Şehzadelerin Hakimiyet Mücadelesi

SEHZADELERIN BAĞIMSIZLIK MÜCADELESI
Ankara bozgunu, yüz yıl zarfinda Anadolu'nun adeta tamamina yakin bir kismi ile Rumeli'nin Tuna boylarina dek en önemli yerlerini zapt eden Osmanli Devleti için büyük bir afet olmustu Ankara hezimeti ile bassiz duruma düsen Osmanli Devleti'nin Rumeli'deki topraklari Hiristiyan devletlerle kenarlı olmasina ragmen bu devletin yikilip ortadan kalkmayisi, onun ne kadar saglam temeller ve müesseseler üzerine kuruldugunu göstermektedir Böyle tehlikeli bir dönemde Balkanlar'da, Osmanli Devleti'ne karsi ayrilma ya da isyan etme seklinde bir hareketin görülmemesi, Osmanlilarin, buralarda yasayan Hiristiyan halka gösterdikleri âdilâne muameleden kaynaklanmaktadir Müslüman Türkler, Balkanlar'daki Ortodoks halki, Katoliklerin baskisindan kurtarmak, onlarin dinî inançlarina kimseyi karistirmamakla din ve vicdan hürriyetine sayginin en hoş örneklerini vermislerdi Fiilen de hiç bir devletin yöneticilik tarzi, Osmanlilarin idaresi değin iyi olamazdi Balkan halklari bu gerçegi çok aci tecrübeler sonunda anlamislardi
O Kadar anlasiliyor ama, Osmanli sehzadeleri arasindaki çekisme, Timur henüz sahnede iken ortaya çikmisti Bu da Bursa'yi elde etme yüzünden olmustu Nitekim Mehmet Çelebi, ailesinin Bursa'daki topraklarini istemeye kalkismis, lakin Timur'un Musa Çelebi'yi tutmasi yüzünden bundan vaz geçmisti Babasi Yildirim Bâyezid ile birlikte Timur'a tutsak düsen ve onun yaninda yer alan Musa Çelebi, Timur'un takviye ve yakinligini kazanarak, Bursa ve Karesi bölgesine hâkim olan kardesi Isa Çelebi ile çatismaya girer Bu mücadeleden basarili çikan Musa Çelebi, Bursa'ya hâkim olur Lakin, Timur'un Anadolu'yu terk etmesinden sonradan kuvvetlenen Isa Çelebi, eski payitaht olan Bursa'yi her yerde ele geçirir Maglup olan Musa Çelebi ise Kütahya'daki dayisi Germiyanoglu'nun yaninda kalmaya mecbur olur Muhtemelen oradan da Karamanoglu'nun yanina gitmisti
Amasya'da yer alan sehzade Mehmed, Amasya, Canik, Tokat, Niksar ve Sivas taraflarinda yer alan yerli beylerden Kara Devletsah Kubadoglu, Gözleroglu, Köpekoglu, Kadi Burhaneddin Ahmed'in damadi Mezid Bey'le miicadele edip o havaliyi tamamen kendi nüfuz ve hükmü altina almisti Subasi Eyne Bey'in tavsiyesi ile Bursa taraflarinda yer alan biraderi Isa Çelebi'ye müracaatla Anadolu'yu aralarinda taksim etme teklifinde bulundu ise de Isa Çelebi'nin kendisinin büyük kardes oldugunu söyleyip teklifi inkar etmesi üstüne Ulubat'ta baslayan muharebede (1404) Isa Çelebi, maglub olarak önce Yalova'ya, oradan da Istanbul'a gitti Edirne'de bulunan Emir Süleyman'in, Imparator'dan Isa'yi istemesi üstüne, antlasma geregi olarak Isa Edirne'ye gönderildi

Ulubat savasinda, Yildirim Bâyezid'in meshur komutanlarindan olup Mehmed Çelebi'nin maiyetine giren Subasi Eyne Bey ile Isa Çelebi'nin yaninda bulunan Sari Timurtas Pasa maktul düsmüslerdi Savasi müteakip Bursa'ya giren Mehmed Çelebi, hükümdarligim ilân etmesine ragmen, bir ihtiyat tedbiri olarak Timur'un adinin da bulundugu para bastirarak akıllıca bir siyaset peşine düşüp takip etmistir Sikkei müsterekesıradan ile anilan bu paranin Bursa'da hicrî 806 tarihinde basildigi anlasilmaktadir Mehmet Çelebi, sonra Germiyanoglu Yakub Bey'in yaninda bulunan babasinin cesedini getirterek camiinin yanina gömdürmüstür

Anadolu'daki bu mücadeleler devam ederken, en büyük sehzade olan Süleyman Çelebi (Emir Süleyman), Edirne'de Hiristiyan unsurlarin destegiyle emniyet içindeydi Bu esnada Sirbistan'da Lazar'in yerine geçen oglu Stefan (Istefan) hüküm sürüyordu Georg Brankoviç de güney Sirbistan'da gücünü yaymaya çalisiyordu Dikte Süleyman, bu iki Sirp prensin çatismalarindan istifade etmeyi basardi O, babasinin Anadolu topraklarini ele geçirmek ve kardeslerini ortadan kaldirarak Osmanli Devleti'ni her yerde eski durumuna getirmek istiyordu Bu gayesini gerçeklestirebilmek için Selanik, Makedonya'nin bir bölümü, Mora, Trakya kiyilari, Marmara ve Karadeniz'de Istanbul'a en yakin kiyi kasabalari verilmek suretiyle Bizans'tan para ve askerî yardim saglandi Bizans'in daha önce Osmanlilara ödemek zorunda oldugu ücret de kaldirildi Böylece Emir Süleyman, kendi kardeslerine karsi yardim saglamak için agir bir değer ödemis oluyordu Kendisine en büyük muhalif olarak Mehmed Çelebi'yi gören Emir Süleyman, adaleli bir ordunun basinda Isa Çelebi'yi Bursa üzerine gönderir Mehmed Çelebi'ye bagli kalan Bursa'lilarin mukavemeti üstüne muvaffak olamayan Isa Çelebi, Bursa'yi atese verip yaktiktan sonra, Kastamonu'da bulunan Isfendiyar Bey'in yanina çekilir Onunla ittifak halinde yer alan Aydinoglu Cüneyd, Saruhanoglu Hizirsah Bey ve Menteseoglu Ilyas Beylerle Mehmed Çelebi üstüne varip onunla savasmak istemisti Lakin bu son tesebbüsünde de muvaffak olamayinca Karaman iline siginmak ister Fakat bu arzusunu gerçeklestiremeden Eskisehir yakinlarinda yakalanarak öldürülür Cesedi, Bursa'da Murad Hüdavendigâr türbesi yanina gömülür Isa Çelebi'nin öldürülmesi üstüne onunla ittifak halinde bulunan ve yukarida normal geçen Ege beylikleri, Mehmed Çelebi'nin hükümdarligini tanimak zorunda kalirlar Bu Nedenle Mehmed ve Süleyman Çelebiler, devletin Anadolu ve Avrupa bölümlerinin hükümdarlari oldular

bununla beraber Dikte Süleyman, devletin tamamini istiyordu Bu yüzden ordusu ile kardesinin üstüne varip önce Bursa, sonradan da Ankara'yi zapt etmisti Bu kayiplardan sonra Amasya'ya çekilmek zorunda kalan Mehmed Çelebi, mücadeleden vaz geçme niyetinde degildi Nitekim 1406 yilinda Yenisehir ovasinda kardesi Emir Süleyman ile savasmis, lakin maglub olarak tekrar Amasya'ya çekilmis ise de onu Rumeli'ye dönmek zorunda birakmak için çareler aramaya baslamisti Anadolu'da dört yil dek kalan Emir Süleyman'in, Sivrihisar yüzünden Karamanlilar'la arasinin açilmasini firsat bilen Mehmed Çelebi, yeni bir strateji deneyerek Karaman'da yer alan kardesi Musa Çelebi'yi kendisine bagli kalmak sartiyla Rumeli'ne göndermeye karar verir Bu maksatla Karamanlilar'la Kirsehir'in Malya ovasinda bulunan Cemale kalesinde bulusan Mehmed Çelebi, Candaroglu Isfendiyar Bey ve Eflak voyvodasi Mirçe ile de müzakerelerde bulunmustu Onlarin da muvafakati üzerine Candar iline gelen Musa Çelebi, Temmuz 1409'da Sinop'tan gemilerle Eflâk'a geçer Yine De Dikte Süleyman'in giiçlenip kendi bagimsizligini tehdid etmesinden korkan Eflâk'in ve Sirp krali Stefan'in da destekleri saglanmisti Musa Çelebi, Eflâk'ta prensin kizi ile evlendi Böylece Türkler, Ulahlar, Sirplar ve Bulgarlar'dan olusan bir ordu toplamayi basaran Musa Çelebi, Edirne üzerine yürür
Musa Çelebi, Istanbul'a firar etmek üzere yola çikan Emir Süleyman'in yakalanip öldürülmesi ve bütün timarli sipahiler gibi bayrak beylerinin de kendisine bagliliklarini bildirmeleri üzerine Rumeli'deki Osmanli eyaletlerinin yegane hâkimi olarak Edirne'de tahta geçer Böylece Dikte Süleyman'in devleti, daha kabiliyetli ve dinamik Musa Çelebi'ye kalmisti Doğrusu, cesur, gözü böylece, aktif bir kimse olan Musa Çelebi, Çelebi Mehmed'e olan bagliligini red ve inkâr ederek hükümranligini ilân eder Subat 1411 yilinda gerçeklesen hükümdarlik ilânindan sonra adina para bastiran Musa Çelebi, reel bir hükümdar gibi davranmaya baslar Saray protokol ve merasimlerinde eski Osmanli saray geleneklerini kurmaya baştan tesis etmeye çalisir
Musa Çelebi, Dikte Süleyman'a yardim eden Sirp despotu Stephan Lazaroviç üstüne yürüye yürüye kayda değer bir maden sehri olan Novo Brodo'yu zapt eder Pravati ve köprü kalelerini de ele geçirmek suretiyle, karisiklik döneminde Osmanlilar'in Balkanlar'da kayb ettikleri topraklan geri alir Bu esnada Emir Süleyman'in Rumeli'ye geçisi esnasinda Bizans'a biraktigi yerlerin çogunu geri alan Musa Çelebi, bu nedenle Bizans'i da cezalandirmaya çalisiyordu Istanbul'u karadan ve denizden kusatma altina alan Musa Çelebi, 1411 yilinda Silivri'ye gelmis ve Istanbul'u açlikla teslime sıkmak istemisti Çagdas kaynaklarin ifadesine kadar Musa Çelebi'nin tutumundan çekinen Manuel, Venedikliler'in de yardim etmemeleri üzerine sehri teslim etmeye karar verir Ama daha önce Musa Çelebi tarafindan Bizans'a gönderilen ve bilahare Manuel ile is birligi yapan Candaroglu Ibrahim Pasa'nin tavsiyesi ile hareket eden Manuel, Çelebi Mehmed'i Rumeli'ye aşmak suretiyle Istanbul kusatmasini kaldirmak tesebbüsünde bulunur Nitekim, Gebze kadisi Fazlullah'i Manuel'e göndererek onunla anlasan Çelebi Mehmed, önce Istanbul'a gelmis, 1412 senesinin Ekim ayinda da Çatalca yakininda bulunan Incegiz'de Musa Çelebi ile savasa girmistir
Kardesler arasindaki çaba esnasinda sik sik taraf degistirmekle dikkat çeken bir sahsiyet vardir Aydinoglu Cüneyd Bey adini tasiyan bu zat, Aydin ilindeki mevkiini saglamlastirmak için bir dizi faaliyetlerde bulunmustu Fakat sonunda Çelebi Mehmet duruma hâkim olup eski birligi saglayinca onu Nigbolu muhafizligina getirmek zorunda kalmistir bununla birlikte ona güvenemeyen Çeîebi Mehmet, onu bölgesinden alip uzaklastirmak ihtiyacini duymustu
Baslangiçta gayet halim selim görünen Musa Çelebi'nin, sonralari sert bir tavir takinarak lüzum beylerinin gerekse askerlerinin kendisine olan bagliligini kayb etmesi, yenilmesinde büyük bir rol oynamistir O, Sofya'nin güneyinde yer alan Samakov kasabasi civarindaki Çamurlu sahrasindaki savasta ordusunun maglub olmasi üstüne yarali olarak Eflâk'a dogru kaçmak isterken yakalanip 10 Temmuz 1413'te öldürülür Musa Çelebi'nin ölüm haberi, büyük bir üzüntüye sebep olmustu Nasinin Bursa'ya gelmesi üzerine sehri muhasara eden Karamanoglu Mehmed Bey, sür'atle geri tepmek zorunda kaldi
Musa Çelebi'nin vefati üstüne Osmanli hanedaninin bölünmesi sona ermis oluyordu Çelebi Sultan Mehmed, babasinin topraklarini her tarafta toparlamaya çaba ediyordu Onbir yil süren bu karisiklik döneminden sonradan Osmanli Devleti, Güneydogu Avrupa'daki tüm stratejik noktalari, Edirne, Sofya ve Üsküp'ü; Dogu Balkanlar'da da eski sehir ve yerlesim bölgelerini bitmiş elde etmis oldu Bunun yalnızca bir istisnasi vardi o da Çelebi Sultan Mehmed'e yardim karsiliginda Sirbistan'a birakilmis olan Nis'ti *