sirtaki

sirtaki Sirtaki günümüz Yunan kültürünün ayrılmaz bir parçası haline gelen Sirtaki dansı Bizans döneminde İstanbul'da oynanan Hasapiko Küfürbaz dansından doğmuştur Hasapiko ağırlıklı olarak İstanbul'un Fener ve Balat semtlerinde, kasap loncaları aralarında doğdu ve 1900'lü yılların başına değin kasap loncalarında popülerliğini korudu Ama Bizans'ta jurnal yaşamdan kesitler sunan bir eserde, kasapların hayvanları kesmeden önce bir cins vicdan rahatlatma ritüeli olarak hayvanların etrafında döndükleri, önlerinde diz kırıp çöktükleri türünden bilgilere rastlanır O dönemde Bizans kasaplarının birçok Arnavut olduğu halde, Hasapiko'nun niçin bir Yunan dansı olarak ünlendiği ise başka bir muammadır Fakat eminiz ama yeni çalışmalar ortaya çıktıkça dansın kökenine ilişkin bilgilerimiz zenginleşecek, değişip çeşitlenecektir Sirtaki mi Hasapiko mu, yoksa SirtakiHasapiko mu? İsimlendirme konusunda, özellikle de Yunanlı olmayanlar aralarında ciddi bir kavram kargaşası, anlaşmazlığı söz konusu gerçi kimi isimlendirmeler artık yerleşik hale gelmiş durumda Başta, Sirtaki görece yeni bir sözcüktür, 1960'lı yıllarda kullanılmaya başlamıştır O yıllara kadar belli başlı kullanılan kelime Hasapiko ve onun türevleridir; Hasapiko Ağzı Bozuk (Ağır Kasap), Hasapiko Grigoro (Hızlı Kasap) ve Hasaposerviko (Sırp Kasabı) gibi Peki Sirtaki nereden çıktı? Sirtaki sözcüğü, bir diğer Yunan dansının adı olan Sirto sözcüğüne, Yunanca'da değeri düşme ve şirinleştirme eki olan aki soneki eklenerek elde edilmiştir Bu yeni isimlendirmeye Hasapiko'da yapılan bir değişiklik sebebiyle ihtiyaç duyulmuştur Bu Nedenle Hasapiko Ağzı Bozuk ile Sirtaki arasındaki farka gelmiş oluyoruz; Hasapiko Küfürlü aynı ritimle başlayıp biten yavaş bir danstır Fakat bilhassa Theodorakis ve Hacıdakis gibi bestecilerin 1960'lı yıllarda geleneksel Yunan müziklerine getirdikleri yeni yorumlarla birlikte, geleneksel Yunan dansları da bu dönemde belirli bir değişime uğramıştır Ağır bir ritimle başlayan Hasapiko Küfürlü belirlenmiş bir noktadan sonradan gitgide artarak hızlandırılmaya başlamıştır İşte bu yeni türü saf Hasapiko'dan yarmak için Sirtaki sözcüğü türetilmiştir Yani Sirtaki, Hasapiko Küfürlü ile başlayan ama bir zaman sonradan hızlanan dansın adıdır Öyleyse Sirtaki hem Hasapiko'ya bağlıdır ayrıca de ondan bağımsızdır öte taraftan, bu isimlendirmeleri karmaşık ayla getiren şey değişik kesimlerin bu danslar karşısındaki tutumlarıdır Bu anlamda Sirtaki sözcüğü günümüzde bir tutam aşınmıştır Yunan kültürünün özgünlüğü hakkında kaygı taşıyan çevreler Sirtaki sözcüğünü dejenere olmuş, içi boşaltılmış bir kelime olarak görür ve bu yüzden çoğunlukla Hasapiko sözcüğünü kullanırlar Bu kültürü fazlaca bilmeyenler ise Hasapiko Küfürbaz için bile Sirtaki isimlendirmesini kullanırlar SirtakiHasapiko Müzikleri SirtakiHasapiko parçalarının müziksel yapısı birçok süre 24'lük bir ölçüye dayanır Tempo genelde 6065 bardakika biçimindedir Bu standart ölçünün yanı sıra, özellikle Sirtaki parçaları 24'lük Hasapiko ölçüsü ile başlayıp, 44'lük Hasaposerviko ölçüsü ile bitmektedir Bu nesil parçalarla dansedilirken, dansa ağır Hasapiko ritmi ile başlanır, sonradan şarkının bir uygun müziğe bağlı olarak yumuşak veya sert bir geçişle Hasaposerviko'ya geçilir Bazı Hasapiko müziklerinde, özellikle de eski parçalarda taksimia denilen uzun bir intro bölümü vardır; ancak yeni parçalardaki taksimialar fazla daha kısadır, hatta kimi yeni parçalar aracısız ritimle başlamaktadır SirtakiHasapiko Müziklerinin Enstrümanları SirtakiHasapiko müziklerinin geleneksel enstrümanı şüphesiz Buzuki'dir Yunanca'daki buzukisözcüğü Türkçe'deki bozuksözcüğünden türemiştir; zira buzuki olarak bilinen enstrüman, Anadolu'da yaygın bir şekilde kullanılan Bozuk Saz'ın küçültülmüş bir türevidir Buzuki dışındaki SirtakiHasapiko müzik enstrümanları aralarında şunlar sayılabilir: bağlama (baglama), ud (udi), santur (santuri), kanun (kanoni), çimbalo (santurun birazcık daha geliştirilmiş türevi), laterna, tulum (gayda), davul (daoli) ve akordeon Yeni müziklerde bunlara org, gitar ve piyano da eklenmiştir Sirtaki müziklerinde kimi süre bu enstrümanlardan birkaçı, kimi zaman da hepsi değişik kombinasyonlarla bir araya getirilerek, birlikte ya da dönüşümlü olarak kullanılmaktadır Oysa buzuki ve baglama çoğu parçada temel enstrümanlar olarak öne çıkar Figürler SirtakiHasapiko, balo salonlarında büyük bir disiplin ve ciddiyetle icra edilen avantgardedanslardan oldukça uzaktan bir karaktere sahiptir Çağdaş batı danslarıyla kıyaslandığında, SirtakiHasapiko yalın bir danstır Lakin kolay değildir Bu dansta da emin bir beceri ve beceriklilik gerektiren birçok karmaşık figür vardır bununla birlikte, çeşitli sıçrama ve bükülmeleri saymazsak, SirtakiHasapiko'da bedeni çok zorlayan veya fazla bir beceriklilik gerektiren figürler çok fazla değildir Hayatlarında hiç dansetmemiş bir takım öğrencilerim bile birçok figürü zahmetsizce öğrenebildi Ama tuhaf olan şu ama, halk müziği aslında basit figürlerde daha çok zorlanıyorlar Ola Ki de böylesi figürleri hafife aldıkları için! çoğunlukla bakıldığında, Bu daınsta öğrenilmesi kuvvet olan şey figürler değildir; esas zorluk, bu figürlere can ve ruh kazandıracak bir tarzı ve havayı kazanma noktasında karşımıza çıkıyor Yani SirtakiHasapiko öğrenilirken üstünde en çok durulması gereken şey estetiktir Figürlerin bedene adamakıllı oturup refleksleşmesi anlamına gelen estetik ise zamanla, ancak bir figür her zaman yapıldıktan sonradan kazanılabiliyor Sevindirici olan şey şu ama, diğer danslarla kıyaslandığında, bu işlem SirtakiHasapiko'da fazla süratli işliyor; öğrenci birkaç hafta içinde çarpıcı bir gelişim kaydedebiliyor id SirtakiHasapiko ve öteki Yunan danslarının figürleri üstüne öyle fazla araştırma yapılmıştır Yunan insanlar dansları üzerine yaptıkları kayda değer incelemeler ve çalışmalarla bilinen Prof Alkis Raftis ve Dora Stratou gibi araştırmacılar dağıtılmış figürlerin ortaya çıkışı ve bu figürlere yüklenmiş anlamlar üstünde hayli acayip gözlemlerde bulunmuşlardır Bu çerçevede ele alındığında, SirtakiHasapiko figürleri üç ayrı kategoriye ayrılır; coşku ve sevinç figürleri, koyverme ve dağıtma figürleri, toparlanma ve durulma figürleri Bu figürlerin hepsi benzer müzik parçasında ardışık olarak yapılabilir; öte yandan bir takım parçalar belirlenmiş bir figür grubuna daha uygundur