sıfat, sıfat ceşitleri ve ornekleri

Sıfat Ceşitleri

Sıfatlar gorev ve anlam yonunden, yani kendilerinden sonra gelen isme kattıkları anlam yonunden once ikiye, sonra daha alt başlıklara ayrılırlar:

1 Niteleme Sıfatları
2 Belirtme sıfatları
aİşaret sıfatları
b Sayı sıfatları
Asıl sayı sıfatları
Sıra sayı sıfatları
Kesir sayı sıfatları
Uleştirme sıfatları
c Belgisiz sıfatlar
d Soru sıfatları


1 Niteleme Sıfatları

İsimlerin şeklini, durumunu, hareketini, rengini, kısacası kalıcı ozelliklerini gosteren sıfatlardır Nitelene sıfatları isimlere sorulan “nasıl sorusunun cevabıdır:

Penceresinden kavak ağacları gorunen bir sağlık ocağı
yanaklarımı pembeleştiren makaslar
ucuşan pamukcuklar
Kavakları silkeleyen ruzgar
Koca bahce
Tasasız gozler
Guzel cerceveler
Kocaman bir masası ve koltuğu

Mavi deniz, tatlı su, kotu gun, yakın arkadaş, calışkan oğrenci, susuz yaz, yuvarlak masa, bayan memur, erkek adam, temiz giysi, guzel insan, duz yol, catal civi, sivri tepe, yassı burun


2 Belirtme Sıfatları

İsimleri sayı yonunden tamlayan; yerlerini işaret eden; ozelliklerini belli belirsiz olarak bildiren; onların ozelliklerini soran sıfatların tumune belirtme sıfatları denir Belirtme sıfatları varlıkların gecici ozelliklerini bildirirler:

Bu adam, o adam, şuradaki adam, (herhangi) bir adam, bir (tane) adam, kacıncı adam, hangi adam?

Belirtme sıfatları alt başlıklara ayrılır:

a İşaret Sıfatları

İsimleri işaret ederek belirten ve yerlerini bildiren sıfatlardır

“bu, şu, o, oteki, beriki, boyle, şoyle

Bu soruyu kim cevaplayacak?
Kitabı şu genc almıştı
O eşyaları nereye goturuyorsun?
Oteki sorulara geciniz
Beriki masaları da taşıdık

b Sayı Sıfatları

İsimlerin sayılarını, bolumlerini, sıralarını, parcalarını kesin olarak belirten sıfatlardır Sayı sıfatlarının ceşitleri şunlardır:

i Asıl Sayı Sıfatları

İsimlerin sayılarını kesin olarak belirten sıfatlardır:

Her gun iki saat ders calışır, bir saat de kitap okurum
Bir ağac bile bırakmamışlar; kesmişler
Yuz yıl oncesine geri donduk
Turkiye nufusunun yetmiş milyon olduğu soyleniyor
Beş milyon ton patates

10 cm ip, 2 m kumaş, 100 ton komur, 3 kg şeker

Başında asıl sayı sıfatlarından biri bulunan bir isme coğul eki getirilmez Beşevler, Altmışevler, Yedi Cuceler, uc aylar, Kırk Haramiler, beş milyonlar, on milyonlar (banknotlarımız)gibi ornekler bu kurala uymaz

Sayı sıfatlarıyla niteleme sıfatları art arda kullanılırsa sayı sıfatı once gelir:
iki değerli arkadaş, uc kırık cam

ii Sıra Sayı Sıfatları

İsimlerin sıralarını, derecelerini belirten sıfatlardır
“ncİ eki ya da nokta kullanılır

77 yıl, 11’inci boluk, birinci gun, ikinci gelişimiz
ucuncu kişiler, ikinci katlar

“ilk kelimesi birinci anlamındadır:
İlk (birinci) caddeden sağa donun

“son, sonuncu, ortanca kelimeleri de sıra sayı sıfatıdır:
son fırsat, ortanca cocuk, sonuncu kişi

iii Kesir Sayı Sıfatları

İsimlerin, butunun kacta kacı olduğunu gosteren sıfatlardır
Yuzde bir ihtimal, yarım ekmek, ceyrek (dortte bir) ekmek, yarıyıl, iki bucuk lira

Bu tamlamalarda tamlanan coğul yapılabilir
Kardeşlerin ucte bir payları var

Tamlayan coğul yapılıp tamlananla yeri değiştirilebilir:
Yuzde otuz artış duşunuluyor→Duşunulen artış yuzde otuzlarda

iv Uleştirme Sayı Sıfatları

İsimlerin bolumlere ayrıldığını, boluşturulduğunu gosteren sıfatlardır
“(ş)er ekiyle yapılır

Ucer kişi, ikişer elma, yedişer kişi, ellişer milyon, birer gun arayla,

v Topluluk Sayı Sıfatları

Bir defada doğan birden fazla kardeşler icin kullanılır
Bunlardaki “z sesi cokluk bildirir
Tamlanan coğul olabilir
ucuz bebek, beşiz cocuklar

c Belgisiz Sıfatlar

İsimlerin sayılarını ve miktarlarını kesin olarak değil, yaklaşık, aşağı yukarı, belli belirsiz bildiren sıfatlardır

“bir, birkac, bircok, az, cok, biraz, birtakım, butun, bazı, tum, her, hicbir, herhangi bir, kimi

başka bir boyut,
kimi insanlar,
bir yaz gunu,
bazı sıfatlar
herhangi bir zaman
her soru,
birtakım insanlar,
birkac kişi,
Bircok seneler 1 gecti; donen yok seferinden
tum insanlar,
butun varlıklar

Bunlardan bazılarının belirttiği isimler coğul eki alamaz, bazılarının tamlananları coğul olmak zorundadır; bazılarınınki de yerine gore tekil de olabilir, coğul da

Butun insan→butun insanlar
Birkac kişi→birkac kişiler
Coğu insan→coğu bitkiler

Not: Asıl sayı sıfatı olan “bir ile belgisiz sıfat olan “bir karıştırılabilir “bir kelimesi “tek kelimesinin karşılığı ise asıl sayı sıfatıdır Değilse belgisiz sıfattır:

Bir cicekle yaz olmaz bir tane cicek asıl sayı sıfatı
Onu bir akşam vakti gordum Herhangi bir akşam vakti belgisiz sıfat


d Soru Sıfatları 2

Tanımı

Soru sıfatları, isimlerin nitelik ve niceliklerini soru yoluyla oğrenmeyi amaclayan, cevapları da herhangi bir sıfat olan kelimelerdir

“ne, nasıl, nice, ne gibi, ne bicim, kac, kacıncı, kacar, hangi, ne turlu

Ozellikleri

Soru sıfatları cumleyi soru cumlesi yapar Bazı durumlarda da yapmaz:

Bu nasıl bir dunya; hikayesi zor
Nasıl kitaplardan hoşlanırsın?

Soru sıfatlarıyla da sıfat tamlaması oluşturulur

Kac gun sonra geleceksin?
Eve giderken hangi otobuse bineceğiz?

Ornekler

Hangi cılgın bana zincir vuracakmış şaşarım
Kacıncı sınıfta okuyor?
Ne gun geleceğini soyledi mi?
Kacar kişilik gruplar halinde gideceğiz?
Kacta kac hisse istersin?

Not: “ne kelimesi sıfat, zarf ve zamir olarak kullanılabilir

Ne bakıyorsun? Zarf
Ne almak istiyorsun? Zamir
Ne gun geleceksin? Sıfat
Ne iş yapıyordunuz? sıfat
Bugun ne calıştık ama zarf