Şiir redif

Redif: Dize sonlarında, görevleri aynı olan eklerin, veya anlamları benzer
olan kelimelerin tekrarlanmasına redif denir Tanımdan da anlaşılacağı
üzere iki cins redif vardır:

a) Ilave Halindeki Redifler
b) Kelime Halindeki Redifler

a) Ek Halindeki Redifler:
Eş görevli eklerin tekrarlanmasıyla oluşan
rediflerdir Türkçe'deki üretim ve çekim eklerini kavramadan, ek
halindeki redifleri kavramanız olası olamayacaktır Eğer bu
konularda bir eksiğiniz varsa, önce bunları tamamlamanız ve ondan
sonra ilave halindeki redifleri iyi anlamak için mücadele sarf etmeniz gerekir
Lakin, ek halindeki rediflerin birçok, kelimeye bağlanan
ekler olduğundan bu konudaki genel kural: Kelimenin köklerinde
kafiye, eklerinde ise redif vardırşeklindedir Bu kaide bilinerek
mısraya bakılırsa ilave halindeki rediflerin yüzde doksanı mısrada
varsayım edilebilir Ama bu kural daima geçerli olmadığından
yine de eklerkonusunda data sahibi olunması konunun kavranması
açısından gereklidir

Susuz değirmenlerin ne ile döner çarkı
Kerem etmeyen beyin fakirden nedir farkı

Yukarıdaki beyitte, ısesleri, ismin i hali olduğundan yani, her ikisinin de
görevi aynı olduğundan rediftir Kelimenin köklerinde ise arksesleri
benzeştiğinden bunlar da varlıklı kafiyeyi oluşturur
Bu beyite pratik yoldan yaklaşırsak: Beyitin birinci mısrasında,
kafiyeye laf konusu olan kelimenin kökü çark, ikinci mısrada ise kelimenin
kökü farktır Dolayısıyla, ıseslerinin ek olduğu için redif olduğunu pratik
yönden söyleyebiliriz
Kelimenin köklerinde uyak bulunduğundan arkseslerinde de
zengin uyak vardır
Lakin, bu pratik yol defalarca işlemeyebilir:

Kokuyor burnuma Sivr'alan köyü
Serindir dağları soğuktur suyu
Yâr mektup göndermiş yadigâr deyi
Gözünün yaşını sil deyi yazmış

Yukarıdaki dörtlükte, kelimelerin kökleri:
köy, su, dedir Görüldüğü gibi kelimelerin köklerindeki sesler aynı
değildir Acaba burada ysesi kafiye olarak mı yahut redif olarak mı
alınacaktır?
Oysa, çözüm fazla basittirysesi birinci mısrada kelimenin köküne
dahil olurken, ikinci ve üçüncü mısralarda asistan ses (kaynaştırma ünsüzü)'tir
Yani yseslerinin görevi farklıdır Bu durum da uyak tanımına yerinde olduğundan
uyak olarak kabul edilecektir
Aynı şart İstiklal Marşı'nın üçüncü kıtasında görülmektedir:

Ben ezelden beridir özgürlük yaşadım, bağımsızlık yaşarım,
Hangi deli bana zincir vuracakmış? Şaşarım!
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım

Yukarıdaki dörtlükte ise, kelimelerin kökleri:
yaş, şaş, aşve taşkelimeleridir Burada da sözcük köklerinden sonradan
gelen asesleri uyak olarak mı yahut, redif olarak mı alınmalı sorusu akla
takılmaktadır O halde, bu köklere eklenen asesinin görevinin ne olduğunu
araştırmak gerekir:

Ilk mısrada: yaş a r ı m
kök yapım eki geniş süre yardımcı ses I tekil
kişi eki

İkinci mısrada: şaş a r ı m
kök tezgâhtar ses geniş zaman tezgâhtar ses I tekil
şahıs eki

Üçüncü mısrada: aş a r ı m
kök yardımcı ses geniş vakit tezgâhtar ses I tekil
kişi eki

Dördüncü mısrada: taş a r ı m
kök asistan ses geniş süre asistan ses I tekil
şahıs eki


Yukarıda da görüldüğü gibi birincil mısradaki asesi ile öteki aseslerinin görevleri
farklıdır Bu özellik sebebiyle, aseslerinin uyak olarak alınması gerekir



b) Sözcük Halindeki Redifler:
Aynı anlamdaki kelimelerin tekrarlanmasıyla
meydana gelen rediflerdir Bu cins redifleri mısralarda görebilmek epeyce
kolaydır:

Doğru söylerim ırk razı yok
Çarpık söylerim Yargı razı değil

Yukarıdaki beyitte razı yokkelimeleri redif, ondan önceki ksesleri ise
yarım kafiyedir
Bir diğer misal:

Zannetme ancak şöyle böyle bir laf
Gel sen dahi söyle böyle bir söz

Yukarıdaki beyitte böyle bir lafkelimeleri redif, ondan önceki o kadarsesleri ise
zengin kafiyedir
Bir başka misal:

Yetim hiç kimse değil, var herkesin bir kimsesi
Yetim kaldım meded, ey kimsesizler kimsesi

Yukarıdaki beyitte kimsesikelimeleri redif, ondan önceki rsesleri ise
zengin kafiyedir


Son olarak şuna da dikkati sürüklemek gerekiyor:
Kelime halinde yer alan redfilerden derhal önce, ek halinde redif de
bulunabilir Bu Nedenle, ek halindeki redifle kelime halindeki redif arka arkaya
gelebilir:

Elimi beş yerinden, dağladı beş parmağın,
Bağrımda yanmadık bir yer bırakmadan git
Bir yarın göçtüğünü, çöktüğünü bir dağın
Görmemek istiyorsan, ardına bakmadan git!

İkinci ve dördüncü mısralarda keza ek halinde redif, keza de kelime halinde
redif bulunmaktadır Yukarıdaki mısralarda madanekleri zarffiildir *