Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
SİNDİRİM SİSTEMLERİ
Besin maddelerinin su ve enzimler yardımıyla yapıtaşlarına kadar parçalanması olayına sindirim denir
A SİNDİRİM ŞEKİLLERİ
1 Mekanik Sindirim
Bedensel etkilerle besinlerin daha minik parçalara ayrılmasıdır Besinlerin kimyasal yapısı değişmez Bu olaylarla enzimlerin tesir yüzeyi artırıldığı için, sindirim kolaylaştırılır ve hızlandırılır
2 Kimyasal Sindirim
Hücrelerin, protein, yağ ve karbonhidratlı bileşiklerden faydalanabilmesi için bunların hidroliz edilmesi gerekir Hidroliz; besin maddelerinin su yardımıyla parçalanması reaksiyonlarına denir Bununla proteinler amino asitlere, yağlar yağ asiti ve gliserole, karbonhidratlar monosakkaritlere, nükleik asitler ise, pentoz, organik baz ve fosfata indirgenir
Gıda maddelerinin bu şekilde en minik bileşenlerine parçalanmasına tam sindirim denir
Kompleks besinlerin bir takım ara bileşiklere dek parçalanmasına ise yetkisiz sindirim denir
3 Hücreli içi Sindirim
Fagositoz ve pinositozla hücresel içine alınan veya hücresel içinde sentezlenen gıda maddelerinin, beslenme kofulunda lizozom enzimleri yardımıyla hidrolizine denir
Bir hücrelilerin bazılarında, akyuvarlarda, fazla hücrelilerden süngerlerde, hidrada ve planaryada görülür
Amip, besini palavracı ayaklarıyla sararak besin kofulu oluşturur Oluşan kofula sindirim enzimleri (hidrolitik enzimler) girince sindirim olayı başlar Beslenme kofulu sitoplazmik hareketlerle yer değiştirir Beslenme kofulunda açığa meydana çıkan sindirim ürünleri difüzyonla sitoplazmaya geçer Kofuldaki sindirilemeyen artıklar hücre zarından dışarıya atılır
4 Hücre Dışı Sindirim
Besin maddelerinin hücrelerden haricen salgılanan enzimler yardımıyla yapı taşlarına ayrılmasına denir
Fazla hücresel hayvanların çoğunda, çürükçül bakterilerde, mantarlarda, böcekçil bitkilerde hücresel dışı sindirim görülür
B OMURGASIZLARDA SİNDİRİM
Bazılarında besinlerin alınması ve sindirilmeyen artıkların atılması benzer açıklıkla sağlanır Böyle sindirim sistemlerine beceriksiz sindirim sistemi denir
C OMURGALILARDA SİNDİRİM
Omurgalı canlıların tamamında ağızla başlayıp anüsle ve kloakla tamamlanan bütün sindirim sistemi bulunur
Kuşlarda gaga şeklini almış ağızda diş bulunmaz Memeli canlılarda dişlerin yaptığı işi kuşlarda taşlık üstlenmiştir Kursak besinlerin biriktirilmesini ve yumuşatılmasını sağlar I mide (bezli mide) besinlerin yumuşatılmasını ve kayganlaştırılmasını sağlar
Memelilerden; geviş getirenlerde mide dört bölmelidir Otcul olan bu canlılarda beslenme öğütücü ve kesici dişler kadar alınır işkembeye gönderilir Burada emin bir zaman depo edilir Bu sırada bazı bakteriler yardımıyla besinin bir bölümü parçalanır
Depolanan beslenme daha sonra ağıza parça parça gönderilip çiğnenir Bu olaya geviş getirme denir
D İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ
Sindirim sistemi, bir takım yerleri geniş ve bazı kısımları bakımlı olan bir sindirim kanalı ile, bu kanala açılan muavin salgı bezlerinden meydana gelir
1 Sindirim Sisteminin Kısımları
İnsanın sindirim sistemi; ağız, dil, dişler, yutak, tükrük bezleri, yemek yemek borusu, mide, bağırsaklar, karaciğer, pankreas, rektum ve anüs yapılarından meydana kazanç
Bu yapılar diğer görevler de yapmaktadırlar Mesela, dil besinleri karıştırmanın yanına; hem bir duyu organı, hem de konuşmada etikilidir
a Ağız
b Tükrük Bezleri
c Yutak ve Yemek Borusu
d Mide
e İnce Bağırsak
f Kalın Bağırsak
g Pankreas
h Karaciğer
Safranın Görevleri :
Yağların mekanik olarak sindirilmesini sağlar
Yağda eriyen A D E K vitaminlerinin emilimini artırır
Mideden gelen asidik besinleri alkalik hale getirir
Bağırsak kokuşmalarını önler, zararlı bakterilerin üremesine engel olur
Bağırsak villuslarının hareketini artırır
Karaciğere iki kaynaktan kan kazanç Birincisi dalak ve sindirim organlarıdır Bunlardan toplanan kan, kapı toplar damarı ile karaciğere götürülür
İkincisi damar ise aortun bir koludur Aorttan gelen kan karaciğer atar damarı aracılığıyla karaciğere ulaşır
Karaciğerin Görevleri :
Ceset ısısını düzenler
Antitoksik fonksiyonu ile zehirli (toksik) maddeleri zehirsiz ışık halkası getirir
Pıhtılaşmada rol oynayan protrombin ve fibrinojeni üretir
Ihtiyar alyuvar hücrelerini parçalar Cenin döneminde kan hücrelerinin üretimini sağlar
Kanda bulunan artı glikozu glikojen halinde ambar eder
Safra üretir ve salgılar Bunun için alyuvarların parçalanması esnasında açığa çıkan hemoglobini kullanır
Kanın damar içinde pıhtılaşmasını engelleyen heparini üretir
D, B, A ve bağırsaklarda sentezlenen, kanın pıhtılaşmasında rol oynayan K vitamini ile; demir, kalsiyum, bakır, protein ve yağları ambar eder Karotenden A vitamini sentezler
Zehirli (amonyaklı) maddeleri daha az zehirli üre ve ürik asit haline dönüştürür
Cinsiyet hormonlarının fazlasını yok eder
Lenf yapımında atama alır Antikorların önemli bir kısmını üretir
Proteinlerin karbonhidrat ve yağlara dönüşümünü sağlar
2 Besinlerin Sindirimi
Kimyasal sindirimle proteinler amino asitlere, karbonhidratlar monosakkaritlere, yağlar yağ asidi ve gliserole parçalanarak gözenekli olan zarından geçecek küçüklüğe getirilir
Kimyasal sindirimle parçalanan moleküllerin bir kısmı hücrelerde anında kullanılmazlarsa dokularda depo edilebilirler Hayvanlar protez besinlerini glikojen ve yağ şeklinde, ot gibi yaşama ise nişasta şeklinde depo eder
Tümör vitaminleri kendi bünyelerinde yapabildikleri halde, hayvanlar ve ırk yapamazlar Bu yüzden, hayvanların ve insanların esas vitamin kaynağı bitkilerdir B ve K gibi bir takım vitaminler hayvanların ve insanların bağırsaklarında yaşayan mikroorganizmalar göre sentezlenebilir Beslenmede, esas besinlerden diğer, sodyum (Na), potasyum , mağnezyum (Mg), fosfor (P), kalsiyum (Ca) ve demir (Fe) gibi mineral tuzlarının da alınması gerekir Vitaminler ve mineraller sindirime uğramadan kana geçebilirler
a Karbonhidratların Sindirimi: Karbonhidratların kana geçebilmesi için sindirim organlarında en minik yapı birimi olan üzüm şekeri, fruktoz, galaktoz, riboz ve deoksiriboz monomerlerine kadar parçalanmaları gerekir
Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar Gıda ağızda çiğnenirken tükrükteki amilaz enzimi, nişasta ve glikojen molekülündeki bağları koparır Onları daha ufak parçalara (dekstrin) ve maltoza ayırır
Karbonhidratlar mideden hiçbir kimyasal değişikliğe uğramadan oniki parmak bağırsağına kazanç Besin bağırsağa girdiğinde, bağırsak hücrelerinden pankreası uyaran bir hormon salgılanır Bu hormon, pankreastan öz suların salgılanmasını sağlar Pankreas öz sularındaki enzimler (amilaz) ağızda tamamiyle parçalanmayan karbonhidratları disakkaritlere (maltoza) dek parçalar
Disakkaritlerin sindirimini sağlayan enzimler ise bağırsak öz suyunda bulunur Bu enzimler (maltaz, sükraz ve laktaz) ise disakkaritleri monosakkaritlere parçalar Bu Vesile Ile karbonhidratların sindirimi tamamlanmış olur
İnsanda selüloz sindirici enzim üretilmediği için selüloz kalın bağırsakdan dışkı olarak atılır
b Proteinlerin Sindirimi : Proteinlerin ve proteinli bileşiklerin kana geçebilmeleri için, sindirim sisteminde inşa taşları olan amino asitlere parçalanmaları gerekmektedir
Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar; ince bağırsaklarda tamamlanır Yutulan beslenme mideye geldiğinde, bir takım mide hücreleri bir hormon salgılar Bu hormon mide bezlerinden enzim (pepsin) üretilmesini sağlar Bu enzimler proteinlerin daha küçük birimlere (peptonlara) parçalanmasını sağlar
Parçalanan proteinler oniki parmak bağırsağına geldiğinde, pankreasın enzimleriyle (tripsin ve kimotripsin) ince bağırsaklarda amino asitlere ve dipeptitlere parçalanır Dipeptitler ise bağırsak çeperinden salgılanan erepsin enzimiyle amino asitlere ayrışır
Bütün sindirim enzimleri protein yapıda olup, dinç bir insan günde 100 gr kadar enzim salgılar Bu miktar, dışardan alınan protein miktarına yakındır Salgılanan enzimler ince bağırsağın son kısmında pinositozla emilerek hidroliz edilir ve emilir Bu Nedenle protein kaybı önlenmiş olur
c Yağların Sindirimi : Yağların ince bağırsaktan emilebilmesi için yağ asitleri ve gliserine değin parçalanmaları gerekir
Yağlar, safra tuzlarının ve pankreastan salgılanan lipaz enziminin etkisiyle ince bağırsakta yağ asidi ve gliserole ayrılır Safra tuzları, yağ damlalarının yüzeyini artırararak lipaz enziminin etkisini kolaylaştırır (mekanik etki)
Oluşan sindirim ürünleri; baştan hidroliz edilemeyecek değin kolay moleküller olduklarından hücresel zarından geçebilirler, hücrelerde inşa maddesi olarak veya vücudun enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılabilirler
3 Sindirilen Besinlerin Emilmesi
Sindirim sonucu en minik parçalara ayrılan beslenme maddelerinin kan ve lenfe geçmesine emilme denir
a İnce Bağırsakta Emilim: Beslenme maddeleri maksimum ince bağırsaktan emilir İnce bağırsaktaki emilme difüzyon veya etkin taşımayla gerçekleşir Emilen besinler iki yol izler
I Yol : Üzüm Şekeri, galaktoz, fruktoz, amino asit, mineraller, su ve bir takım vitaminler incebağırsaktan difüzyon ve aktif taşımayla kan damarlarına geçer
II Yol : Yağ asitleri, gliserol, A, D, E, K vitaminleri bağırsak villuslarında emildikten sonra lenf kılcallarına geçer Bu kılcallar peke sarnıcında toplanır Peke sarnıcı göğüs lenf kanalı aracılığıyla sol köprücük altı toplardamarına oradan da üst belli başlı toplardamara bağlanarak kalbe ulaşır
b Kalın Bağırsakta Emilim: Sindirilen beslenme maddelerinin içerisinde bulunan suyun büyük bir kısmı kalın bağırsakta emilir Kalın bağırsakta bakteri faaliyetleriyle K ve B vitaminleri sentezlenir Bu vitaminler ve tuzların emilimi de kalın bağırsakta olur
Olağan bir insanda sindirilen karbonhidratların hepsi, yağların % 95'i ve proteinlerin % 90'ı ince bağırsaktan geçerken emilir Bu emilim olaylarında difüzyon, osmoz ve faal taşıma görev yapar *
Besin maddelerinin su ve enzimler yardımıyla yapıtaşlarına kadar parçalanması olayına sindirim denir
A SİNDİRİM ŞEKİLLERİ
1 Mekanik Sindirim
Bedensel etkilerle besinlerin daha minik parçalara ayrılmasıdır Besinlerin kimyasal yapısı değişmez Bu olaylarla enzimlerin tesir yüzeyi artırıldığı için, sindirim kolaylaştırılır ve hızlandırılır
2 Kimyasal Sindirim
Hücrelerin, protein, yağ ve karbonhidratlı bileşiklerden faydalanabilmesi için bunların hidroliz edilmesi gerekir Hidroliz; besin maddelerinin su yardımıyla parçalanması reaksiyonlarına denir Bununla proteinler amino asitlere, yağlar yağ asiti ve gliserole, karbonhidratlar monosakkaritlere, nükleik asitler ise, pentoz, organik baz ve fosfata indirgenir
Gıda maddelerinin bu şekilde en minik bileşenlerine parçalanmasına tam sindirim denir
Kompleks besinlerin bir takım ara bileşiklere dek parçalanmasına ise yetkisiz sindirim denir
3 Hücreli içi Sindirim
Fagositoz ve pinositozla hücresel içine alınan veya hücresel içinde sentezlenen gıda maddelerinin, beslenme kofulunda lizozom enzimleri yardımıyla hidrolizine denir
Bir hücrelilerin bazılarında, akyuvarlarda, fazla hücrelilerden süngerlerde, hidrada ve planaryada görülür
Amip, besini palavracı ayaklarıyla sararak besin kofulu oluşturur Oluşan kofula sindirim enzimleri (hidrolitik enzimler) girince sindirim olayı başlar Beslenme kofulu sitoplazmik hareketlerle yer değiştirir Beslenme kofulunda açığa meydana çıkan sindirim ürünleri difüzyonla sitoplazmaya geçer Kofuldaki sindirilemeyen artıklar hücre zarından dışarıya atılır
4 Hücre Dışı Sindirim
Besin maddelerinin hücrelerden haricen salgılanan enzimler yardımıyla yapı taşlarına ayrılmasına denir
Fazla hücresel hayvanların çoğunda, çürükçül bakterilerde, mantarlarda, böcekçil bitkilerde hücresel dışı sindirim görülür
B OMURGASIZLARDA SİNDİRİM
Bazılarında besinlerin alınması ve sindirilmeyen artıkların atılması benzer açıklıkla sağlanır Böyle sindirim sistemlerine beceriksiz sindirim sistemi denir
C OMURGALILARDA SİNDİRİM
Omurgalı canlıların tamamında ağızla başlayıp anüsle ve kloakla tamamlanan bütün sindirim sistemi bulunur
Kuşlarda gaga şeklini almış ağızda diş bulunmaz Memeli canlılarda dişlerin yaptığı işi kuşlarda taşlık üstlenmiştir Kursak besinlerin biriktirilmesini ve yumuşatılmasını sağlar I mide (bezli mide) besinlerin yumuşatılmasını ve kayganlaştırılmasını sağlar
Memelilerden; geviş getirenlerde mide dört bölmelidir Otcul olan bu canlılarda beslenme öğütücü ve kesici dişler kadar alınır işkembeye gönderilir Burada emin bir zaman depo edilir Bu sırada bazı bakteriler yardımıyla besinin bir bölümü parçalanır
Depolanan beslenme daha sonra ağıza parça parça gönderilip çiğnenir Bu olaya geviş getirme denir
D İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ
Sindirim sistemi, bir takım yerleri geniş ve bazı kısımları bakımlı olan bir sindirim kanalı ile, bu kanala açılan muavin salgı bezlerinden meydana gelir
1 Sindirim Sisteminin Kısımları
İnsanın sindirim sistemi; ağız, dil, dişler, yutak, tükrük bezleri, yemek yemek borusu, mide, bağırsaklar, karaciğer, pankreas, rektum ve anüs yapılarından meydana kazanç
Bu yapılar diğer görevler de yapmaktadırlar Mesela, dil besinleri karıştırmanın yanına; hem bir duyu organı, hem de konuşmada etikilidir
a Ağız
b Tükrük Bezleri
c Yutak ve Yemek Borusu
d Mide
e İnce Bağırsak
f Kalın Bağırsak
g Pankreas
h Karaciğer
Safranın Görevleri :
Yağların mekanik olarak sindirilmesini sağlar
Yağda eriyen A D E K vitaminlerinin emilimini artırır
Mideden gelen asidik besinleri alkalik hale getirir
Bağırsak kokuşmalarını önler, zararlı bakterilerin üremesine engel olur
Bağırsak villuslarının hareketini artırır
Karaciğere iki kaynaktan kan kazanç Birincisi dalak ve sindirim organlarıdır Bunlardan toplanan kan, kapı toplar damarı ile karaciğere götürülür
İkincisi damar ise aortun bir koludur Aorttan gelen kan karaciğer atar damarı aracılığıyla karaciğere ulaşır
Karaciğerin Görevleri :
Ceset ısısını düzenler
Antitoksik fonksiyonu ile zehirli (toksik) maddeleri zehirsiz ışık halkası getirir
Pıhtılaşmada rol oynayan protrombin ve fibrinojeni üretir
Ihtiyar alyuvar hücrelerini parçalar Cenin döneminde kan hücrelerinin üretimini sağlar
Kanda bulunan artı glikozu glikojen halinde ambar eder
Safra üretir ve salgılar Bunun için alyuvarların parçalanması esnasında açığa çıkan hemoglobini kullanır
Kanın damar içinde pıhtılaşmasını engelleyen heparini üretir
D, B, A ve bağırsaklarda sentezlenen, kanın pıhtılaşmasında rol oynayan K vitamini ile; demir, kalsiyum, bakır, protein ve yağları ambar eder Karotenden A vitamini sentezler
Zehirli (amonyaklı) maddeleri daha az zehirli üre ve ürik asit haline dönüştürür
Cinsiyet hormonlarının fazlasını yok eder
Lenf yapımında atama alır Antikorların önemli bir kısmını üretir
Proteinlerin karbonhidrat ve yağlara dönüşümünü sağlar
2 Besinlerin Sindirimi
Kimyasal sindirimle proteinler amino asitlere, karbonhidratlar monosakkaritlere, yağlar yağ asidi ve gliserole parçalanarak gözenekli olan zarından geçecek küçüklüğe getirilir
Kimyasal sindirimle parçalanan moleküllerin bir kısmı hücrelerde anında kullanılmazlarsa dokularda depo edilebilirler Hayvanlar protez besinlerini glikojen ve yağ şeklinde, ot gibi yaşama ise nişasta şeklinde depo eder
Tümör vitaminleri kendi bünyelerinde yapabildikleri halde, hayvanlar ve ırk yapamazlar Bu yüzden, hayvanların ve insanların esas vitamin kaynağı bitkilerdir B ve K gibi bir takım vitaminler hayvanların ve insanların bağırsaklarında yaşayan mikroorganizmalar göre sentezlenebilir Beslenmede, esas besinlerden diğer, sodyum (Na), potasyum , mağnezyum (Mg), fosfor (P), kalsiyum (Ca) ve demir (Fe) gibi mineral tuzlarının da alınması gerekir Vitaminler ve mineraller sindirime uğramadan kana geçebilirler
a Karbonhidratların Sindirimi: Karbonhidratların kana geçebilmesi için sindirim organlarında en minik yapı birimi olan üzüm şekeri, fruktoz, galaktoz, riboz ve deoksiriboz monomerlerine kadar parçalanmaları gerekir
Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar Gıda ağızda çiğnenirken tükrükteki amilaz enzimi, nişasta ve glikojen molekülündeki bağları koparır Onları daha ufak parçalara (dekstrin) ve maltoza ayırır
Karbonhidratlar mideden hiçbir kimyasal değişikliğe uğramadan oniki parmak bağırsağına kazanç Besin bağırsağa girdiğinde, bağırsak hücrelerinden pankreası uyaran bir hormon salgılanır Bu hormon, pankreastan öz suların salgılanmasını sağlar Pankreas öz sularındaki enzimler (amilaz) ağızda tamamiyle parçalanmayan karbonhidratları disakkaritlere (maltoza) dek parçalar
Disakkaritlerin sindirimini sağlayan enzimler ise bağırsak öz suyunda bulunur Bu enzimler (maltaz, sükraz ve laktaz) ise disakkaritleri monosakkaritlere parçalar Bu Vesile Ile karbonhidratların sindirimi tamamlanmış olur
İnsanda selüloz sindirici enzim üretilmediği için selüloz kalın bağırsakdan dışkı olarak atılır
b Proteinlerin Sindirimi : Proteinlerin ve proteinli bileşiklerin kana geçebilmeleri için, sindirim sisteminde inşa taşları olan amino asitlere parçalanmaları gerekmektedir
Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar; ince bağırsaklarda tamamlanır Yutulan beslenme mideye geldiğinde, bir takım mide hücreleri bir hormon salgılar Bu hormon mide bezlerinden enzim (pepsin) üretilmesini sağlar Bu enzimler proteinlerin daha küçük birimlere (peptonlara) parçalanmasını sağlar
Parçalanan proteinler oniki parmak bağırsağına geldiğinde, pankreasın enzimleriyle (tripsin ve kimotripsin) ince bağırsaklarda amino asitlere ve dipeptitlere parçalanır Dipeptitler ise bağırsak çeperinden salgılanan erepsin enzimiyle amino asitlere ayrışır
Bütün sindirim enzimleri protein yapıda olup, dinç bir insan günde 100 gr kadar enzim salgılar Bu miktar, dışardan alınan protein miktarına yakındır Salgılanan enzimler ince bağırsağın son kısmında pinositozla emilerek hidroliz edilir ve emilir Bu Nedenle protein kaybı önlenmiş olur
c Yağların Sindirimi : Yağların ince bağırsaktan emilebilmesi için yağ asitleri ve gliserine değin parçalanmaları gerekir
Yağlar, safra tuzlarının ve pankreastan salgılanan lipaz enziminin etkisiyle ince bağırsakta yağ asidi ve gliserole ayrılır Safra tuzları, yağ damlalarının yüzeyini artırararak lipaz enziminin etkisini kolaylaştırır (mekanik etki)
Oluşan sindirim ürünleri; baştan hidroliz edilemeyecek değin kolay moleküller olduklarından hücresel zarından geçebilirler, hücrelerde inşa maddesi olarak veya vücudun enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılabilirler
3 Sindirilen Besinlerin Emilmesi
Sindirim sonucu en minik parçalara ayrılan beslenme maddelerinin kan ve lenfe geçmesine emilme denir
a İnce Bağırsakta Emilim: Beslenme maddeleri maksimum ince bağırsaktan emilir İnce bağırsaktaki emilme difüzyon veya etkin taşımayla gerçekleşir Emilen besinler iki yol izler
I Yol : Üzüm Şekeri, galaktoz, fruktoz, amino asit, mineraller, su ve bir takım vitaminler incebağırsaktan difüzyon ve aktif taşımayla kan damarlarına geçer
II Yol : Yağ asitleri, gliserol, A, D, E, K vitaminleri bağırsak villuslarında emildikten sonra lenf kılcallarına geçer Bu kılcallar peke sarnıcında toplanır Peke sarnıcı göğüs lenf kanalı aracılığıyla sol köprücük altı toplardamarına oradan da üst belli başlı toplardamara bağlanarak kalbe ulaşır
b Kalın Bağırsakta Emilim: Sindirilen beslenme maddelerinin içerisinde bulunan suyun büyük bir kısmı kalın bağırsakta emilir Kalın bağırsakta bakteri faaliyetleriyle K ve B vitaminleri sentezlenir Bu vitaminler ve tuzların emilimi de kalın bağırsakta olur
Olağan bir insanda sindirilen karbonhidratların hepsi, yağların % 95'i ve proteinlerin % 90'ı ince bağırsaktan geçerken emilir Bu emilim olaylarında difüzyon, osmoz ve faal taşıma görev yapar *
