Serbest Zaman etkinlikleri

Serbest vakit etkinlikleri, programın ilk etkinliğidir Çocukları diğer etkinliklere ve güne hazırlama özelliği taşıdığı için olası olduğunca programdaki yeri değiştirilmemelidir Bu etkinliklere ayrılan vakit yaş gruplarına göre belirlenmelidir Ancak süre belirlemede fazla katı olunmamalı, sürede çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına göre yapılabilmelidir

Özgür süre etkinlikleri çocuğun;

• Yaratıcılığını geliştirme
• Paylaşma
• İşbirliği
• Başladığı işi sonuçlandırma konusunda istikrarlı olma
• Sorumluluk alma
• Aldığı sorumluluğu yerine getirme
• Problem çözme
• Olaylar arasında niçin sonuç bağlantıları kurma
• Adale becerilerini geliştirme açısından önemlidir

Serbest vakit etkinliklerinde hoca, günlük eğitim programında bulunan gaye, kazanılması beklenen davranışlar ve araç olarak seçilen konu ile ilgili uyarıcıları daha evvelden hazırlayarak, bunları çocuklara en iyi şekilde arzetmek için düzenlemeler yapmalıdır Hoca, çocuklar geldiklerinde onlarla yeterince ilgilenebilmek için hazırlıklarını son ana bırakmamalı, çocuklar okula geldiklerinde derslik ortamını çalışmaya hazırlanmış bulmalıdırlar (Oğuzkan ve diğ 1993; Kandır 2001 b)

Hoca bu etkinliklerde çocukların bireysel ayrıcalıklarına, ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik çok sayıda seçeneği benzer anda sunmalıdır Çocuklar istekleri doğrultusunda, hangi çalışmaya katılacaklarına kendileri karar vermelidir

• Öğretmenin, çocukları incelemeler sırasında serbest bırakması egemen çalışma alışkanlığı kazanması açısında önemlidir Egemen egzersiz alışkanlığını kazanan çocukların kendilerine güven duyguları güçlenir

Buna karşın öğretmenin müdahale anlamı içeren yönergeleri doğrultusunda çalışan çocuklar yaratıcıklarını ortaya koyamayacakları gibi öğretmen yanlarından ayrıldığında çalışmayı yarım bırakabilirler

Bağımsızlık süre etkinlikleri süresince çocukların pat diye fazla çalışmaya katılmaları desteklenmeli, etkinlik boyunca başarısızlık endişesi nedeniyle tekrar tekrar benzer çalışmaya katılan ve bu çalışmada birçok vakit kararlı olan çocuklara öteki incelemeler tanıtılmalı ve düzeyine uygun en kolay çalışmalardan başlayarak, daha ileri çalışmalara geçilmelidir

Serbest zaman etkinlikleri, öğretmenin çocukları tanıması açısından doğal bir gözlem ortamı oluşturmaktadır Bu ortamda çocuklar günlük yaşantılarında etkilendikleri, olayları ve kişilere ilişkin rolleri üstlenerek alaka köşelerinde dramatik oyunlar aracılığıyla canlandırırlar Öğretmenler bu yolla çocukları daha iyi tanırlar

• Hür zaman etkinliklerinin sonunda çocukların ortaya çıkardıkları ürünler sergilenmeli daha sonrada bu incelemeler çocuklarla birlikte değerlendirilmelidir Serbest süre etkinlikleri sırasındaki gözlemlerin öğretmen açısından önemli bir yer tutmaktadır

• Bağımsızlık zaman etkinlikleri ilgi köşelerinde oyun ve sanat etkinliklerinden oluşmaktadır

1 Alaka köşeleri

• Mektep öncesi dönemde çocuklara gelişimsel hedeflerin kazandırılabilmesi için uyarıcı ortamın, onların alaka ve ihtiyaçlarına yerinde bir şekilde düzenlenmesi gereklidir Uyarıcı ortamın düzenlenmesindeki özellikler, çocukların gelişimleri, yeni ve benzersiz ürünler oluşturmaları, yeni davranışlar ortaya koyabilmeleri ve özellikle yamatıcılığa yöneltilmeleri açından önemlidir

• Çocukların alaka köşelerinden gereği gibi yararlanabilmeler için göz önünde bulundurulması gereken özelliklerin başında, çocuklara yönelik güvenlik önlemlerinin alınmış olması gelmektedir

Hoca hangi alaka köşesine ne vakit yer vereceğine alacağı hedef, niyet tavır ve seçtiği konuları dikkate alarak karar verebilir bununla beraber hoca çocukların ilgilerini arttırabilmek için, zaman zaman alaka köşelerinin yerlerini değiştirebilir ve köşelerdeki, araç gereçleri gözden geçirerek gerektiğinde yenilerini ilave edebilir (Kandır,2001)

2 Evcilik Köşesi

Evcilik köşesi çocukların, hayal güçlerini diledikleri gibi kullandıkları, duygularını doğal bir şekilde dile getirdikleri, düşüncelerini kendilerini ifade ederek paylaştıkları alaka köşelerinden biridir Çocuklar burada günlük yaşantılarında etkileşimde bulundukları yetişkinlerin rollerini canlandırırlar Bu çocukların empati yeteneğinin oluşmasına katkıda bulunur

Çocuklar evcilik köşesinde;

• Bebeklerini besleme ve onlarla ilgilenme,
• Yemek pişirme
• Bulaşık yıkama
• Ütü yapma vb konut işlerine ilişkin oyunlar oynar

Oyunlarında sorumluluklar üstlenerek ve sorumlulukları paylaşarak erişkin davranışları ile özdeşim kurarlar Bu da sosyal davranışların kazanılmasını kolaylaştırır

Bu köşede çocuklar,arkadaşlarıyla ve oyuncaklarıyla oynarken,kendilerini etkileyen kişi,durum ve nesnelerle ilgili duygu düşüncelerini dile getirirler Öğretmenin mükemmel bir gözlemci olması, çocukları tanıması ve anlaması açısından ona anahtar sözcük verebilir

Bu köşedeki araçların seçimi de fazla önemlidir Bu araçlar yetişkinlerin kullandığı araçlar ya da onların küçükleri olabilir Bunlar; dolaplar, sandalyeler masa yastık, bebe kıyafetleri gibi

Seçilen hedeflere tarafından kültürel kıyafetler ve aksesuarlar konulabilir

3 Kukla köşesi

Kukla köşesi; çocukların başta yaratıcıklarını ortaya koymalarını karşılayan köşelerden biridir

Kuklalar; el kuklası, parmak kukla,çomak kukla ve ipli kuklalardır Öğretmen kuklaları, hazırlanmış alarak, kendisi hazırlayarak ya da çocuklarla birlikte hazırlayarak temin edebilir Öğretmen hazırladığı kuklalar için takıp çıkarabilen özellikte aksesuarlar(gözlükler, şapkalar, papyon vb) kullanarak o kadar çok şahsiyet yaratabilir (Sükan, 1993; Oğuzkan ve diğ,1999)

Çocukların kuklalarla hikayeler oluşturabilmeleri ve bunları canlandırabilmeleri için aralıksız bir kukla köşesi bulundurmalıdır Mukavva kutuları kullanarak yapabilir

4 Kitap Köşesi

Okul öncesi kurumlarında kitap köşesinin oluşturulması,çocukların kitap sevgisi kazanması açışından tartma taşımaktadırKitap köşesindeki kitaplar çocukların okuma ilgilerini geliştirmede etkilidirBu nedenle ufak yaşlardan itibaren ilgiyi kitaplara yönlendirmek için bir kitap köşesine ihtiyaç duyulmaktadır(Gürkan, 1993; Oğuzkan ve diğ, 1999)

Bu köşede çocuklar alaka duydukları kitapların resimlerine bakarak hikayeler oluşturabilirler Bu onların hayal güçlerini geliştirerek, yaratıcıklarını ve dil gelişimlerini desteklemektedir

• Kitap köşesindeki kitaplar çocuklar okuma bilmedikleri bol resimli olmalıdır Resimler hikayelerin içeriğini açıklayacak nitelikte olmalı, kullanılan çizgiler ve renkler dairesel, yumuşak, gözü yormayacak ve fotoğraf bütünlüğü açıklayacak şekilde ahenkli olmalıdır Resimlerde patavatsız ayrıntılara yer verilmemesine dikkat edilmelidir Çünkü bunlar çocuğun ilgisini konudan uzaklaştırabilir Kitap köşesindeki kitaplar, hikaye anlatma etkinliğinde de kullanabilir

• Çocuklar kitaptaki kahramanlarla özdeşim kurabilecekleri için kahramanların iyi birer model olma özelliği taşımaları da önemlidir(Gönen,1994;Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ,1999;Cins ve Turla,1999;Aral ve Gürsoy 2000)

Kitap köşesinde kitapların nasıl sunulduğu da onların ilgilerini çekmede kayda değer rol oynar Hoca köşeyi düzenlerken sınıfın gürültüsüz ve parlak bir yerini seçim etmeli ve çocukların kitaplara rahatlıkla bakıp, inceleyebilmeleri için burada ufak bir masa ve sandalyeler,halı veya minderlerden yararlanılmalıdır

Kitap köşesinde popüler kitaplardan ansızın artı olmasında da yarar vardır (Sükan, 1993; Dodge ve Colker, 1995;Oğuzkan ve diğ, 1999; Aral ve Bulut 2001)

5 Blok Köşesi

Blok Köşesi çocukların yaratıcıklarını sergiledikleri, hayal güçlerini kullanarak ve denemyanılmalarla benzersiz ürünler oluşturdukları bir ilgi köşesidir Bu köşede bloklarla oynadıkları oyunlar,çocukların kas gelişimleri,arkadaşlarıyla birlikte oynama,yardımlaşma,işbirliği yapma gibi sosyal davranışları göstermeleri açısından yararlıdır (Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ,1999)

Bloklar büyüklük ve ağırlık yönünden çocukların dar taşıyabilecekleri ölçülerde olmalıdır

Blok köşesinde keza, ebat olarak daha küçük ve ahşaptan üretilmiş öbür geometrik şekiller ve birbirlerini tamamlayıcı parçalardan oluşan bloklar bulunmalıdır

Öğretmen bu köşede oynarken iyi bir gözlemci olmalı, sadece güvenli olmayan olabilecek durumlarda müdahale etmeli ve çocukları bloklarla oynarken çok ses çıkararak öteki etkinlerde çalışan arkadaşlarını rahatsız etmemeleri konusunda gerektiğinde uyarmalıdır (Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ,1999)

6 Müzik Köşesi

Çocukların müziğe olan ilgi ve sevgilerini geliştirerek estetik hassaslık kazanmalarına olanak tanıyan bir köşedir Bu köşede ritm sopaları, çelik üçgenler, davullar, tefler, çıngıraklar, ziller, kastaniyetler, marakaslar, darbukalar, çanlar, tahta kaşıklar vb müzik aletleri hazır alınarak lüzum öğretmen tarafından yapılarak gerekse çocuklar ile birlikte yapılarak hazırlanabilir Ritm aletlerinin yanı sıra keman, mandolin, trampet, armonika, metalofon, ksilefon vb çalgılar da bulunabilir Bir müzik köşesinde tüm çalgıları bulundurmak muhtemel değildir Bunların bir kısmı ara sıra çalan birey kadar tanıtılırsa çocuklar için daha ilgi çekici olacaktır (Mertoğlu, 1993; Sükan, 1993; Dodge ve Colker, 1995Oğuzkan ve diğ,1999)

• Müzik köşesindeki bütün müzik aletlerini kullanarak çocuklar sesler arasındaki farklılıkları tanırlar, kendilerine özgü ritmler geliştirirler ve müziğin ritmine uygun şekilde özgün gövde hareketleriyle müziğe eşlik edebilirler

7 Öğretici Oyuncak Köşesi

Çocukların oynayarak öğrenmelerini sağlayan ve bu sırada bir takım kavramları geliştirmelerine, obje ve olayları daha iyi anlamalarına yani daha çok çocukların us gelişimlerine asistan olan oyuncaklar öğretici oyuncak köşesinde yer almalıdır

Olaylar ve objeler aralarında neden netice, benzerlik, parça tüm gibi ilişkiler kurarak veya onları belirli bir özellik veya oluş sırasına göre sıralayarak ya da gruplayarak zihinsel yeteneklerini geliştirirler Öğretici oyuncaklarla oynanan oyunlar çocuğun algılamasını, bir konuda emin bir zaman dikkatini toplayabilmesini, problemlere test yanılma yoluyla çözümler bulmasını sağlamaktadır Grupla oynanan öğretici oyuncaklar ise çocukların birbirleriyle iletişim kurmalarına, işbirliği içinde bir oyunu sürdürebilmelerine fırsat verdiği için dil gelişimi ve sosyal gelişimi açısından da önemlidir Ayrıca bu oyuncaklar gözel koordinasyonunu ve ufak kas becerilerinin gelişimini de desteklemektedir

Bütün öğretici oyuncaklar çocukların gelişimine paralel olarak değiştirilmeli ve bunların yerine oyuncakların daha üstteki basamakları konulmalıdır Böylece gelişim düzeyleri ayrı çocuklar için oyuncakların değişik basamaklarını, köşede aynı anda bulundurmak içten olacaktırOyuncaklar hoca göre durmadan gözden geçirilmeli, yıpranan ve parçaları azalan oyuncakların tamamlanması ve onarılması unutulmamalıdır(Demiral, 1987;Dodge ve Colker,1995)

8 FenDoğa ve Matematik Köşesi

Fendoğa ve matematik köşesinde bulundurulması gereken vasıta gereçler ve bunlarla yapıla faaliyetler, çocukların zihinsel yönden uyararak, onların çevrelerine karşı daha duyarlı olmalarına,fendoğa ile araçları faydalanma becerisi kazanmalarına destek etmektedir(Akman, 1994; Dikmen, 1994; Şahin, 1998; Oğuzkan ve diğ,1999)

Fendoğa ve matematik köşesinde çocuklara ilginç gelebilecek materyaller, tadabilecekleri, koklayabilecekleri, dokunabilecekleri, seslerini dinleyebilecekleri kısacası duygularını geliştirecek öbür materyaller bulundurulmalıdır

• Fendoğa ve matematik köşesinde sınıfın bedensel koşullarına kadar kedi, köpek, tavşan, balık gibi hayvanlar da yer alabilir
• Fendoğa ve matematik köşesindeki materyalleri zenginleştirmek için düzenlenen doğa gezileri sırasında çocuklarda keza ara sıra da ailelerden destek alınabilir (Demiral,1986Akman,1994; Oğuzkan ve diğ,1999)

9 Geçici Alaka Köşeleri

Geçici alaka köşeleri, öteki köşelerden bambaşka olarak günlük eğitim programında sürekli bulundurulması zorunlu köşelerden değildir Amaç, kazanılması beklenen davranışlar ve araç olarak seçilen konuya tabi olarak ara sıra yer verilebilen, insanların toplumsal yaşamlarıyla ilgili mesleklere ve onların çalıştıkları yerlere ilişkin oluşturulan köşelerdir Bu köşeler; bakkal, manav, market vb köşelerdir Bu köşeler bakkal, manav veya market köşesi, tesisatçı köşesi, postane köşesi, doktor köşesi vb köşeler olabileceği gibi o bölgenin yöresel özelliklerini yansıtan, bastonculuk köşesi, balıkçılık köşesi, dericilik köşesi, halıcılık köşesi vb köşeler de olabilir ( Dodge ve Colker,1995Oğuzkan ve diğ,1999)

Geçici alaka köşelerinde çocukların oyunlar aracılıyla sosyal gelişimleri, dil gelişimleri, yaratıcıkları ve proje çalışmalarındaki ürünleriyle adale gelişimleri desteklenir

Bu köşelere malzemeler tesadüfen konulmamalı, o köşenin özelliğini yansıtarak, çocuğun ilgisini çekecek şekilde düzenlenmelidir *