Satın Alım Gücünün Düşmesi Enflasyon Nedir, Neden Yükselir?

Ekonomi son derece hassas istikrarlara sahip bir alandır. Her şey yolunda görünürken bile bir anda tepetaklak olabilir. Örneğin tüm dünyada pandeminin olumsuz tesirleri neredeyse bitme noktasına gelmişken garip bir halde ülkemiz başta olmak üzere tüm dünyada enflasyonun farklı oranlarda arttığını görüyoruz. Enflasyon en temel manasıyla paranın bedelinin ve halkın alım gücünün düşmesi demektir.

Ülkeleri yöneten siyasi iktidarın yaptıkları elbette ekonomiyi ve enflasyonu tesirler fakat tüm dünyada bu durumu denetim etmesi gereken kurumlar merkez bankalarıdır. Vatandaş elinden geleni yapsa bile çok daha büyük bir ekonomik yapıdan bahsedildiği için enflasyon istikrarına devlet kurumları müdahale etmelidir. Gelin enflasyon nedir, neden yükselir gibi merak edilen sorulara yakından bakalım.


Enflasyon nedir, neden yükselir, cinsleri nelerdir?
Enflasyon nedir?

Enflasyon tipleri nelerdir?

Talep çekme enflasyonu

Maliyet itme enflasyonu

Dahili enflasyon

Enflasyon neden yükselir? Sebepler

Enflasyon nasıl hesaplanır?

Enflasyonun avantajları ve dezavantajları


Temelden başlayalım, enflasyon nedir?

En temel tarifiyle enflasyon, o ülkede kullanımda olan para ünitesinin satın alım gücünün düşmesidir. Zaman içinde gerçekleşen bu düşüş, makul mal ve hizmetlerden oluşan bir sepetin fiyatlarının incelenmesi ile ortaya çıkar. Yüzde olarak söz edilir. Enflasyon yüzdesinin artması demek, para ünitesinin evvelki periyoda nazaran çok daha düşük bir satın alma gücüne sahip olması demektir.

Enflasyon, sadece birkaç eserde yaşanan fiyat artışından çok daha fazlasıdır. İnsanların günlük hayatına devam etmesi için gıda, yakıt ve gibisi birtakım temel muhtaçlıkları vardır. Bu temel gereksinimlerle bir arada hizmet kesimini etkileyen farklı eserler de vardır. Tüm bunların fiyatları üzerinden yapılan bir kıymetlendirme sonucuna nazaran şayet fiyatlar bir evvelki periyoda nazaran çok daha yüksekse ve halkın bunları alım gücü düşmüşse buyrun size enflasyon.

Enflasyon sepetine eklenerek fiyatları incelenen eser ve hizmetler ortasında tahıl, metal, yakıt, elektrik, ulaşım, sıhhat, cümbüş üzere pek çok farklı insan muhtaçlığı var. Kelam konusu para ünitesi paha kaybettikçe halkın bu eser ve hizmetlere ulaşması azalır. Sonuç olarak o ülkenin ve hatta ekonomik alakaları olan öteki ülkelerin ekonomik büyümesi olumsuz etkilenir. Yani enflasyon sırf halkın alım gücünün düşmesi değil, o ülkenin ekonomik büyümesinin yavaşlaması ve hatta durmasıdır.

Enflasyon cinsleri nelerdir?

• Talep çekme enflasyonu
• Maliyet itme enflasyonu
• Dahili enflasyon

Talep çekme enflasyonu:

Talep çekme tesiri olarak da bilinen talep çekme enflasyonu, piyasadaki para ve kredi arzındaki artışın ekonomiyi gereğinden çok büyütmesi sonucu ortaya çıkar. Her üreticinin belli bir üretim kapasitesi ve halkın muhakkak bir talebi vardır. Ortada para bolluğu olup da üretim ekonomik kapasitesinden daha süratli büyürse fiyat artışları yaşanır.

Yani piyasada az para olması üzere çok para olması da enflasyona neden olur. Çok parası olan kişi olumlu tüketici hassaslığı ile daha yüksek harcamalar yapar. Talep artınca fiyatlar da artar. Arz - talep istikrarı oluşmadığı için ortada bir boşluk meydana gelir. İktisat bu çeşit boşlukları kabul etmediği için de fiyat yükselmeleri yaşanır.

Maliyet itme enflasyonu:

Kısaca maliyet enflasyonu olarak da bilinen maliyet itme enflasyonu, üretim sürecinin temel unsurları ile üretim sonundaki çıkar ortasındaki dengesizlik. Para ve kredi arzındaki artış ile birlikte tüm bunlar tek bir emtiaya yani bir mala kanalize edildiğinde iktisat etkilenir. Kelam konusu emtia üzerindeki arz - talep dengesizliği nedeniyle ekonomik boşluklar oluşur.

Para bol, herkes birebir üretim malını almak istiyor lakin gereğince mal yok. Böylelikle fiyat yani maliyet artıyor. Malı değerli alan üretici, eserini de değerli satmak zorunda kalıyor ama tüketici bunu alamıyor. Maliyet enflasyonuna en temel örnek petrol fiyatlarıdır. Direkt petrol almasanız bile petrol fiyatları arttığı için petrol ile uzaktan yakından alakalı alacağınız tüm eserlerin fiyatı artar.

Dahili enflasyon:

Yerleşik enflasyon olarak da anılan dahili enflasyon için bir cins kısır döngü demek mümkün. Yüksek enflasyonun devam ettiği süreçte beşerler, bu ekonomik durumun her vakit bu biçimde devam edeceğini düşünürler ve bu nedenle üretici eserlerine artırım yapar, çalışanlar ise daha yüksek fiyat isterler.

O an için enflasyona karşı bir tedbir, hayat standardını devam ettirmek için gerekli bir artış üzere görünse de bu durum enflasyonun sürmesine ve hatta artmasına neden olur. Herkesin fazla parası olursa eser ve hizmetlerin de fiyatı artar. Fiyat - fiyat sarmalı olarak bilinen bu durum devamlı birbirini tetikler. Karşıtının de geçerli olduğu bu durum, tam manasıyla bir kısır döngü oluşturur.

Enflasyon neden yükselir? Sebepler:

• Devletin fazla para basması ve dağıtması
• İhale para ünitesinin yasal olarak kıymetinin düşürülmesi
• Devlet tahvilleri satın alarak bankaların rezervinden ödünç para verilmesi

Enflasyonun en yaygın olarak görülen üç temel nedeni bunlardır. Biraz karmaşık olduğu için özetleyelim, enflasyonun temel nedeni, para arzındaki artıştır. Yani piyasada ne kadar çok birebir para ünitesinden olursa o paranın satın alma gücü düşer ve bu da enflasyona neden olur. Para arzını arttıran, o devletin para otoriteleridir.

Enflasyon nasıl hesaplanır?


Enflasyon, o periyot seçilmiş mal ve hizmetlerin bir sepete toplanarak fiyat endeks değişkenlerinin hesaplanması sonucu yüzde olarak bulunur. İki aylık, yıllık ya da farklı dönemlerde enflasyon hesaplaması yapılabilir. Enflasyon hesaplanırken tüketici fiyat endeksi, toptan eşya fiyatları endeksi, üretici fiyat endeksi üzere endeks çeşitleri de temel alınabilir. Enflasyon hesaplamak için genel bir formül vermek gerekirse;

• Yüzdelik Enflasyon Oranı = ( En son Tüketici Fiyat Endeks Pahası / Başlangıç Tüketici Fiyat Endeks Bedeli ) x 100

Enflasyon hesaplamak için uygulanan temel metodolojik formül bu haldedir. İnternette pek çok enflasyon hesaplama aracı da bulabilirsiniz. Elbette yapılan bu süreç, o an için hakikat kabul edilen bedeller üzerinden yapılır. Tüketici fiyat endeks pahasının açıklandığı üzere çıkması durumunda bu formül yanlışsız sonuç verecektir.

Enflasyonun avantajları ve dezavantajları:


Enflasyon genel olarak makûs bir ekonomik durum olarak kabul edilir fakat birtakım istisnaları vardır. Örneğin kendi para ünitesinde fiyatlandırılan bir mülkünüz ya da stok malınız varsa enflasyon sayesinde çok daha yüksek kar oranı ile satış yapabilirsiniz. Şirket payları üzerinden yüksek kar sağlamak hedefiyle spekülasyon yapan bireyler için de enflasyon avantajlıdır.

Elbette elimizi vicdanımıza koyduğumuz vakit enflasyonun sadece dezavantajdan ibaret olduğunu söylemeliyiz. Paranın alım gücünün düşmesini kim ister? Bir ay evvel 10 üniteye alınan X eserinin, bu ay 50 ünite olması ne tüketiciyi ne de üreticiyi şad eder. Zira tüketicinin maaşı, üreticinin geliri artıyor üzere görünse bile harcamalar da birebir hatta daha yüksek oranda arttığı için her vakit bir kayıp durumu yaşanmaktadır.

Ülkemizi ve dünyayı derinden etkileyen ekonomik bir durum olan enflasyon nedir, neden yükselir, çeşitleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve mevzu hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Son bir cümle daha; umutsuz olmayın, biz neler atlattık.