu sorununun olup olmadığı da önemlidir Sarılık nasıl çare edilir ? Hafif sarılıklarda çare gerekli değildir Eğer sarılık yükselmeye devam eder, bebek kendisi bilirubini temizleyemez ise fototerapi denen özel ışınlar veya öteki tedavi yöntemleri ile çare gerekebilir Fototerapide mavi ve beyaz ışık yayan floresan lambaları kullanılır Böylece bebeğin vücudunda biriken bilirubin zahmetsizce atılacak şekle dönüşür Bebeğe çıplak olarak fototerapi uygulanır Bebeğin gözünü ışınlardan gözetmek için göz bağı kullanılır Bu işlemlerin uygulanabilmesi için bebeğin birkaç gün hastanede kalması gerekir Bebeğinize fototerapi uygulanması gerektiğinde, doktorunuzla tedavinin ne kadar süreceğini ve nerede uygulanacağını konuşmak uygun olur Bir Takım pediatristler ışın tedavisini portatif fototerapi aygıtı ile evde kullanmak isteyebilirler Sarılıklı bebeğe uygulanan öteki çare yaklaşımları; bebeğin anne sütüyle veya anne sütü yetersiz ise mama ile sık sık beslenmesidir Böylece mekonyum dediğiniz bilirubinden zengin dışkı bir lahza önce atılır Fazla yüksek bilirubin değerlerinde uygulanan öteki bir çare yaklaşımı kan değişimidir Bu gerçekte bebeğin kanı uygun taze kan ile değiştirilerek bilirubin vücuttan uzaklaştırılır Doktorumu ne süre arayacağım ? Sarılık bebeğin hayatının birincil 24 saati içinde ortaya çıkmışsa, Bebeğin 378oC’den yüksek ateşi varsa, Bebek hasta görünüyorsa (emmesi, ağlaması kuvvetsiz, hareketleri eksik), Bebeğin sarılığı 7 günden sonra koyulaşıyorsa, Bebeğin sarılığı iki haftadan artı uzamışsa, Bebek yeteri dek kilo almıyorsa, Bebeğimin sarılığı ne kadar vakit devam edecek ? Sarılığın süresi bebekten bebeğe değişir Sarılık ayrım edildikten sonraki birkaç gün içinde yükselir daha sonra ağır ağır düşer Anne sütü alan bebeklerde mama ile beslenen bebeklere tarafından sarılık azıcık daha uzun vakit gözlenebilir Bu durumda bilirubin seviyeleri düşüktür ve bebeğe zarar vermez Bebeğinizde sarılık şüphesi ya da sarılık varsa doktorunuza sormanız gereken sorular ? Bebeğimin sarılığı var mı ? Bebeğimin bilirubin seviyesi ne değin ? Nedeni hakkında ne düşünüyorsunuz ? Anne sütüne ara vermeli miyim ? Işın tedavisine ihtiyacı var mı ? Evde ne yapabiliriz ?