Siyasetteki Sağ ve Sol Kavramları Nereden Türedi?

Günümüzde hangi coğrafya, millet, toplum ya da devleti incelersek inceleyelim; sağcı ya da solcu üzere bir sınıflandırmaya rastlamamız mümkündür. Birtakım fikirler ve tercihler sağ olarak tanımlanırken; birtakım kavramlar ise sol olarak tanımlanmaktadır.

Bugün; hudutları her ne kadar kültür ve devletlere nazaran değişebilse de ana çizgileri tıpkı olan sağ ve sol kavramlarının tarihi kıssasını sizlere anlatacağız. Şayet hazırsanız; telefonlarınızı saklayın, siyasetin sağ ve sol kavramlarını bütün ayrıntılarıyla sizlerle paylaşıyoruz.

Fransız Meclisi’nde sağ ve sol tarafta oturan temsilciler, dünyanın yazgısını değiştirdi


1789 yılında Fransa’da Fransız İhtilali yaşanırken; parlamentoda da çetin bir ortam vardı ve fikir ayrılığı yaşayan iki küme ortasında sert tartışmalar yaşanıyordu.

Fransız Parlementosu’nda Başkanlık makamının sağ tarafında oturanlara “sağcı” ve savundukları fikre “sağ” ismi verildi. Tıpkı halde Başkanlık makamının sol tarafında oturanlara “solcu” ve savundukları fikre de “sol” ismi verildi.

Fransız Parlementosu’nun sağcı ve solcuları


Fransız Devrimi’nin sağcıları; hiyerarşi, gelenek, kiliseye bağlılık, kilisenin liderliğini savunma ve toplumsal eşitsizlik gibi fikir ve kanıları savunuyorlardı.

Solcular ise iddia edeceğiniz üzere sınıf eşitliği, özgürlük, kilisenin yalnızca dine liderlik etmesi, toplumsal eşitlik ve laiklik üzere kavramları savunuyorlardı. Günümüzden 233 yıl evvel türeyen bu iki kavram, Fransız İhtilali Dönemi’nde bu formda doğmuştu.

Sağ ve solun Fransa dışına çıkarak dünyaya yayılışı


Tahmin edilenin bilakis sağ ve sol kavramları, İngiltere’ye Fransa’dan çabucak değil; tam 120 yıl sonra geçti. Yani dünyada siyasi ve politik manada sağ ve sol kavramları 120 yıl boyunca yalnızca Fransa’da kullanıldı. 120 yıllık ortanın akabinde, 1900’lü yılların başında (20. yüzyıl) sağ ve sol kavramları İngiltere’ye taşındı ve ordan da tüm dünyaya yayıldı.

Hem Fransa’dan İngiltere’ye geçen hem de ordan bütün dünyaya yayılan sağ-sol kavramlarını Fransa’daki haliyle birebir kabul etmek imkânsızdır. Sağ ve sol kavramları her ülke, toplum ve kültürde makul sonlar dahilinde farklı formda yorumlandı.

Dünya genelinde sağ ve solun genel sınırları


Her ne kadar istisnalar mevcut olsa da; sağ fikirlerin içinde “din, gelenekçilik, muhafazakârcılık, liberalcilik, demokratçılık ve milliyetçilik” üzere kavramlar bulunurken; sol fikirlerin temelinde "insan, eşitlik, özgürlük, toplumsal adalet" üzere kavramlar vardır.

Ayrıca; sol ve milliyetçilik birbirlerine uzak kavramlarmış üzere dursa da dünyada milliyetçi pek çok sol tabanlı parti bulunmaktadır. Nelson Mandela, Mahatma Gandi, Saddam Hüseyin, Muammer Kaddafi, Beşşar Esad, Doğu Perinçek milliyetçi solcu olarak sayabileceğimiz isimlerden yalnızca birkaçıdır.

Neredeyse tüm din ve inançlarda sağın üstün görülmesi


Sağ ve sol dediğimizde hiç elbet aklımıza gelen birinci yargılardan biri de sağın; din ve inancı ön plana koyması ve solun laik bir anlayışta olmasını açıkça söyleyebiliriz. Mukadderatın cilvesi mi dersiniz yoksa ismi konulmamış öbür bir şey mi bilinmez lakin neredeyse tüm inanç ve dinlerde sağ, soldan üstün tutulmuştur.

Örneğin İslam dininde Kur’an-ı Kerim’de yazılanlara nazaran;

• Hz. İbrahim, putları sağ eliyle yıkar.
• Allah, Hz. Musa’ya Tur Dağı’nın sağ tarafından seslenir.
• Hesap günü, mükâfatlandırılacak kişilerin amel defteri sağ taraftan verilir.
• Bunların dışında birden fazla sefer işlerimizi sağ elimizle hallederiz. Sol el ya da ayak, uğursuzluk olarak nitelendirilir.

İncil’de yazanlara nazaran ise;

• Allah, çarmıha gerilerek öldürülen Hz. İsa’yı başkan ve kurtarıcı olarak kendi sağına yükseltmiştir.
• Hz. İsa, balık tutmada başarılı olamayan havarilere; ağı, kayığın sağ yanına atmalarını, bu sayede balık tutabileceklerini söylemektedir.

Merkez, merkez sağ, merkez sol, çok sağ, çok sol, ortanın solu...


Merkez kavramı, kestirim edeceğiniz üzere hem sağ hem de soldan beslenip keskin hudutları olmayan fikirleri kapsar.

Merkez sağ ve merkez sol ise büsbütün sağ yahut sol olmayıp merkezden sağ ya da sola biraz daha yakın olan kavramlardır. Çok sağ ve çok sol ise olağan sağ ve sol kavramlarının çoka kaçmış halidir. Çok sağ ve çok sol için verilebilecek en açık örnek Adolf Hitler ve Josef Stalin’dir.

Ülkemizdeki kimi partilerin mevcut siyasi tanımı


Merkez: Genç Parti

Merkez Sağ: Demokrasi ve Atılım Partisi, Demokrat Parti, UYGUN Parti

Merkez Sol: Cumhuriyet Halk Partisi, Memleket Partisi

Sağ: Adalet ve Kalkınma Partisi*, Gelecek Partisi

Sol: Halkların Demokratik Partisi, Vatan Partisi

Aşırı Sağ: Büyük Birlik Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, Saadet Partisi, Yine Refah Partisi

Aşırı Sol: Türkiye Personel Partisi

*Bazı kaynaklarda çok sağ olarak da tanımlanmaktadır.

Peki ya sizler sağ ve sol kavramları için neler düşünüyorsunuz? Sizce teknoloji ve dünya ne kadar gelişirse gelişsin; sağ ve sol yaşamaya devam edecek mi yoksa bir yerden sonra beşerler bu kavramları rafa mı kaldıracak? Fikir ve niyetlerinizi yorumlar kısmında bizlere iletebilirsiniz.

Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 /

Not: Siyasi kavramlar ve partilerin isimleri alfabetik olarak sıralanmıştır.

BONUS: