Şiir Gelenekleri

Şiir gelenekleri
Şiir gelenekleri nelerdir
Madde madde şiir gelenekleri
Halk Şiiri Geleneği
Irk Şiiri Geleneği ve Özellikleri
Divan Şiiri Geleneği
Divan Şiiri Geleneği ve Özellikleri
Modern Şiir
Modern Şiir Geleneği

ŞİİR VE GELENEK


Bir toplumda kuşaktan kuşağa iletilen kültürel değerlere, alışkanlıklara veri, töre ve davranışlara gelenek denir Nikah geleneği,mevlid geleneği,bayram geleneği gibi

Şiir geleneği daha önce yaşayan şairlerin eserleriyle oluşmuştur Geleneği oluşturan şairler arasında sanat anlayışı bakımından ilişki vardır Insanlar ve aydınlatılmış, tarihi sızıntı içerisinde kendi dilleriyle kendi şiir geleneklerini oluşturmuşlardır

Mesela Murat Çobanoğlu, geleneği Türk edebiyatının açılış tarihine dayanan millet edebiyatının bir temsilcisidir O, dörtlüklerle ve hece vezniyle şiir kozasını oluştururken içinde yaşadığı kültürel ortamın etkisiyle farklı kavramlara ve kelimelere yer vererek geleneğin içinde özgünleşmiştir

Türk edebiyatında üç şiir geleneği vardır:


1Irk Şiiri Geleneği ve Özellikleri

Halkın içinden yetişmiş ve birçok okuryazan olmayan sanatçılar kadar oluşturulmuştur
Şiirler, sade bir millet Türkçesiyle söylenmiştir
Nazım birimi olarak dörtlük kullanılmıştır
Hece vezni kullanılmıştır
Kafiyeye tartı verilmiştir
Aşk, tabiat,tasavvuf,yiğitlik gibi konular işlenmiştir
Şiirler ön çalışmasız olarak söylenmiştir
Genelde yarım uyak kullanılmıştır
Gelenek artistçırak ilişkisiyle bugüne değin gelmiştir
Koşma,semai,varsağı,epope,ila hi,nefes,mani,türkü gibi nazım şekilleri vardır
Halk Müziği şiiri geleneğinin en güçlü temsilcileri Karacaoğlan,Aşık Seyrani,Pir Sultan Abdal, Dadaloğlu,Yunus Emre, Kaygusuz Abdal, Erzurumlu Emrah,Gevheridir
Bu geleneğin son dönem temsilcileri aralarında Aşık Veysel, Murat Çobanoğlu ,Aşık Reyhani, Aşık Asalet Taşlıova ve Aşık Mahzuninin manâlı bir yeri vardır


2 Divan Şiiri Geleneği ve Özellikleri

Divan edebiyatı, saray ve çevresinde gelişen ve okumuş zümreye hitap eden bir edebiyattır Olağan Türk Edebiyatıismiyle de anılır
Bu döneme ait şairlerin, şiirlerini topladıkları anadı bahşedilen birer defterleri vardır Her şairin bir anı olduğu için, an edebiyatı ifadesi daha yaygındır
Divan şiirinin dilinde Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar çoğu kez görülür Bu dönemin Türkçesine Osmanlı Türkçesidenir
Nazım birimi beyittir
Aruz vezni kullanılmıştır
Şiirlerde aşk, tabiat, din, tasavvuf gibi genel olarak ferdi konular işlenmiştir
Şiirlerde konu bütünlüğüne ve tüm güzelliğine yok, beyit güzelliğine yer verilmiştir Yani en hoş şiiri yazmak yok, en hoş beyti yazmak amaçlanmıştır
Kaside, gazel, mesnevi, murabba, terkibi bend, rubai, şarkı gibi nazım şekilleri vardır
Gazel
Katlanma mülkünü yıktın Hulagu Han mısın kâfir
Aman dünyayı yaktın alevi sıızan mısın kâfir

Nedir bu çaktırmadan ahlar çaki giribanlar
Aceb bir şuha sende aşıkı nalan mısın kâfir

Sana kimisi canım kimi c*****m deyü söyler
Nesin sen içten söyle can mısın canan mısın kâfir

Neden çoğu kez bakarsın öyle miratı mücellaya
Meğer sen zeka kendi hüsnüne hayran mısın kâfir

Nedimi zarı bir kafir esir etmiş işitmiştim
Sen ol celladı din ol düşmeni iman mısın kâfir

Nedim

Kelimeler: ateşi suzan: yakıcı ateş, çaki giriban yaka yırtmalar, şuh: sevgili, âşıkı nalan: ağlayıp inleyen aşık, miratı mücella: işlenmiş ayna, hüsn: çekicilik, Nedimi çeper: dertli Nedim,


3 Modern Şiir Geleneği

Bu geleneğin özellikleri şunlardır:
·Bu şiir geleneğinde şiirde ölçünün, nazım biriminin ve kafiyenin koşul olmadığı savunulmuş ve ölçüsüz ve uyaksız şiirlerin örnekleri verilmiştir
·Sanatlı söyleyişin yerine yalın ve tabiî söyleyiş benimsenmiştir
·Her türlü konu işlenmiştir
·Nazım birimi kullanılmamıştır
·Özgür şiir tarzı benimsenmiştir
·Şiirlerde sözcük dizilişi ve iç uyum ön plandadır

MISAL METİN: MODERN ŞİİR

ANLATAMIYORUM
Ağlasam sesimi duyar mısınız, Mısralarımda; Dokunabilir misiniz, Gözyaşlarıma, ellerinizle?
Bilmezdim şarkıların bu dek hoş, Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu Bu derde düşmeden önce
Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi anlatmak mümkün;
Oldukça yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum

Orhan Veli KANIK *