Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Seçim Nedir?
Halk egemenliğine dayanan bir yönetim şekli olan demokrasilerde; yönetimi, irk çoğunluğunun istediği temsilcilerin alabilmesini temin etmek için yapılan milletvekili ya da başka temsilciler seçme işiSeçimde, a Seçime katılmak, b Seçilebilmek, almak üzere iki şekil vardır
Seçime katılmak ; ya anayasayı yapmak, koymak ya da anayasa kadar yapılmış, belirlenmiş olan kuvvetleri uygulamak için vekil göstermek suretiyle malî özlem ve iradeyi uygulamak yetkisine sahip edinmek ve bu yetkiyi kullanmaktır
Seçilmek ; insanlar namına hareket etmek, ya anayasayı koymak kudretlerini veya tüzük göre düzenlenmiş ve resmileşmiş olan kudretleri, halk müziği namına uygulamak üzere seçilmektir Bu Nedenle, halk müziği göre seçilen ve zaman zaman tekrar millet göre değiştirilen temsilcilerin yönetiminde olan temsili demokrasilerde devletteki bütün kuvvet ve kudretler, birinci derecede seçmenler tarafından, ikinci derecede seçilmiş olanlar tarafından kullanılır Bunun içindir oysa, rakam bakımından fazla olanlar, devlet yönetiminde kuvvet ve kudretlere sahip olurlar
Her ülkede, seçime bulunma ve seçmek hakları, özel kanunlarla düzenlenmiş bulunmaktadır
Dağıtılmış seçim usulleri vardır Bunların başlıcaları şunlardır:
1 Vasıtalı tercih : Bu usulde iki seçim heyeti vardır Birinci seçim heyeti, temsilcileri seçecek olan daha eksik sayıdaki seçmenleri seçer Bu seçmenler de temsilcilerin seçimine katılır, iki dereceli bir tercih usulüdür İkinci seçmen sayısının daha az olması, bunların hüküm altına alınmasının daha kolay olması sonucunu yarattığı İçin, gerçek bir temsil usulü değildir
2 Açık seçim : Emin temsilcileri seçecek seçmemin ,oyunu açıkta kullanması usulüdür Seçmenin hürriyetini ortadan kaldırdığı için, seçme hakkını en
kuvvetli kısan bir usuldür Bu bakımdan, demokrasi ile bağdaşan bir tarafı yoktur Demokrasilerde, seçimin kuytu olması bas şarttır Seçmen vatandaş, dilediği oyu, herkes kapalı bir tercih kulübesinde, kimseden korkusu olmadan ve kimseye hesap vermeden dilediğine verebilmelidir Çoğu ülkelerde, kapak hücrelerde seçmenin oy verme şekli uygulanmaktadır
3 Tekrarlı tercih: Bir seçmenin değişik tercih dairelerinde benzer seçime ayrı ayrı katılma usulüdür Çeşitli tercih dairelerinde, öbür sebeplerle ilgili olan bir kimse, bu seçim dairelerinin her birinde ayrı olarak oyunu kullanabilmektedir Bu yöntem, seçimin bir hafta vakit ile yapıldığı ülkelerde uygulanmaktadır Ama değişik hatalı sonuçlara sebep olduğu için kaldırılmakta olan bir usûldür
4 Artış oylu seçim : Bir seçmenin, aynı seçim dairesinde ve bununla birlikte, pat diye pozitif oy hakkına sahip olmasını karşılayan seçim usulüdür Bu oy farkında, bahşedilen ödenti oranları, öğrenim dereceleri, vb rol oynar
5 Listeli tercih : Temsili demokrasilerde işin açıkçası, bütün ülkenin bir tercih dairesi sayılması ve tüm halkın oylarını birden kullanmasıdır Lakin buna hiç bir şekilde imkân olmadığından, ülkenin, bir takım seçim bölgelerine ayrılması ve bu bölgelerden her birinin, kesin sayıda delege seçmesi zorunluluğu meydana gelmiştir Bu bölge bölünmesinde, birbiri ile çarpışan iki yöntem vardır: a Listeli seçim, b Tek isim üzerine tercih Listeli seçimde, belli bir tercih dairesinde bulunan bir seçmen, o bölgenin çıkaracağı birden fazla temsilciyi, `bir liste üzerine kâğıda dökmek veya, seçime katılmış olan siyasî partilerin evvelden hazırladıkları delege sayısı değin oy listesini uygulamak suretiyle, seçme hakkını uygular Tek isim üstüne seçimde, bir seçim dairesinin çıkaracağı bir temsilciyi, o seçim dairesinde bulunan seçmenden seçme hakkı uygulanır
Bu tercih usulleri ile elde edilen oylar, ya reşitlik sistemi ne göre değerlendirilir, ya da nispi temsil sistemi ne tarafından layık bulur
Yetişkinlik sistemi : Bir tercih bölgesinde, seçime katılmış olan partilerin, en fazla oy almış olanının tam liste şeklinde temsilci çıkarması (azlık + 1) dir Burada, azlığın tüm oyları, vekil seçiminde değerini bulamamaktadır
Nispi temsil : Genel oy hakkını sınırlandırmasından fazla, düzenlenmesi ile ilgili bir sistemdir Bu sistem de, çoğunluğun ezici hakkının önüne geçmek ve azlığa da yargı tanımak prensibi uygulanır Bu bakımdan nispi temsil, azlığın temsili usulü dür Seçime katılan ve dağıtılmış düşünceleri temsilcilik, eden siyasî partilerin, vatandaşlardan aldıkları oy oranında temsilciler, vatandaş çoğunluğunun getirdiği temsilciler değil; vatandaşların değişik düşünceler ve yönelimler içinde oy verdikleri çeşitli siyasî partilerin adaylarından meydana gelmiş temsilcilerdir Değişik şekiller aşağıda uygulanan nispi temsil sisteminin, Türkiye`de 15 Ekim 1961 genel seçimlerinde uygulanan şekli şudur: Seçime katılmış olan siyasî partilerin ve egemen adayların adları daha aşağı alta ve aldıkları muteber oy sayıları hizalarına yazılır Bu rakamlar önce bire, sonra ikiye, sonra üçe o çevrenin çıkaracağı, milletvekili sayısına ulaşıncaya değin bölünür Elde edilen paylar parti ayırımı yapılmaksızın en büyükten, en küçüğe dürüst sıralanır Ahali vekilleri, bu payların sahibi olan partilere 140000 muteberi oy pusulasının olduğu ve bağımsız adaylara, rakamların cömertlik sırasına göre tahsis olunur
Bu usul, bir örnekle gösterildiğinde: Bir seçim bölgesi, 5 milletvekili çıkaracak olsun Burada seçime katılmış olan dört partiden A Partisi 80000, B partisi 30000, C partisi 28000, D partisi, 2OOO oy almış bulunsun Bu tercih bölgesi,5 milletvekili çıkaracağına göre, muteber oy sayısının bu rakama bölünmesinden elde edilen 28000 rakamı, milletvekili seçimindeki baraj rakamıdır Buna ulaşamayan parti, hiç bir milletvekili çıkaramaz Bu duruma tarafından D partisi, hiç bir milletvekili çıkaramamaktadır Buna karşılık, A,B,C, partilerinin aldıkları oyların bire, ikiye, üçe bölünmesinden elde edilen sonuçlarda meydana çıkan paylar sonucu A partisi (84000, 42000, 28000 bölümleri sonucu) 3 milletvekili, B partisi (30000, 15000 bölümleri sonucu) 1 milletvekili, C partisi (28000, 14000 bölümleri sonucu) 1 milletvekili çıkarabilmektedir
Türkiye`de genellikle şu seçimler yapılmaktadır : Milletvekilleri seçimi, Cumhuriyet Senatosu üyeleri seçimi, İl Genel Meclisleri seçimi, Belediye Meclisi üyeleri seçimi, kent ve kasabalarda muhtar ve yaşlı heyetleri seçimi, Ticaret ve Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları seçimiLakin tercih deyince, çoklukla milletvekili ve (9 Temmuz 1961 de halkoyunca kabul edilen Yeni Anayasamıza tarafından) Cumhuriyet Senatosu üyeleri seçimi anlaşılmaktadır
Halk Müziği Meclisi üyeleri seçimi, Türkiye`de 4 yılda bir yapılmaktadır Son nüfusun 450 ye bölünmesi ile elde edilen sayı, milletvekili seçiminde olarak sayılmakta ve illerin çıkaracakları milletvekili sayısı da, il nüfusunun, milletvekili seçilmek için gerekli rakama bölünmesi ile elde edilmektedir Türkiye`de Milletvekili seçimi tek dereceli nispi temsil sistemine kadar düzenlenmiş genel, eşit ve kuytu oyla yapılmaktadır Seçmen oyunu kendisi ve tam bir serbestlikle kullanır 15 ilde bütün teşkilât kurmuş olan partiler seçime katılabilmektedirler
Ilk seçimleri 15 Ekim 1961 genel seçimlerinde yapılan Cumhuriyet Senatosu üyeleri de, tek dereceli, genel, eşdeğer ve gizli oyla ve aynı günde yapılan bir seçimdir Oysa, üyeler, reşitlik sistemine göre seçilmektedirler Cumhuriyet Senatosu üyeleri seçiminde, her il bir seçim çevresidir, İllerin çıkardıkları senato üyeleri de, kanunla gösterilmiştir Cumhuriyet Senatosu üyesi almak için, milletvekili olma şartlarının açık havada, kırk yaşında elde etmek ve yüksek öğrenim bakmak gereklidir
Türkiye`de birincil seçimler Abdülhamit II nin saltanatı devrinde 26 Aralık 1876 da ilân edilen Kanunî Esası ye tarafından hazırlanan Talimatı Muvakkete uyarınca 1 Mart 1876 da İstanbul`da, 18 Ocak 1876 da da diğer illerde iki dereceli olarak yapıldı Aynı sene ikinci bir seçim daha yapıldı Mithat Paşa`nın bir komisyonla birlikte hazırladığı ve 1908 seçimlerinde birincil kez uygulanan (İntihabı Mebusan Kanunu) Meşrutiyet ve Cumhuriyet devirlerinde bir iki küçük değişiklik görerek 1946 daki tek dereceli seçimlere değin 70 yıl yürürlükte kaldı
Bu kanun hükümlerine kadar; Müntehibi Evvel (Birinci Seçme) olanlar kadar her 500 kişiye 1 kişi hesabıyla Müntehibi Sanî (İkinci Seçmen) ler seçilmekte, bunlar toplanarak her ilin 50000 erkek nüfusuna bir esasına tarafından tespit edilen miktarda milletvekilini seçmekte idiler Meselâ İstanbul milletvekillerini 1300 kadar Müntehibi Sanî seçerdi
1946 yılından itibaren de tek dereceli seçim uygulanmıştır
Türkiyede ansızın artı partinin katılması ile yapılan seçimler 1908, 1912, 1919, 1931, 1946, 1950, 1954, 1957, 1961 seçimleridir Tek partili seçimler ise; 1876 (her iki seçime partiler demin kurulmadığı için katılmalar olmamış, Muhafazakârlar ile Meşrutiyetçiler mücadele etmişlerdir), 1914, 1923 (Meclis hükümeti zamanı), 1927, 1935, 1939, 1943 seçimleridir Türkiye`de Muhalefet ilk kere 1911 ara seçimlerinde birleşmiş, İttihat ve Terakki Fırkasına karşısında Özgürlük ve itilâf Fırkası adını almış ve kazanmıştır Kadınlara seçme ve seçilme hakkı birincil defa 1934 de, subaylara 1961 de verilmiştir *
Halk egemenliğine dayanan bir yönetim şekli olan demokrasilerde; yönetimi, irk çoğunluğunun istediği temsilcilerin alabilmesini temin etmek için yapılan milletvekili ya da başka temsilciler seçme işiSeçimde, a Seçime katılmak, b Seçilebilmek, almak üzere iki şekil vardır
Seçime katılmak ; ya anayasayı yapmak, koymak ya da anayasa kadar yapılmış, belirlenmiş olan kuvvetleri uygulamak için vekil göstermek suretiyle malî özlem ve iradeyi uygulamak yetkisine sahip edinmek ve bu yetkiyi kullanmaktır
Seçilmek ; insanlar namına hareket etmek, ya anayasayı koymak kudretlerini veya tüzük göre düzenlenmiş ve resmileşmiş olan kudretleri, halk müziği namına uygulamak üzere seçilmektir Bu Nedenle, halk müziği göre seçilen ve zaman zaman tekrar millet göre değiştirilen temsilcilerin yönetiminde olan temsili demokrasilerde devletteki bütün kuvvet ve kudretler, birinci derecede seçmenler tarafından, ikinci derecede seçilmiş olanlar tarafından kullanılır Bunun içindir oysa, rakam bakımından fazla olanlar, devlet yönetiminde kuvvet ve kudretlere sahip olurlar
Her ülkede, seçime bulunma ve seçmek hakları, özel kanunlarla düzenlenmiş bulunmaktadır
Dağıtılmış seçim usulleri vardır Bunların başlıcaları şunlardır:
1 Vasıtalı tercih : Bu usulde iki seçim heyeti vardır Birinci seçim heyeti, temsilcileri seçecek olan daha eksik sayıdaki seçmenleri seçer Bu seçmenler de temsilcilerin seçimine katılır, iki dereceli bir tercih usulüdür İkinci seçmen sayısının daha az olması, bunların hüküm altına alınmasının daha kolay olması sonucunu yarattığı İçin, gerçek bir temsil usulü değildir
2 Açık seçim : Emin temsilcileri seçecek seçmemin ,oyunu açıkta kullanması usulüdür Seçmenin hürriyetini ortadan kaldırdığı için, seçme hakkını en
kuvvetli kısan bir usuldür Bu bakımdan, demokrasi ile bağdaşan bir tarafı yoktur Demokrasilerde, seçimin kuytu olması bas şarttır Seçmen vatandaş, dilediği oyu, herkes kapalı bir tercih kulübesinde, kimseden korkusu olmadan ve kimseye hesap vermeden dilediğine verebilmelidir Çoğu ülkelerde, kapak hücrelerde seçmenin oy verme şekli uygulanmaktadır
3 Tekrarlı tercih: Bir seçmenin değişik tercih dairelerinde benzer seçime ayrı ayrı katılma usulüdür Çeşitli tercih dairelerinde, öbür sebeplerle ilgili olan bir kimse, bu seçim dairelerinin her birinde ayrı olarak oyunu kullanabilmektedir Bu yöntem, seçimin bir hafta vakit ile yapıldığı ülkelerde uygulanmaktadır Ama değişik hatalı sonuçlara sebep olduğu için kaldırılmakta olan bir usûldür
4 Artış oylu seçim : Bir seçmenin, aynı seçim dairesinde ve bununla birlikte, pat diye pozitif oy hakkına sahip olmasını karşılayan seçim usulüdür Bu oy farkında, bahşedilen ödenti oranları, öğrenim dereceleri, vb rol oynar
5 Listeli tercih : Temsili demokrasilerde işin açıkçası, bütün ülkenin bir tercih dairesi sayılması ve tüm halkın oylarını birden kullanmasıdır Lakin buna hiç bir şekilde imkân olmadığından, ülkenin, bir takım seçim bölgelerine ayrılması ve bu bölgelerden her birinin, kesin sayıda delege seçmesi zorunluluğu meydana gelmiştir Bu bölge bölünmesinde, birbiri ile çarpışan iki yöntem vardır: a Listeli seçim, b Tek isim üzerine tercih Listeli seçimde, belli bir tercih dairesinde bulunan bir seçmen, o bölgenin çıkaracağı birden fazla temsilciyi, `bir liste üzerine kâğıda dökmek veya, seçime katılmış olan siyasî partilerin evvelden hazırladıkları delege sayısı değin oy listesini uygulamak suretiyle, seçme hakkını uygular Tek isim üstüne seçimde, bir seçim dairesinin çıkaracağı bir temsilciyi, o seçim dairesinde bulunan seçmenden seçme hakkı uygulanır
Bu tercih usulleri ile elde edilen oylar, ya reşitlik sistemi ne göre değerlendirilir, ya da nispi temsil sistemi ne tarafından layık bulur
Yetişkinlik sistemi : Bir tercih bölgesinde, seçime katılmış olan partilerin, en fazla oy almış olanının tam liste şeklinde temsilci çıkarması (azlık + 1) dir Burada, azlığın tüm oyları, vekil seçiminde değerini bulamamaktadır
Nispi temsil : Genel oy hakkını sınırlandırmasından fazla, düzenlenmesi ile ilgili bir sistemdir Bu sistem de, çoğunluğun ezici hakkının önüne geçmek ve azlığa da yargı tanımak prensibi uygulanır Bu bakımdan nispi temsil, azlığın temsili usulü dür Seçime katılan ve dağıtılmış düşünceleri temsilcilik, eden siyasî partilerin, vatandaşlardan aldıkları oy oranında temsilciler, vatandaş çoğunluğunun getirdiği temsilciler değil; vatandaşların değişik düşünceler ve yönelimler içinde oy verdikleri çeşitli siyasî partilerin adaylarından meydana gelmiş temsilcilerdir Değişik şekiller aşağıda uygulanan nispi temsil sisteminin, Türkiye`de 15 Ekim 1961 genel seçimlerinde uygulanan şekli şudur: Seçime katılmış olan siyasî partilerin ve egemen adayların adları daha aşağı alta ve aldıkları muteber oy sayıları hizalarına yazılır Bu rakamlar önce bire, sonra ikiye, sonra üçe o çevrenin çıkaracağı, milletvekili sayısına ulaşıncaya değin bölünür Elde edilen paylar parti ayırımı yapılmaksızın en büyükten, en küçüğe dürüst sıralanır Ahali vekilleri, bu payların sahibi olan partilere 140000 muteberi oy pusulasının olduğu ve bağımsız adaylara, rakamların cömertlik sırasına göre tahsis olunur
Bu usul, bir örnekle gösterildiğinde: Bir seçim bölgesi, 5 milletvekili çıkaracak olsun Burada seçime katılmış olan dört partiden A Partisi 80000, B partisi 30000, C partisi 28000, D partisi, 2OOO oy almış bulunsun Bu tercih bölgesi,5 milletvekili çıkaracağına göre, muteber oy sayısının bu rakama bölünmesinden elde edilen 28000 rakamı, milletvekili seçimindeki baraj rakamıdır Buna ulaşamayan parti, hiç bir milletvekili çıkaramaz Bu duruma tarafından D partisi, hiç bir milletvekili çıkaramamaktadır Buna karşılık, A,B,C, partilerinin aldıkları oyların bire, ikiye, üçe bölünmesinden elde edilen sonuçlarda meydana çıkan paylar sonucu A partisi (84000, 42000, 28000 bölümleri sonucu) 3 milletvekili, B partisi (30000, 15000 bölümleri sonucu) 1 milletvekili, C partisi (28000, 14000 bölümleri sonucu) 1 milletvekili çıkarabilmektedir
Türkiye`de genellikle şu seçimler yapılmaktadır : Milletvekilleri seçimi, Cumhuriyet Senatosu üyeleri seçimi, İl Genel Meclisleri seçimi, Belediye Meclisi üyeleri seçimi, kent ve kasabalarda muhtar ve yaşlı heyetleri seçimi, Ticaret ve Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları seçimiLakin tercih deyince, çoklukla milletvekili ve (9 Temmuz 1961 de halkoyunca kabul edilen Yeni Anayasamıza tarafından) Cumhuriyet Senatosu üyeleri seçimi anlaşılmaktadır
Halk Müziği Meclisi üyeleri seçimi, Türkiye`de 4 yılda bir yapılmaktadır Son nüfusun 450 ye bölünmesi ile elde edilen sayı, milletvekili seçiminde olarak sayılmakta ve illerin çıkaracakları milletvekili sayısı da, il nüfusunun, milletvekili seçilmek için gerekli rakama bölünmesi ile elde edilmektedir Türkiye`de Milletvekili seçimi tek dereceli nispi temsil sistemine kadar düzenlenmiş genel, eşit ve kuytu oyla yapılmaktadır Seçmen oyunu kendisi ve tam bir serbestlikle kullanır 15 ilde bütün teşkilât kurmuş olan partiler seçime katılabilmektedirler
Ilk seçimleri 15 Ekim 1961 genel seçimlerinde yapılan Cumhuriyet Senatosu üyeleri de, tek dereceli, genel, eşdeğer ve gizli oyla ve aynı günde yapılan bir seçimdir Oysa, üyeler, reşitlik sistemine göre seçilmektedirler Cumhuriyet Senatosu üyeleri seçiminde, her il bir seçim çevresidir, İllerin çıkardıkları senato üyeleri de, kanunla gösterilmiştir Cumhuriyet Senatosu üyesi almak için, milletvekili olma şartlarının açık havada, kırk yaşında elde etmek ve yüksek öğrenim bakmak gereklidir
Türkiye`de birincil seçimler Abdülhamit II nin saltanatı devrinde 26 Aralık 1876 da ilân edilen Kanunî Esası ye tarafından hazırlanan Talimatı Muvakkete uyarınca 1 Mart 1876 da İstanbul`da, 18 Ocak 1876 da da diğer illerde iki dereceli olarak yapıldı Aynı sene ikinci bir seçim daha yapıldı Mithat Paşa`nın bir komisyonla birlikte hazırladığı ve 1908 seçimlerinde birincil kez uygulanan (İntihabı Mebusan Kanunu) Meşrutiyet ve Cumhuriyet devirlerinde bir iki küçük değişiklik görerek 1946 daki tek dereceli seçimlere değin 70 yıl yürürlükte kaldı
Bu kanun hükümlerine kadar; Müntehibi Evvel (Birinci Seçme) olanlar kadar her 500 kişiye 1 kişi hesabıyla Müntehibi Sanî (İkinci Seçmen) ler seçilmekte, bunlar toplanarak her ilin 50000 erkek nüfusuna bir esasına tarafından tespit edilen miktarda milletvekilini seçmekte idiler Meselâ İstanbul milletvekillerini 1300 kadar Müntehibi Sanî seçerdi
1946 yılından itibaren de tek dereceli seçim uygulanmıştır
Türkiyede ansızın artı partinin katılması ile yapılan seçimler 1908, 1912, 1919, 1931, 1946, 1950, 1954, 1957, 1961 seçimleridir Tek partili seçimler ise; 1876 (her iki seçime partiler demin kurulmadığı için katılmalar olmamış, Muhafazakârlar ile Meşrutiyetçiler mücadele etmişlerdir), 1914, 1923 (Meclis hükümeti zamanı), 1927, 1935, 1939, 1943 seçimleridir Türkiye`de Muhalefet ilk kere 1911 ara seçimlerinde birleşmiş, İttihat ve Terakki Fırkasına karşısında Özgürlük ve itilâf Fırkası adını almış ve kazanmıştır Kadınlara seçme ve seçilme hakkı birincil defa 1934 de, subaylara 1961 de verilmiştir *
