Siyasetçilerin Manipülasyon Yöntemi 'Cherry Picking' Nedir?

Haberlerde, toplumsal medyada ve farklı mecralarda tartışılan kutup mevzularda bilimsel makalelere dayandırılan argümanlar olduğunu görmüşsünüzdür. Örnek olarak yıllardır internet gündeminden düşmeyen ‘kahve zararlı mıdır?’ konusunu gösterebiliriz.

Bu bahis hakkında birtakım bireylere gittiğinizde size kahvenin faydalı olduğunu ve bilimsel makalelere göz attıktan sonra buna karar verdiklerini söylerler. Öte yandan birtakım şahıslar ise tekrar bilimsel makaleleri göstererek kahvenin zararlı olduğunu savunur. Pekala bilime dayandırılan bu iki argümanı nasıl kıymetlendirebiliriz?

Cherry picking yanılgısı tam olarak bu:


Yine örneğimiz üzerinden devam edelim. Kahveyi seven bireyler, bilimsel makalelerde kahvenin yaralı olduğu kısımları kaynak gösterebilir ya da yalnızca faydalı olduğunu söyleyen araştırmalara bakabilir. Bu bağlamda aksini söyleyen ama tıpkı oranda sağlam olan bilgileri görmezden gelirler, yani cherry picking yanılgısına düşerler.

Aynı biçimde kahvenin ziyanlı olduğunu savunmak isteyenler ‘Kahvenin zararları’ halinde bir arama yapıp bulguları kaynak olarak sunabilir. Bu da tıpkı oranda cherry picking olur. Sizin bunlardan hangisine inanıp inanmayacağınız ise bulguların sunulduğu platforma ya da sunan şahsa olan güveninize, neye inanmaya yatkın olduğunuza ve en değerlisi objektifliğinize göre değişir.

Kahve çok kolay bir örnek, biz bunu siyasette, reklam kesiminde ve hatta sıhhat bölümünde bile görebiliyoruz:


Her 10 dişçiden 9’u bizim diş macunumuzu öneriyor gibi reklamları hatırlarsınız. Bu reklamlarda genelde dişçilerin neden bu macuna onay verdiğini ya da neden o 1 kişinin onay vermediğini pek görmeyiz. Yalnızca dişçilerden onaylı olması belirtilir ki bu da pek şuurlu olmayan ve diş macununa muhtaçlığı olan alıcının o eseri tercih etmesi için kafidir.

Kaç tane diş tabibinin o macunu test ettiğini ve nasıl test ettiğini bilmeyiz. Onlara üretim etabında hazırlanan özel bir kısmın mı iletildiğini yoksa marketten aldığımız formda mi onlara verildiğini bilmeyiz.

Bu elbette onlara güvenmeyin demek değil. Diş tabipleri elbette diş macunlarının fonksiyonelliğini başka kümelerden daha âlâ test edecek kapasitede. Burada cherry picking’e neden olan asıl nokta, 9 diş hekiminin fikrine karşılık 1 tabibin fikrine yer verilmemesi, yani taraflı davranılması. Reklam bölümünde eseri aşağı çekecek bir fikre yer verilmemesine şaşırmamak lazım olağan.

Siyasette de bu durumu görürüz. Bilhassa de tüm ülkeyi etkileyecek yeni kararlar alınacağı vakit:


Bu noktada politikler, fikirlerini belirtirken başka ülkeleri örnek gösterir ve onlar üzerinden kendi fikirlerini desteklerler. Elbette burada siyasete girmeyeceğiz ancak tüm dünyada bunun kelam konusu olduğunu belirtelim. Eğitim düzeyi, iktisat, ve başka alanlarda yıllardır aşağı hakikat giden bir grafiğe sahip olan ülkelerde en ufak bir gelişme gerçekleştiğinde her şey mükemmelmişcesine X kesiminde %3’lük büyüme! gibi tabirlerle paylaşılır.

Fakat yıllardır devam eden devasa gerileme arka planda bırakılır. Bu da cherry picking için sağlam bir örnektir. Yani cherry picking’i, “kişinin argümanını ya da inanmak istediği durumu destekleyen ispatları değerlendirirken, bunlara zıt gelen karşı argümanlara göz yumması” biçiminde tanımlayabiliriz.

Cherry Picking’in direkt ve dolaylı olmak üzere iki çeşidi var:


Buraya kadar anlattığımız kısım direkt olandı. Dolaylı olanda ise insan tabiatı devreye giriyor. Bizler, fikirlerimizin gerçek olduğuna inanmak ister, bu sebeple de ister istemez taraflı davranmaya meyilli oluruz. Bu sebeple yeni edineceğimiz bilgilerde fark etmeden seçici olabilir, taraflı olarak seçtiğimiz bu bilgileri de diğerleriyle paylaşarak cherry picking’e dahil olabiliriz.

Dolaylı yoldan bu duruma dahil olmaya bir öbür sebep olarak da üşengeçliği gösterebiliriz. Örneğin az evvel verdiğimiz siyaset örneğindeki yüzde 3’lük büyümeyi herkesin gördüğünü bilirsiniz. Ama kaç kişi perde ardındaki gerilemeyi görüp başkalarıyla paylaşır? Burada bir üşengeçlik kelam konusu olur ve bilgi yığınına dalmak yerine önümüze sunulan bilgi kırıntısıyla yetiniriz.

Herkes bu türlü yaptığında ise olacakları varsayım etmek sıkıntı değil. Gerileme gittikçe büyür ve beşerler bunu bir mühlet sonra normal karşılamaya başlar. Bu da siyasete ek olarak reklam, moda, sıhhat yahut hangi alan tarafından uygulanıyorsa o alanın eline, çıkarları uğruna kullanabileceği büyük bir güç verir.

Peki biz cherry picking’e karşı ne yapabiliriz?


Her şeyin öncesinde, hem kendinize hem de karşı tarafa karşı objektif olmanız gerekiyor. Karşı tarafın size objektif olması için de ‘ben doğruyum’ algısını geride bırakıp somut ispatlar sunmanız gerekiyor. İki taraf da objektif olduğunda aslında gerçek kendi kendini ortaya çıkaracaktır.

Fakat karşınızda birisi olmadığında, bir kuruluşun ya da bir kümenin akla pek yatmayan ya da kuşkulu fikirleriyle karşı karşıya kaldıysanız tek başınıza sunacağınız karşı argümanlar pek karşılık bulmayabilir. Bu türlü durumlarda ise delillerinizi kitle bağlantı araçlarından, bilhassa toplumsal medyadan paylaşabilir, öbür insanların bu durumu görerek objektif karşılığa ulaşmasını sağlayabilirsiniz.

Son olarak, aldatıcı haber içeriklerine karşı neler yapabileceğinizi ayrıntılıca anlattığımız bir içeriğimiz bulunuyor. O içeriğimize de göz atarak dijital içerik tüketimindeki objektifliğinize sağlama yapabilirsiniz.

Son olarak: cherry picking’in içindeki objektifliği pesimistlikle karıştırmayın


Depreme hazırlıksız yakalanan bir kentte az sayıda bina ayakta kaldıysa X yolumuz bunları ayakta tuttu gibi açıklamalar yapılabilir. Bu noktada yıkılan binaları da görmek asıl normal olandır. Bu sebeple durumları yahut açıklamaları değerlendirirken çok optimist yahut çok karamsar olmaktan kaçınmanızı tavsiye ediyoruz.

Cherry picking hakkındaki niyetlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.

Kaynaklar: 1, 2, 3