SELANİK'TEKİ ATATURK EVİ
Ataturk 1881 yılında Selanik'te doğmuştur Onun, doğduğu, cocukluk ve genclik gunlerinin bir kısmını gecirdiği, memleketin hur bir idare rejimine kavuşması icin arkadaşları ile birlikte karar verdiği tarihi ev bugun (Ataturk Evi) adıyla muze olarak tanzim edilmiş ve ziyarete acılmıştır
Ataturk Evi bugunku Selanik'in Aya Dimitriya mahallesinde ve Apostolu Pavlu caddesi uzerinde 75 numaradadır Bitişiğinde Turk Konsolosluğu vardır
Selanik'te Ataturk Evi, arşiv kayıtlarına gore, Selanik'in Koca Kasım Paşa mahallesi, Islahhane caddesi uzerindedir Ev, bodrumu ile birlikte uc katlı ve bir avlu icerisindedir
Selanik arşiv belgelerinden edinilen bilgilere gore, şimdi muze olan Ataturk Evi, 1870 yılından once Rodoslu muderris Hacı Mehmed tarafından yaptırılmış olup once İbrahim Zuhdu adlı birisine, daha sonra da yine Selanik halkından Abdullah Ağa ve Eşi Ummu Gulsum'e satılmıştır Bu kayıtlardan anlaşıldığına gore Ev, Ataturk'un babası Ali Rıza efendi tarafından inşa ettirilmemiş, sahiplerinden kiralanmıştır
Ataturk'un babası Ali Rıza Efendi, bir sure Selanik Evkaf katipliğinde bulunmuş, gumruk memurluğu yapmış, 1876 yılında da Selanik 'Asakiri milliye taburunda birinci mulazım olarak gorev almış, daha sonra serbest ticaret hayatına atılmıştır
Selanik'in tanınmış ailelerinden Sarıgullu Hacı Sofulardan Feyzullah Ağa'nın kızı Zubeyde Hanım'la 1878 yıllarına doğru evlenen Ali Rıza Efendi Kırmızı Hafız diye şohret bulan babası Ahmed Efendi'nin (Subaşı) mahallesindeki evinden ayrılarak Koca Kasım Paşa mahallesindeki aslı vakıf olan şimdiki evi sahiplerinden kiralamış eşi ile birlikte bu eve taşınmışlardır Ev o zamanlar, etrafı yuksek duvarlarla cevrili olup, harem ve selamlığı olan uc katlı tapu kayıtlarına gore ( Bir bab fekani oda ve bir anhane ve bir tahtessema ve iki bab tahtani oda, bir ceşme bir miktar avlu) klasik, cıkartmalı bir evdi Dış yuzu sıva uzerine pembe boyalı olup alt pencerelerine emir, ust pencerelerine de ahşap kafesler yapılmıştır Ataturk 1881 yılında bu evin ikinci katındaki sol tarafa duşen ocaklı odada doğmuştu Ali Rıza Efendi'nin 1888 yılında olumunden sonra, genc yaşında dul kalan Zubeyde Hanım, oğlu kucuk Mustafa (Ataturk) kızları Naciye ve Makbule, ile biraz da gecim masraflarını hafifletmek uzere, bu pembe evden taşınmışlar, yanındaki daha kucuk bir eve nakletmişlerdir Zaman zaman, cocukları ile birlikte kardeşi Huseyin Ağa'nın ciftliğine giden Zubeyde Hanım bu sırada Ataturk'un ifadesiyle, iyi kalpli bir insan olan Ragıp Bey'le, bu kucuk evde evlenmişlerdi Ataturk, babasının sağlığında, kısa bir sure devam ettiği Şemsi efendi mahalle okuluna Pembe evde başlamış, babasının olumunden sonra, once Selanik Mulkiye Ruşdiyesi'ne kaybolmuşken, sonra buradan ayrılarak 1893 yılında Selanik Askeri Ruşdiyesi'ne gecmiştir 1896 yılında Manastır Askeri İdadisi'ne 1899 yılında da İstanbul'daki Harp Okulu'na başladıktan sonra, tatillerinde Selanik'e gelen Ataturk yine annesi ve kardeşleriyle bu kucuk evde oturmuşlardır
Ataturk, 1902 yılında Harp okulunu da bitirmiş, Kurmay sınıfına başlayarak 1905 yılı başlarında Kurmay Yuzbaşı olmuştur Bu tarihten İkinci Meşrutiyetin ilan edildiği 1908 yılına kadar Ataturk, vatan hizmetinde askerlik gorevini yaparken, Şam'da bir kac fikir arkadaşıyla 1906 da 'Vatan ve Hurriyet' adını verdikleri gizli siyasi bir cemiyet kurmuşlardır Ancak bu cemiyeti asıl Makedonya da faaliyete gecirmek istediğinden bir ara gizlice Selanik'e gitmiş ve orada arkadaşları ile birlikte bu cemiyetin şubesini kurmuştur İkinci Meşrutiyetin ilanından evvel(1907) Selanik'te gorev alan M Kemal Ataturk, ailesi ile birlikte bu evde oturmuş, bircok siyasi toplantılar bu evde yapılmıştır Daha sonra Trablusgarp ve Balkan savaşlarının patlak vermesiyle Selanik'ten ayrılan Ataturk'un bundan sonraki hayatı artık mucadelelerle doludur
Ataturk'un annesi Zubeyde Hanım da Selanik'te cok kalmamış, Balkan harbinden sonra bircok Turk aileleri gibi kızı Makbule(Atadan) ile birlikte Selanik'ten gocmuş İstanbul'a gelerek BeşiktaşAkaretlerde bir eve yerleşmiş, Milli Mucadele yıllarında da Ankara'ya gelmiştir Ancak, Ankara'nın iklimi sağlığı icin elverişli olmadığından Zaferden sonra İzmir'e gonderilmiş, 1923 yılında orada vefat etmiştir
Balkan harbinden sonra, Selanik Yumanlıların elinde kalmış o gune kadar Ataturk'un annesi Zubeyde Hanım'ın oturduğu ev de Lozan antlaşması hukumlerince Yunan Hukumetine intikal etmiştir Yunan Hukumeti de evi Yunanlı bir aileye satmıştır
Cumhuriyet'in Onuncu yıl donumu (29 Ekim 1933) dolayısıyla, Selanik Belediyesi, TurkYunan dostluğu ve Balkan Konferansının bir hatırası olarak, Ataturk'un doğduğu evin cift kanatlı kapısının sağ koşesine mermer bir plaka yerleştirmiştir Plakanın uzerinde Turkce, Elence ve Fransızca olarak şu ibare yazılıdır,
(Turk milletinin buyuk muceddidi ve Balkan ittihadının muzahiri GAZİ MUSTAFAKEMAL burada dunyaya gelmiştir İş bu levha Turkiye Cumhuriyetinin onuncu yıldonumu munasebetiyle konulmuştur Selanik, 29 Birinciteşrin 1933)
4 Kasım 1933 tarihinde Turkiye'nin Atina Elcisi ve elcilik mensupları Makedonya Genel Valisi, Selanik Belediye Başkanı ve Yunan ileri gelenlerinin katılmasıyla bir toren yapılmış, plaka bu torende yerine konmuştur Selanik Belediyesi , daha sonra evin, Yunanlı sahibinden satın alarak Ataturk'e hediye edilmesini de kararlaştırmış ev ancak 19 Şubat 1937 de boşaltılabilmiş ve anahtarları Selanik Konsolosluğumuza teslim edilmiştir
Bu olaydan sonra, Ataturk Evi, Selanik'teki Turk Konsolosluğu'nun bakımına verilmiş ve evin zemin katında sonradan acılan dukkanlar kaldırılarak eski şekline getirilmiş, sonradan sarıya boyanan ev yine pembe renkle, boyanmış, catısı aktarılarak onarılmıştır 1950 yılında daha geniş capta buyuk onarım goren Ataturk Evi'nin (Ataturk Muzesi) olarak tanzimi duşunulmuş ve bu konuda Dışişleri Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı calışmalara başlamıştır
Ataturk Evi'nin tanzim ve teşhiri konusunda fikirlerini almak uzere milli Eğitim Bakanlığınca bazı kişilere baş vurulmuş gerekli eşya İstanbul Dolmabahce ve Topkapı Saraylarından secilerek Selanik'e gonderilmiştir Boylelikle Evin butun odaları eski şekline gore ayrı ayrı değerlendirilmiş 10 Kasım 1953 gunu torenle ziyarete acılmıştır
Bugun Muze olarak ziyarete acık bulunan Selanik'teki Ataturk Evi, Selanik Başkonsolosluğumuzun da bulunduğu etrafı duvar parmaklıklarla cevrili bir bahcenin ana caddeye bakan koşesi uzerindedir Ev uzeri tuğla catılı, cıkartmalı, eski Turk evleri tipinde ve zemini ile birlikte uc katlıdır Zemin kat uzerindeki birinci ve ikinci katlar dikdortgen şeklinde kafesli pencerelerden ışık almaktadır Eve caddeye acılan cift kanatlı kapısından girilir
Zemin Kat: Kapıdan tuğla doşemeli bir hole girilir Sağdaki birinci oda, kiler, ikincisi mutfaktır Kilerde mutfak eşyaları (Bakır kaplar, toprak testiler, comlekler, balta, havan ve kupler, sandıklar) teşhir edilmektedir Mutfakta dolap ve raflar vardır Soldaki birinci oda (Hizmetci odası), ikinci oda (Merenli Sofa) dır Buradan birinci kata cıkılır
Birinci Kat: Buraya bahcedeki cıkartma taş merenle girildiği gibi zemin kattaki merenli Sofadan da girilmektedir Girişte ahşap tavanlı geniş sofa vardır Sofanın bahceye bakan atlas perdeli uc penceresi onunde yastık ve işlemeli yaygılarla doşenmiş bir sediri bulunmaktadır Sofanın orasında yuvarlak ahşap bir masa durmaktadır Sofanın bahce girişinde, sağda (Misafir odası) ve bu odadan gecilen kucuk bir (Sandık odası) bulunmaktadır Misafir odası, kadife koltuk ve kanepeler, atlas perde, aynalı komodin, bakır mangal ve sehpalarla doşenmiştir Duvarda ibrişim işleme bir yazı levhası, bir duvar saati asılıdır
Soldaki birinci kucuk oda (mutfak) tır Burada ocaklar ve ceşitli mutfak eşyaları yer almaktadır İkinci oda Yatak odasıdır Odanın bir koşesinde , cift kişilik demir bir karyola bulunmaktadır Yatağın baş ucundaki duvarda, gumuş kılaptanlı, kırmızı atlas cuz kasesi icerisinde bir Kur'anı Kerim ve bir levha asılı, Levhada Fetih Suresinin ilk ayeti olan (inna fetehnaleke fethan mubina) yazılı Karyolanın onunde pirinc bir mangal, caddeye, bakan atlas perdeli pencereler boyunca da doşenmiş bir sedir bulunmaktadır
İkinci Kat: Birinci katın sandık odası bitişiğindeki merenli sofadan ikinci kata cıkılır Buradaki sedirli sofa da birinci kat sofasının aynı olup yalnız daha kucuktur Girişte sağdaki alcı işleme tavanlı oda (calışma odası) olarak yarılmıştır Ataturk'un doğduğu bu odada, Ataturk'un tunc bir bustu ile, bir yazı masası, pirinc mangal, koltuklar yer almaktadır Duvarlarda Ataturk'le ilgili levha ve tabaklar asılıdır Sağdaki (Yatak odası) Ataturk Muzesi haline getirilmiştir Vitrinlerde Ataturk'un kullandığı elbiseler ve şahsi eşyaları gorulur Ataturk'un hayatına ait fotoğraflarla, okul cağlarına ait belgeler sıralanmış, bir de kucuk Ataturk kitaplığı kurulmuştur Yatak odasının bitişiğinde tahta parmaklıklı bir teras mevcuttur
Selanik'teki Ataturk Evi'nin son onarımı, duzenleme ve sergilemesi 1981 yılında yapılmıştır
Ataturk 1881 yılında Selanik'te doğmuştur Onun, doğduğu, cocukluk ve genclik gunlerinin bir kısmını gecirdiği, memleketin hur bir idare rejimine kavuşması icin arkadaşları ile birlikte karar verdiği tarihi ev bugun (Ataturk Evi) adıyla muze olarak tanzim edilmiş ve ziyarete acılmıştır
Ataturk Evi bugunku Selanik'in Aya Dimitriya mahallesinde ve Apostolu Pavlu caddesi uzerinde 75 numaradadır Bitişiğinde Turk Konsolosluğu vardır
Selanik'te Ataturk Evi, arşiv kayıtlarına gore, Selanik'in Koca Kasım Paşa mahallesi, Islahhane caddesi uzerindedir Ev, bodrumu ile birlikte uc katlı ve bir avlu icerisindedir
Selanik arşiv belgelerinden edinilen bilgilere gore, şimdi muze olan Ataturk Evi, 1870 yılından once Rodoslu muderris Hacı Mehmed tarafından yaptırılmış olup once İbrahim Zuhdu adlı birisine, daha sonra da yine Selanik halkından Abdullah Ağa ve Eşi Ummu Gulsum'e satılmıştır Bu kayıtlardan anlaşıldığına gore Ev, Ataturk'un babası Ali Rıza efendi tarafından inşa ettirilmemiş, sahiplerinden kiralanmıştır
Ataturk'un babası Ali Rıza Efendi, bir sure Selanik Evkaf katipliğinde bulunmuş, gumruk memurluğu yapmış, 1876 yılında da Selanik 'Asakiri milliye taburunda birinci mulazım olarak gorev almış, daha sonra serbest ticaret hayatına atılmıştır
Selanik'in tanınmış ailelerinden Sarıgullu Hacı Sofulardan Feyzullah Ağa'nın kızı Zubeyde Hanım'la 1878 yıllarına doğru evlenen Ali Rıza Efendi Kırmızı Hafız diye şohret bulan babası Ahmed Efendi'nin (Subaşı) mahallesindeki evinden ayrılarak Koca Kasım Paşa mahallesindeki aslı vakıf olan şimdiki evi sahiplerinden kiralamış eşi ile birlikte bu eve taşınmışlardır Ev o zamanlar, etrafı yuksek duvarlarla cevrili olup, harem ve selamlığı olan uc katlı tapu kayıtlarına gore ( Bir bab fekani oda ve bir anhane ve bir tahtessema ve iki bab tahtani oda, bir ceşme bir miktar avlu) klasik, cıkartmalı bir evdi Dış yuzu sıva uzerine pembe boyalı olup alt pencerelerine emir, ust pencerelerine de ahşap kafesler yapılmıştır Ataturk 1881 yılında bu evin ikinci katındaki sol tarafa duşen ocaklı odada doğmuştu Ali Rıza Efendi'nin 1888 yılında olumunden sonra, genc yaşında dul kalan Zubeyde Hanım, oğlu kucuk Mustafa (Ataturk) kızları Naciye ve Makbule, ile biraz da gecim masraflarını hafifletmek uzere, bu pembe evden taşınmışlar, yanındaki daha kucuk bir eve nakletmişlerdir Zaman zaman, cocukları ile birlikte kardeşi Huseyin Ağa'nın ciftliğine giden Zubeyde Hanım bu sırada Ataturk'un ifadesiyle, iyi kalpli bir insan olan Ragıp Bey'le, bu kucuk evde evlenmişlerdi Ataturk, babasının sağlığında, kısa bir sure devam ettiği Şemsi efendi mahalle okuluna Pembe evde başlamış, babasının olumunden sonra, once Selanik Mulkiye Ruşdiyesi'ne kaybolmuşken, sonra buradan ayrılarak 1893 yılında Selanik Askeri Ruşdiyesi'ne gecmiştir 1896 yılında Manastır Askeri İdadisi'ne 1899 yılında da İstanbul'daki Harp Okulu'na başladıktan sonra, tatillerinde Selanik'e gelen Ataturk yine annesi ve kardeşleriyle bu kucuk evde oturmuşlardır
Ataturk, 1902 yılında Harp okulunu da bitirmiş, Kurmay sınıfına başlayarak 1905 yılı başlarında Kurmay Yuzbaşı olmuştur Bu tarihten İkinci Meşrutiyetin ilan edildiği 1908 yılına kadar Ataturk, vatan hizmetinde askerlik gorevini yaparken, Şam'da bir kac fikir arkadaşıyla 1906 da 'Vatan ve Hurriyet' adını verdikleri gizli siyasi bir cemiyet kurmuşlardır Ancak bu cemiyeti asıl Makedonya da faaliyete gecirmek istediğinden bir ara gizlice Selanik'e gitmiş ve orada arkadaşları ile birlikte bu cemiyetin şubesini kurmuştur İkinci Meşrutiyetin ilanından evvel(1907) Selanik'te gorev alan M Kemal Ataturk, ailesi ile birlikte bu evde oturmuş, bircok siyasi toplantılar bu evde yapılmıştır Daha sonra Trablusgarp ve Balkan savaşlarının patlak vermesiyle Selanik'ten ayrılan Ataturk'un bundan sonraki hayatı artık mucadelelerle doludur
Ataturk'un annesi Zubeyde Hanım da Selanik'te cok kalmamış, Balkan harbinden sonra bircok Turk aileleri gibi kızı Makbule(Atadan) ile birlikte Selanik'ten gocmuş İstanbul'a gelerek BeşiktaşAkaretlerde bir eve yerleşmiş, Milli Mucadele yıllarında da Ankara'ya gelmiştir Ancak, Ankara'nın iklimi sağlığı icin elverişli olmadığından Zaferden sonra İzmir'e gonderilmiş, 1923 yılında orada vefat etmiştir
Balkan harbinden sonra, Selanik Yumanlıların elinde kalmış o gune kadar Ataturk'un annesi Zubeyde Hanım'ın oturduğu ev de Lozan antlaşması hukumlerince Yunan Hukumetine intikal etmiştir Yunan Hukumeti de evi Yunanlı bir aileye satmıştır
Cumhuriyet'in Onuncu yıl donumu (29 Ekim 1933) dolayısıyla, Selanik Belediyesi, TurkYunan dostluğu ve Balkan Konferansının bir hatırası olarak, Ataturk'un doğduğu evin cift kanatlı kapısının sağ koşesine mermer bir plaka yerleştirmiştir Plakanın uzerinde Turkce, Elence ve Fransızca olarak şu ibare yazılıdır,
(Turk milletinin buyuk muceddidi ve Balkan ittihadının muzahiri GAZİ MUSTAFAKEMAL burada dunyaya gelmiştir İş bu levha Turkiye Cumhuriyetinin onuncu yıldonumu munasebetiyle konulmuştur Selanik, 29 Birinciteşrin 1933)
4 Kasım 1933 tarihinde Turkiye'nin Atina Elcisi ve elcilik mensupları Makedonya Genel Valisi, Selanik Belediye Başkanı ve Yunan ileri gelenlerinin katılmasıyla bir toren yapılmış, plaka bu torende yerine konmuştur Selanik Belediyesi , daha sonra evin, Yunanlı sahibinden satın alarak Ataturk'e hediye edilmesini de kararlaştırmış ev ancak 19 Şubat 1937 de boşaltılabilmiş ve anahtarları Selanik Konsolosluğumuza teslim edilmiştir
Bu olaydan sonra, Ataturk Evi, Selanik'teki Turk Konsolosluğu'nun bakımına verilmiş ve evin zemin katında sonradan acılan dukkanlar kaldırılarak eski şekline getirilmiş, sonradan sarıya boyanan ev yine pembe renkle, boyanmış, catısı aktarılarak onarılmıştır 1950 yılında daha geniş capta buyuk onarım goren Ataturk Evi'nin (Ataturk Muzesi) olarak tanzimi duşunulmuş ve bu konuda Dışişleri Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı calışmalara başlamıştır
Ataturk Evi'nin tanzim ve teşhiri konusunda fikirlerini almak uzere milli Eğitim Bakanlığınca bazı kişilere baş vurulmuş gerekli eşya İstanbul Dolmabahce ve Topkapı Saraylarından secilerek Selanik'e gonderilmiştir Boylelikle Evin butun odaları eski şekline gore ayrı ayrı değerlendirilmiş 10 Kasım 1953 gunu torenle ziyarete acılmıştır
Bugun Muze olarak ziyarete acık bulunan Selanik'teki Ataturk Evi, Selanik Başkonsolosluğumuzun da bulunduğu etrafı duvar parmaklıklarla cevrili bir bahcenin ana caddeye bakan koşesi uzerindedir Ev uzeri tuğla catılı, cıkartmalı, eski Turk evleri tipinde ve zemini ile birlikte uc katlıdır Zemin kat uzerindeki birinci ve ikinci katlar dikdortgen şeklinde kafesli pencerelerden ışık almaktadır Eve caddeye acılan cift kanatlı kapısından girilir
Zemin Kat: Kapıdan tuğla doşemeli bir hole girilir Sağdaki birinci oda, kiler, ikincisi mutfaktır Kilerde mutfak eşyaları (Bakır kaplar, toprak testiler, comlekler, balta, havan ve kupler, sandıklar) teşhir edilmektedir Mutfakta dolap ve raflar vardır Soldaki birinci oda (Hizmetci odası), ikinci oda (Merenli Sofa) dır Buradan birinci kata cıkılır
Birinci Kat: Buraya bahcedeki cıkartma taş merenle girildiği gibi zemin kattaki merenli Sofadan da girilmektedir Girişte ahşap tavanlı geniş sofa vardır Sofanın bahceye bakan atlas perdeli uc penceresi onunde yastık ve işlemeli yaygılarla doşenmiş bir sediri bulunmaktadır Sofanın orasında yuvarlak ahşap bir masa durmaktadır Sofanın bahce girişinde, sağda (Misafir odası) ve bu odadan gecilen kucuk bir (Sandık odası) bulunmaktadır Misafir odası, kadife koltuk ve kanepeler, atlas perde, aynalı komodin, bakır mangal ve sehpalarla doşenmiştir Duvarda ibrişim işleme bir yazı levhası, bir duvar saati asılıdır
Soldaki birinci kucuk oda (mutfak) tır Burada ocaklar ve ceşitli mutfak eşyaları yer almaktadır İkinci oda Yatak odasıdır Odanın bir koşesinde , cift kişilik demir bir karyola bulunmaktadır Yatağın baş ucundaki duvarda, gumuş kılaptanlı, kırmızı atlas cuz kasesi icerisinde bir Kur'anı Kerim ve bir levha asılı, Levhada Fetih Suresinin ilk ayeti olan (inna fetehnaleke fethan mubina) yazılı Karyolanın onunde pirinc bir mangal, caddeye, bakan atlas perdeli pencereler boyunca da doşenmiş bir sedir bulunmaktadır
İkinci Kat: Birinci katın sandık odası bitişiğindeki merenli sofadan ikinci kata cıkılır Buradaki sedirli sofa da birinci kat sofasının aynı olup yalnız daha kucuktur Girişte sağdaki alcı işleme tavanlı oda (calışma odası) olarak yarılmıştır Ataturk'un doğduğu bu odada, Ataturk'un tunc bir bustu ile, bir yazı masası, pirinc mangal, koltuklar yer almaktadır Duvarlarda Ataturk'le ilgili levha ve tabaklar asılıdır Sağdaki (Yatak odası) Ataturk Muzesi haline getirilmiştir Vitrinlerde Ataturk'un kullandığı elbiseler ve şahsi eşyaları gorulur Ataturk'un hayatına ait fotoğraflarla, okul cağlarına ait belgeler sıralanmış, bir de kucuk Ataturk kitaplığı kurulmuştur Yatak odasının bitişiğinde tahta parmaklıklı bir teras mevcuttur
Selanik'teki Ataturk Evi'nin son onarımı, duzenleme ve sergilemesi 1981 yılında yapılmıştır