Solunum Sİstemlerİ

Solunum Sİstemlerİ SOLUNUM SİSTEMLERİ Oksijen havadan alınıp hücrelere dek taşınması;yanma sonucu oluşan CO2’nin vücuttan atılması olayına solunum denir Bu görevi gerçekleştiren solunum sistemleri denir Genel anlamda solunum canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır Hücrelerin besinleri oksijenle yanarak enerji elde etmesi sırasında yan ürün olarak CO2 çıkar GÖZENEKLI OLAN İÇİ SOLUNUM Karbonhidrat,yağ,gibi bileşiklerin kimyasal bağlarındaki enerjisiyle ATP senaaaleşmesine denir GÖZENEKLI OLAN DIŞI SOLUNUM Canlıların dış ortamdan oksijen alıp dış ortama karbondioksit vermelerine yani bitik alıp vermelerine denir Hücresel dışı solunum hayvanlarda kanın temizlenmesini sağlar HAYVANLARDA SOLUNUM SİSTEMLERİ Hayvanlar aleminde yaşayan canlıların dağıtılmış solunum şekilleri vardır Solunum yüzeyinin alanı canlıların oksijene duyduğu ihtiyaca göre değişir Karmaşık yapılı canlıların oksijene dolayısıyla enerjiye daha çok ihtiyacı olduğundan solunum organları geniş bir solunum yüzeyine sahiptir Bütün bu solunum şekillerinin hepsinin müşterek görevi taşıma sistemindeki akıcı ile solunum yüzeyi arasındaki gaz alış verişini sağlamaktadır O2 içeriye alınması ve CO2’nin dıştan atılması tek hücresel canlılarda gözenekli olan yüzeyi ile çok gözenekli olan canlılarda ise özel bir solunum sistemi ile gerçekleştirilir TEK HÜCRESEL CANLILARDA SOLUNUM SİSTEMİ Tek hücrelilerde solunum gazların hücreye antreçıkışı hücreli yüzeyinden difüzyon ile sağlanır Alt burada unutulmaması gereken nokta şu ama;sudaki oksijen oranı atmosferinkinden fazla daha eksik olduğu için gözenekli olan etrafındaki suyun devamlı değiştirilerek,hücresel içi oksijen oranı ile hücre dışı oksijen oranı farkının sabit tutulması gerekir böylece tek hücreliler sil,kamçı ve palavracı bacak gibi hareket,organ elleriyle aralıksız bir akış oluşturur ve kendine taze zemini sağlar Fazla hücreli canlılardan ise süngerler ve sölentelerde de özelleşmiş bir solunum sistemi yoktur Bunlarda sudaki erimiş oksijeni cisim yüzeyi ile alıp benzer yol ile de CO2 suyu terk eder Karada yaşamış hayvanlar genelde trake ve cilt solunumu denizde yaşayanlar ise solungaç solunumu yapar TRAKE SOLUNUMU Arı,çekirge gibi eklem bacaklılarda yer alan solunum organıdır Yapraklarını dökmüş bir ağaca aynı biçimde dallanmış borulardan oluşur Trakeler hayvanların göğüs ve karnındaki küçük deliklerden başlayarak beden içinde dallanır ve dallanırken de gitgide artarak incelir Bu fazla incelenmiş trake uzantılarına trakeol denir Trakelere gelen oksijen trakeoller kadar hücrelere değin götürülür Bu sırada hücrelerde oluşan CO2 trakeollere geçer Trakelere CO2’yi beden dışına çıkınca hücrelerle dış etraf aralarında gaz değişimi sağlanmış olur Böceklerde görülen bu solunum biçiminde nakliye sıvısında CO2 ve O2 yoktur Dolayısıyla alyuvarları ve hemoglobin gibi pigmentler yoktur Doku hücrelerine O2’yi en hızlı taşıyan sistem trake borularından oluşan bu sistemdir SOLUNGAÇ SOLUNUMU Balık ve su kurbağalarla suda yaşayan o kadar fazla omurgasız canlının solunum organıdır Gaz alışverişi için çok geniş solunum yüzeyi sağlarlar Her solungaç,solungaç yayları ile epitelde örülmüş solungaç yapraklarından oluşmuştur Solungaç yaprakları fazla sayıda kılcal damarlara sahiptir durmadan ağızdan alınan su geniş yüzeyli solungaçların üzerinden geçerken kılcal damarlarına O2 girer ve damardan suya CO2 ise artarak solungaç kapaklarından dışarı atılır Solungaçlar balıklarda solungaç kapağının aşağıda bulunur Bu nesil solungaçlara iç solungaç denir Su kurbağalarında ise beden dışına uzanmış şekilde bulunur buna dış solunum denir AKCİĞER SOLUNUMU Karada yaşamış omurgalılarda sonra karadan suya geçmiş omurgalıların solunum organıdır İnsan akciğerlerin yanında derisi ile de solunum yapar Millet zorunlu oksijenin 17’sini derileri ile alır Derinin temiz tutulması bu sebepten dolayı önemlidir Memeli hayvanların akciğerlerinde genişlemeyi sağlayan alvedler vardır Alvedlerin çeperleri ince,nemli ve kılcal damarlarla çevrilidir Gaz alışverişi kılcal damarlardaki kanla alvedlerde bulunan hava arasında difüzyon ile olur BİTKİLERDE SOLUNUM Ur,hücresel dışı solunumu gözenek ve kavukçuklarla yapar Gözenekler yapraklar da kovucuklar ise çok takvim(çam,söğüt,ardıç)gibi bitkilerin gövdelerinde bulunur Kovucuklar gövdenin gaz alışverişini gerçekleştirmesi yanına terleme yapmasını da sağlar İNSANDA SOLUNUM SİSTEMİ İnsanda solunum sistemi organları: burun, yutak, gırtlak,nefes borusu ve akciğerdir Bunların yanında vücudumuzu örten cilt yaptığı gaz alışverişi sebebiyle bir değişiklik solunum organı olarak atama yapar Fakat ihtiyacın ama %1’ni karşılayabilir 1)BURUN: Solunum yolları burun ile başlar Burunun iç yüzeyi epitel dokudan salgılanan mukosla(sümük) kaplıdır Mukos alınan havayı nemlendirir Burun boşluğunda girintiler, çıkıntılar ve kıllar bulunur Bunlar burna giren havayı filtre eder Burunda bulunan kılcal damarlar bir uçtan bir uca akciğere giden hava bir tedarik ısıtılır Bu kılcal damarlar fazla genişlediği ve fazla mukos salgıladığı zaman burun tıkanır Bu şart soğuk algınlığının belirtisidir 2)YUTAK: Burun ve ağız boşluğunun birleştiği yere yutak denir Yutak soluk borusu, yemek borusu ve orta kulakla bağlantılıdır bu nedenle keza solunum ayrıca de sindirim sistemi organıdır Yutakta küçük dil ve bademcik bulunur Alınan besinlerin yutulması esnasında gırtlak yukarı dürüst kalktığı vakit ufak dil geriye doğru yatarak soluk borusunu kapatır Bu anda solunum durur Bu hareket sonucunda besinlerin benzi atmış borusuna kaçması engellenir Bademciklerin görevi ise vücuda giren mikroplara aleyhinde koymaktır Yutakta mikropların irin oluşturması faranjite sebep olur 3)GIRTLAK: Yutaktan daha sonra gelir ve solgun borusunun başlangıcı sayılır Kıkırdaktan üretilmiş olup, yutaktan gelen havayı soluk borusuna iletir Boğumlanarak ses tellerine yuva oluşturur ve bitişiğindeki solgun borusunu korur Gırtlağın iltihaplanmasıyla larenjit hastalığı oluşur 4)NEFES BORUSU: Gırtlak ile akciğeri birbirine bağlar Bronş adı bahşedilen iki kola ayrılarak ciğerle girer İç yüzeyi silili epitel dokuyla kaplıdır Epitel dokudaki goblen hücreleri mukos salgılar Mukos ayrıca solunum yüzeyinin ıslak kalmasını sağlar keza de solunumla giren yabancı maddeleri tutar soluk borusu “C harfi halindeki gırtlak bileşiklerinden meydana kazanç Bu kıkırdak birimleri benzi atmış borusunu gergin tutarak kapanmayı engeller Benzi Atmiş borusunun yemek yemek borusuyla bitiştiği yer kıkırdak olmayıp düz kof tabakası vardır nefes borusu 1012 cm uzunluğunda ve 22,5 cm enindeki benzi atmış borusunu bronşlardan farkı kıkırdak halkaların daha minik ve tam halka oluşudur Bronşçukları her biri akciğer içinde bronşçuk denilen ince erk borularına ayrılır Bronşların iltihaplanmasıyla bronşit hastalığı oluşur 5)AKCİĞER: Göğüs boşluğunda diyaframın üstünde bulunur Elastik yapılı ve pembe renklidir Sağ ve sol akciğer almak üzere iki tanedir Sağ akciğer üç bölmeli sol akciğer ise iki bölmelidir Soldaki akciğerin minik olmasının nedeni kalbin buraya yakın oluşudur Akciğer iki katlı pleuro denen zarla çevrilmiştir Bronşlar akciğerlere girdikten sonra bronşçuklara ayrılarak üzüm salkımı gibi görünen hava peteklerine dek uzanır Bu hava petekleri çok ince çeperli alveol denen ufak keseciklerden oluşur Alveoller kılcal damarlar bakımından da zengindir Alveol hücrelerinin salgıladığı lipoproteinler alveolde çok ince bir tabaka oluşturur Bu lipoproteinler alveolin yüzey gerilimini düşürüp soyun korunmasını, havanın dışarı atılmasını ve daha eksik kas gücünün kullanılmasını sağlar SOLUNUM DEMETİ Beyindeki solunum merkezi omurilik soğanı tarafından gerçekleşir 1)Bitik Alma: Göğüs boşluğu hoemini genişlemesi havanın içeri çekilmesine neden olur Buda iki yolla sağlanır • Kaburga kaslarının kasılması ile kaburga kemiklerinin yukarı doğru yükselmesi • Diyafram kasının aşağı dürüst kasılarak açılması Akciğerdeki basınç dış hava basıncının altına düşürüldüğünde dışarıdaki hava alveollere dolar 2)Bitik Verme:Göğüs boşluğunun küçülmesi içindeki hava basıncının artmasına niçin olur Bu da kaburga kasının açılması,diyafram kasının kasılarak yükselmesi ile gerçekleşir Bu durumda göğüs boşluğu hacmi küçülür Dış hava basıncından yüksek olduğu için hava dışarı atılır