Ses Organlarını Geliştirme II

SES ORGANLARINI GELİŞTİRME

Akciğerlerden meydana çıkan hava gırtlaktan geçerken ses tellerinde titreşimler oluşturur, bu titreşimlerle gırtlak yapısına göre değişik şekillerde fazla çelimsiz sesler oluşur Bu sesler diğer ses organlarıyla yoğrulur, titreşimlerle rahatlıkla işitilebilecek kadar büyür ve kimlik kazanır Herkesin ses organlarının yapısının farklılığı ölçüsünde bambaşka sesleri veya ses kimlikleri vardır Burada önce ses organlarımızın istediğimiz sesi çıkarabilecek yeteneğe ulaşmasını sağlamalıyız
Ses organlarının eğitimi diksiyonun altyapısını oluşturur Ses organları eğitimsiz olduğunda diksiyon çalışmalarının her aşamasında tıkanıklıklar oluşacaktır diksiyon çalışmalarının kendisi de dolambaçlı şekilde ses organlarının gelişimine yol açar Belli Başlı ses organlarını bir bir ele alalım ve geliştirilmeleri için alıştırmalar yapalım

Dil

Dilimiz ünlüleri hariç tutarsak diğer tüm seslerin çıkarılmasında mutlaka kullandığımız çök manâlı bir ses organımızdır “a,e,ı,i,o,ö,u,ü den oluşan ünlülerin dilimiz değişmez dururken seslendirilmeleri mümkündür Yalnızca bambaşka ünlülerde çene ve ağız içinin aldığı pozisyonun değişimine paralel olarak değişik pozisyonlar alabilir Ama dil bilhassa bazı seslerin çıkarılmasında en kayda değer fonksiyonları icra eder
Dil ağız içinde fazla gizli hareket edebilmelidir Dilin ön alt dişlerin köküne, ön daha aşağı dişlerin üst bölümüne, ön üst dişlerin köküne, kıvrılarak üst dudağa dokunabilmesi gerekir Dilin ucu rahatlıkla kasılabilmeli ve kıvrılabilmelidir Dilin ağız içinde sağ ön ve arka yönde, sağ ve sol yönde veya ucundan kıvrılarak geriye doğru hareketi kuytu olabilmelidir
Eğer dilimizin kaslarının dilimize bakımlı bir şekilde başat olmasını sağlayamazsak özellikle dilimizi kullanarak çıkardığımız seslerin bozuk çıktığını görürüz Öbür milletlerin dillerindeki fonetik özellikler bambaşka dil yeteneklerini gerektirebilir Örneğin Japonca “tsu sesi, İngilizce “the sesi, Arapça ’daki “peltek z Türkçe fonetiğinde bulunmaz Bu sesleri çıkarabilmek için de o milletlerin fonetikleri çerçevesinde dilimizi geliştirmemiz gerekir Eğer dilimizin kullanımının genel anlamda geliştirilmesini sağlamayı başarırsak, bu yeteneğimiz tanıdık olmayan dil öğrenirken “telaffuz pronounciation sorununu çok kolay aşmamızı sağlayacaktır
Türkçe ’de dil tembelliğinin azami negatif etkilediği sesler şunlardır: “c, ç, d, j, l, n, r, s, ş, t, z Eğer bu seslerden herhangi birini çıkarmakta zorluk çekiyorsanız ya da seste boğukluk, oluşuyorsa dil egzersizleri üstünde yoğunlaşmanız gerekecektir
ALIŞTIRMA: DİLİ GELİŞTİRME ÇALIŞMASI
Aşağıdaki alıştırmaları dilinizi yöneten ağız içi kaslarınızı adamakıllı yoracak kadar uzun zaman ve abartılı olarak her yerde ediniz
Dilinizi ağzınızda sakız çiğner gibi tez çiğneyiniz
Dilinizi ağzınızın içinde, çenelerinizin dışından, dudaklarınızın altından dairesel hareketlerle çabucak dolaştırınız
Dil ucunu ön daha alçak dişlere dayandırarak ağız içinde köklerden ileri geri hareket ettiriniz
Dilinizi iyice dışarı çıkarınız İterek uzun süre dayanınız
Dilinizi yuvarlatıp daralttığınız dudaklarınız ve çeneleriniz arasından içeridışarı hareket ettiriniz
Dilinizin ucunu ön daha alçak dişlerinize dayandırınız ve dilinizi kökünden içeri dışarı tez hareket ettiriniz
Çene
Güzel konuşmada çenenin rolü çok önemlidir Bütün dillerdeki tüm harfler çenenin kullanımıyla seslendirilirler Söylev sırasında çene şipşak birbirinden ayrı hareketleri ard arda yapmak zorundadır Çene açılır, kapanır, daralır, genişler Alt çene ileri ve geri hareket eder Ağzımızın üst bölgesinde bulunan dişlerin tabi olduğu kemik yapısı sabittir dolaysıyla tüm bu hareketler daha alçak çeneyi idare eden kaslar tarafından gerçekleştirilirler Uyarı edelim: “ııı sesini çıkardığımızda çene geriye çıkmaya zorlanır “aaa sesini çıkardığımızda hizasından aşağıya içten açılır “Üüü sesini çıkardığımızda ileriye dürüst geçmeye zorlanır ^ne dediğinizde daralıp birden açılır “Sen dediğimizde önce kapanır, daha sonra açılır ve sonradan yeniden kapanır Bütün bu son derece karmaşık ama doğrusu karmaşık hareketleri fantastik bir çabucak gerçekleştirir
Çenemizin kullanımında sorunlarla karşılaşabiliriz Çene kasları geliştirilmemiş ve kondisyonsuz olduğunda öbür hareketleri uyumlu olarak ve sorunsuz şekilde yapamayız
Bu durumda bazı çene hareketleri kaybolur ve bu kayboluş seste de kayıp oluşturur Diğer önemli sorun “çene darlığıdır Türkiye toplumunda yaygın bir çene darlığı olduğu söylenmektedir Kuytu çene açık ve yuvarlak sesleri bozuk seslendirir Mesela “aa, “ıı gibi anlaşılabilir “Ooo, “uuu gibi anlaşılması mümkün Eğer çenemizi yeterince sağlıklı kullanamıyorsak bütün seslerin çıkarılmasında sorunlar yaşayabiliriz
ALIŞTIRMA: ÇENE ÇALIŞMASI
Aşağıdaki alıştırmalarla çene açıklığını sağlama ve çenemizin her hareketi rahatlıkla yapmasını temin etme amaçlanmıştır Tüm egzersizleri aşırı abartı ile gerçekleştirmelisiniz
a) Elinizi daha aşağı çenenize dayayarak “çak çak diye bağırın Aşağıya itilen çenenizin yukarıya itilmesini sağlayın Bu Nedenle çenenizi aşağıya iten kaslarınızın güçlenmesini sağlayın
b) İki elinizin içiyle yanak kemiklerinize masaj yapın Avuçlarınızı daha aşağı çenenize içten çekip çenenizi açın
c) Yumruk yapılmış iki ellerinizle çenenizin altından bastırın Daha Alçak çenenizi açın, başınızı geri itin ve daha aşağı çenenizi kapatın Bitmiş çenenizi açın ve başınızı daha geriye doğru itin Bitmiş yapın
d) Çenenizi şipşak en ince ayrıntısına kadar açıp kapatın Hızlanın
e) Çenenizi şipşak ileri, geri hareket ettirin
f) Çenenizi yuvarlak hareketlerle çabucak döndürün
Dudak
Dudakların kullanılmaması durumunda bazı seslerin çıkarılması kuşkusuz muhtemel değildir Dudak tembelliği olan kişiler özellikle dudakların kullanımıyla seslendirilen seslerde sorun yaşarlar Türkçe ’de ağırlıklı olarak dudağın kullanımına dayandırılan sesler şunlardır: “b, f, m, o, ö, p, u, ü, v, Bu seslerde bulanıklık veya anlaşılma zinde yaratıcı bir tavır biçimine sahipseniz bunun mutlaka dudak tembelliğinden kaynaklandığını düşünebilirsiniz aynı zamanda dudaklar öteki seslerde de emin pozisyonlar alırlar Bu yönüyle mesela “ı, i, gibi sesleri çıkarırken dudağın katkısı dikkate alınmalıdır Bu sesler dudak olmaksızın da seslendirilebilirler fakat istenen kalitede seslendirilmeleri olası olmaz dudak egzersizleriyle dudak kaslarımızın istenen her hareketi dudaklarımıza rahatlıkla yaptırmasını sağlamamız gerekiyor
ALIŞTIRMA: DUDAK ÇALIŞMASI
a) Nefesinizi ağzınızdan şiddetle verirken “poffff deyin Hava dudaklarınızı basınçla itsin Basıncın dudak kaslarınızı şiddetli zorlaması sağlayın
b) Sıkı sıkı kapalı ve dişlerinize yakın çeneniz kapalıya yakın tuttuğunuz dudaklarınızdan üflediğiniz havanın dudaklarınızı güçlü olarak üfürerek çıkmasını sağlayın
c) Dudaklarınızı kapatıp ileri uzatın ve dairesel hareketlerle tez döndürün az çok, sağa sola hareket ettirin
d) Çenenizi kapatın ve hızla “mı, mu, mı, mu deyin Ardındaki benzer şekilde şu sesleri tekrar edin: “fe, ve, “pe, be, “u, ü, “o, ö Abartma yapmanız ve dudak kaslarınızı yoruncaya dek çalışmayı sürdürmeniz önemlidir
e) Bir kalemi yatay olarak dudaklarınızda tutup “Benim memleketim Bir ben vardır bende benden içeri deyin Dudaklarınız en ince ayrıntısına kadar yorulduğunda dudaklarınızı gevşetin ve kapalı tutarak havayı dışarı itin Hava püfürdeyerek, dudaklarınızı titreştirerek dışarı çıksın *