Sesin Madde ile Etkileşimi

SESİN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ

Ses kaynağından cıkan ses dalgaları bir engele carptığında yani madde ile karşılaştığında ışıkta olduğu gibi maddeden yansıyabilir, madde tarafından soğrulabilir veya maddeden gecebilir

1 Sesin Yansıması:
Seste ışık gibi yansıma ozelliğine sahiptir Ses kaynağından cıkan ses dalgalarının bir yuzeye carpıp geldiği ortama geri donmesine sesin yansıması denir Sesin yansıması icin kullanılan yuzeyin ışıkta olduğu gibi duzgun ve puruzsuz olması gerekir Fakat yansımanın olabilmesi icin yuzeyin parlak olmasına gerek yoktur
Sesin yansıması olayında, ışığın yansıması olayında olduğu gibi yansıma kanunları gecerlidir Yani yansıtıcı yuzeye gelen ses dalgası, yuzeyin normali ile eşit acı yapacak şekilde yansır Yansıma olayında daima gelme acısı yansıma acısına eşittir
Yansıma olayında ses kaynağından cıkan ses dalgalarının carptığı yuzeyin duzgun veya puruzlu olması, yuzeyden yansıyan ses dalgasının miktarını değiştirmez Yuzey duzgun ve puruzsuz ise yansıma duzgun olacağı icin ses dalgaları aynı doğrultuya gonderilir ve o doğrultuda ses şiddeti artar ve ses daha net duyulur Yuzey puruzlu ise yansıma dağınık olacağı icin ses dalgaları farklı doğrultulara gonderilir ve (bir doğrultudaki orneğin kulak doğrultusundaki) ses şiddeti azalır
(Yansıtıcı yuzey olarak duzgun ve puruzsuz yuzey kullanıldığında sesin daha net duyulmasının nedeni, sesin o yuzeyde duzgun yansımaya uğramasıdır)

NOT:
1 Metrodaki trenin sesinin uzaktan duyulması sesin yansıması ile ilgilidir Trenin sesi
trenden daha hızlıdır ve trenin sesi metronun duvarlarından yansımıştır
2 Sınıfta iken koridordaki ses dalgaları havada ilerlerken koridorun duvarlarına carpar Bu ses dalgalarının bir kısmı duvara girer ve onun icinde yol alır Duvarda ilerleyen ses, duvardan cıkar ve tekrar sınıftaki havada ilerleyerek kulağa gelir Duvar sesin bir kısmını soğurduğu icin sesin şiddeti sınıf icerisinde azalır
3 Koridorda bağıran bir kişinin sesinin hem kendisi doğrudan hem de duvarlarda yansıması yayılır
4 Boş odada cıkarılan ses şiddetlenmiş olarak duyulur Şiddetli duyulan sesler, odaya eşya yerleştirildiğinde aynı şiddetle duyulmaz Cunku boş odada ses dalgalarının bir kısmı odanın duvarlarına carpar ve tekrar odanın icindeki havada yansır Bu yansıma tıpkı bir lastik topun duvara carpıp geri donmesi gibidir
5 Yansıma olayında kullanılan yansıtıcı yuzey konumu değiştirilerek;
• Ses istenilen yone yonlendirilebilir
• Sesin daha uzaktan duyulması sağlanabilir
• Sesin yansıma yonu değiştirilince duyulma mesafesi değiştirilir
6 Banyo gibi bolumlerde yansıtma ozelliği fazla olan malzemeler kullanıldığı icin ses daha fazla yansır
7 Spor salonlarında ses yansıması fazla olur Salondaki sert ve duz yuzey ses enerjisinin buyuk bir kısmını yansıtır
8 Ses 340 msn hızla yayılır Bir binanın onunde oluşan sesin binanın arkasında duyulmasının nedeni, sesin yan binalardan yansımasıdır
9 Sesin yayılma ozelliğinden yararlanılarak okyanusların derinliği olculebilir
10 Tahta, uzerine duşen ses dalgalarının tamamına yakınını yansıtabilme ozelliğine sahiptir

2 Yankı Olayı:
Ses dalgalarının sert bir yuzeye carpıp kaynağına geri donmesine yankı denir Yankı olayının gercekleştiğinin anlaşılabilmesi icin ses kaynağı ile sesin carptığı engel arasındaki uzaklık hava ortamında en az 17 m olmalıdır
Ses kaynağından yayılan ses dalgaları hem doğrudan hem de bir yuzeyde yansıma yani yankılanma sonucu kulağa gelir Ses kaynağı ile yuzey arasındaki uzaklık 17 m ’ den daha az olursa kaynaktan yayılıp kulağa gelen ses ile yankılanma yani yansıma sonucu kulağa gelen ses birbirinden ayırt edilemez

NOT:
• Yankı olayı genellikle buyuk duvarlar ve vadilerde gercekleşir
• Yankı olayının gercekleşmesi icin kullanılan yuzeyin sert yuzey olması gerekir
• İnsan kulağı 20 hertz lik frekanstaki sesleri algılayabilir
• X Vt 340 120 17 m

3 Sesin Soğrulması:
Ses kaynağından cıkan ses dalgaları katı bir yuzeye (engele) carptığında ses dalgalarının bir kısmı yuzey tarafından soğrulur, bir kısmı iletilir, bir kısmı da yuzey tarafından yansıtılır Ses dalgaları katı yuzeye carptığında bir kısmı soğrulduğu icin yuzeyin diğer tarafına iletilen ses dalgalarının şiddeti azalır
Maddelerin sesi soğurma ozellikleri farklıdır Sert yuzeyli katı cisimlerin sesi soğurma ozelliği olmayıp bu cisimler sesi yansıtırlar Yumuşak ve puruzlu yuzeyler sesi daha fazla soğurabilirler
NOT: Yan odadaki TV sesinin duyulması, sesin soğrulup iletilmesi nedeniyledir

4 Ses Yalıtımı:
Ses dalgalarının maddeler tarafından (maddelerin ses dalgalarını) iletilme ozelliği sayesinde cevremizdeki sesler duyulabilir Ancak aşırı gurultulu ortamlarda ses dalgalarının şiddeti fazla olduğu icin bu ortamlar sağlık sorunlarına neden olur Bu nedenle aşırı gurultulu ortamlarda ses yalıtımına ihtiyac duyulur
Sesin yayılmasının onlenmesine ses yalıtımı denir Gurultu, şiddetli ses olduğu icin sesi gecirmeyen veya daha az geciren yani sesi fazla soğuran yalıtım malzemelerinin kullanılması gurultuyu onler yani ses yalıtımı sağlar




NOT:
• Kar yağdığında ortam daha sessiz olur Bunun nedeni sesin kar tarafından
soğrulmasıdır Kar sayesinde sesin yansıması azalır (Kar yokken asfalttan yansıyan ses etrafa yayılır Kar varken kar sesi soğurduğu icin yansıma azalır)
• Sesin kontrol edilebilmesi icin yansımasının, iletiminin ve soğrulmasının nasıl gercekleştiğinin bilinmesi gerekir
• Binalar yapılırken ses yalıtımının sağlanması icin duvarlar sıvanır ve duvarların arasına sesin soğrulmasını sağlayan ses yalıtım malzemeleri (kopuk) konur
• Araba egzozlarındaki susturucular motor sesinin şiddetini azaltmak icin kullanılır Susturucularda art arda odacıklar yapılır veya sesi soğurcu maddeler kullanılır
• Ağaclar, ortamdaki sesin soğrulmasını sağlar
• Odadaki eşyaların yumuşak ve puruzlu yuzeye sahip olması sesi dağınık yansımaya uğrattığı icin sesin daha fazla soğrulmasını sağlar