Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
İngilizce adı “Sortition olan yönetim şekli, seçilmeye yeterli olan bir aday havuzundan kura ile bir kişinin seçilmesidir Yöntem eski Yunan kent devletlerinden Atina’da çıkmıştır ve gerçek demokrasi için vazgeçilmez bir yöntem olduğu düşünülmektedir Yöntemdeki temel amaç, seçilmek isteyen kişilerin güç elde etmek için yolsuzluk veya hile yapmalarını önlemektir Seçim kura ile yapıldığı için, herkesin eşit seçilme şansı bulunmaktadır Atina’lılar yönetimi ele geçirmek isteyen oligarkların önüne geçmek için bu yöntemi bulmuşlardır Yöntemi uygulamak için “kleroteria adı verilen bir makine geliştirmişlerdir Bu makine ile seçilme kriterlerini sağlayan adaylar arasından rasgele seçim yapılabiliyordu Bu yöntemle seçilen kişiler, seçildikleri görevde 1 yıl süre ile görev yapıyorlardı ve görev süreleri bitince yeniden kura ile seçim gerçekleştiriliyordu
Sortition yöntemi Yunan kent devletlerinin ardından 12 ile 15 Yüzyıllar arasında İtalya’daki kent devletlerinde de çeşitli şekillerde uygulanmıştır Örneğin Floransa’da, bu yöntemin değişik bir şekli uygulanmıştır Floransa’da öncelikle seçilecek pozisyonlar için kentin değişik bölgelerinden oylama ile seçimler yapılmakta ve kendi bölgelerinden seçilen bu adayların arasından kura ile şehir devletinin yöneticisi seçilmekteydi
Günümüze geldiğimizde ise yöntem ülke yöneticilerinden ziyade, jüri üyelerinin seçimi gibi konularda kullanılmaktadır Sortition yönteminin avantajları şunlardır:
• Sıradan insanlara yetki şansı verilmesi: Dünya genelinde insanların büyük kısmı siyasi partilere üye değildir, bu sebeple aslında günlük yaşamlarını etkileyen konularda seçimlerde oy vermek haricinde bir etkileri olamamaktadır Ayrıca politikaya atılmak da ciddi yatırım gerektirmekte, bu sebeple gelir durumu belirli seviyenin altında olan insanlar isteseler bile politikaya atılamamaktadırlar Sortition yöntemi bu problemleri ortadan kaldırmaktadır
• Parti çıkarları yerine toplumun çıkarlarının savunulması: Günümüzde demokratik ülkelerde, ne yazık ki seçilen vekiller, kendilerini seçen toplumun çıkarlarından ziyade, üye oldukları partilerin çıkarlarını savunabilmektedirler Bunun da temel sebebi, bir sonraki seçimde yeniden aday olabilmeyi garantilemektir Sortition yönteminde bu problem ortadan kalkmaktadır, seçilen kişinin bu tarz bir kaygısı olmadığı için sadece toplumun çıkarlarını savunacaktır
• Tam eşitliğin sağlanması: Sortition yönteminde herkesin eşit seçilme şansı vardır Günümüzde demokratik ülkelerde seçilebilmek için ciddi kampanyaları yapmak ve para harcamak gerekmektedir Bu sebeple tam bir eşitlikten bahsetmek olanaksızdır Gelir durumu düşük olan insanların seçimlere girip seçilme şansı yok denecek kadar azdır Sortition bu problemi ortadan kaldırmaktadır
• Farklı bakış açıları ve bilişsel farklılık: Bazı teorilere göre, bir grup yetenekli insanı görevlendirmektense, ortalama yeteneğe sahip bir gruptan rasgele seçim yaparak bu kişilere görev vermek daha iyi bir çözüm tekniği olabilmektedir Rasgele seçilen grupta farklı bakış açılarına sahip insanlar olma olasılığı daha fazladır ve bu insanlar problemlere çok değişik açılardan yaklaşarak daha etkili çözümler bulabilirler Dolayısıyla bu kişilerin ülkeyi yönetmesi bir grup seçkinin yönetmesinden daha etkili olacaktır
Sortition yönteminin dezavantajları ise şunlardır:
• Sortition yönteminde seçilen kişilerin tekrar seçilmesi gene kuraya bağlı olduğundan oldukça düşüktür Bu sebeple seçilen kişilerin tekrar seçilme kaygısı olmadığı için yeterince motive olamayabilirler ve yeterli performansı sağlamayabilirler
• Seçimlerde seçilen kişiler bir grup insanın oyunu aldıkları için kendilerinde meşruiyet görmektedirler Sortition yönteminde ise, seçim kurayla olduğu için seçilen kişilerin meşruiyeti tartışmaya açıktır
• Sortition yönteminde seçim rasgele olduğu için, her ne kadar istatistiksel olarak olasılığı düşük de olsa, toplumun genelini temsil etmeyen bir azınlık grup da bütün meclis üyeliklerine seçilebilir Bu durumda toplumun geneli düzgün temsil edilmeyecektir
• Sortition yapılmadan önce, seçilmeye yeterli adaylara yönelik eleme düzgün kriterler belirlenerek yapılmaz ise, yönetim becerisi olmayan kişiler de şans eseri seçilebilir Bu durum da ülkenin yetersiz kişiler tarafından yönetilmesiyle sonuçlanacaktır
Bu yazıda çok fazla bilinmeyen ve uygulanmayan bir demokrasi çeşidi olan “Sortition yöntemi hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır Büyük ülkelerin yönetimi için çok etkili bir yöntem olarak gözükmeyen “sortition yöntemi, gene de farklı alanlarda (örneğin yüksek mahkemelere yargıç seçimi, üniversitelere rektör seçimi gibi) etkili şekilde kullanılabilir
Kaynakça:
enwikipediaorgwikiSortition
Sortition yöntemi Yunan kent devletlerinin ardından 12 ile 15 Yüzyıllar arasında İtalya’daki kent devletlerinde de çeşitli şekillerde uygulanmıştır Örneğin Floransa’da, bu yöntemin değişik bir şekli uygulanmıştır Floransa’da öncelikle seçilecek pozisyonlar için kentin değişik bölgelerinden oylama ile seçimler yapılmakta ve kendi bölgelerinden seçilen bu adayların arasından kura ile şehir devletinin yöneticisi seçilmekteydi
Günümüze geldiğimizde ise yöntem ülke yöneticilerinden ziyade, jüri üyelerinin seçimi gibi konularda kullanılmaktadır Sortition yönteminin avantajları şunlardır:
• Sıradan insanlara yetki şansı verilmesi: Dünya genelinde insanların büyük kısmı siyasi partilere üye değildir, bu sebeple aslında günlük yaşamlarını etkileyen konularda seçimlerde oy vermek haricinde bir etkileri olamamaktadır Ayrıca politikaya atılmak da ciddi yatırım gerektirmekte, bu sebeple gelir durumu belirli seviyenin altında olan insanlar isteseler bile politikaya atılamamaktadırlar Sortition yöntemi bu problemleri ortadan kaldırmaktadır
• Parti çıkarları yerine toplumun çıkarlarının savunulması: Günümüzde demokratik ülkelerde, ne yazık ki seçilen vekiller, kendilerini seçen toplumun çıkarlarından ziyade, üye oldukları partilerin çıkarlarını savunabilmektedirler Bunun da temel sebebi, bir sonraki seçimde yeniden aday olabilmeyi garantilemektir Sortition yönteminde bu problem ortadan kalkmaktadır, seçilen kişinin bu tarz bir kaygısı olmadığı için sadece toplumun çıkarlarını savunacaktır
• Tam eşitliğin sağlanması: Sortition yönteminde herkesin eşit seçilme şansı vardır Günümüzde demokratik ülkelerde seçilebilmek için ciddi kampanyaları yapmak ve para harcamak gerekmektedir Bu sebeple tam bir eşitlikten bahsetmek olanaksızdır Gelir durumu düşük olan insanların seçimlere girip seçilme şansı yok denecek kadar azdır Sortition bu problemi ortadan kaldırmaktadır
• Farklı bakış açıları ve bilişsel farklılık: Bazı teorilere göre, bir grup yetenekli insanı görevlendirmektense, ortalama yeteneğe sahip bir gruptan rasgele seçim yaparak bu kişilere görev vermek daha iyi bir çözüm tekniği olabilmektedir Rasgele seçilen grupta farklı bakış açılarına sahip insanlar olma olasılığı daha fazladır ve bu insanlar problemlere çok değişik açılardan yaklaşarak daha etkili çözümler bulabilirler Dolayısıyla bu kişilerin ülkeyi yönetmesi bir grup seçkinin yönetmesinden daha etkili olacaktır
Sortition yönteminin dezavantajları ise şunlardır:
• Sortition yönteminde seçilen kişilerin tekrar seçilmesi gene kuraya bağlı olduğundan oldukça düşüktür Bu sebeple seçilen kişilerin tekrar seçilme kaygısı olmadığı için yeterince motive olamayabilirler ve yeterli performansı sağlamayabilirler
• Seçimlerde seçilen kişiler bir grup insanın oyunu aldıkları için kendilerinde meşruiyet görmektedirler Sortition yönteminde ise, seçim kurayla olduğu için seçilen kişilerin meşruiyeti tartışmaya açıktır
• Sortition yönteminde seçim rasgele olduğu için, her ne kadar istatistiksel olarak olasılığı düşük de olsa, toplumun genelini temsil etmeyen bir azınlık grup da bütün meclis üyeliklerine seçilebilir Bu durumda toplumun geneli düzgün temsil edilmeyecektir
• Sortition yapılmadan önce, seçilmeye yeterli adaylara yönelik eleme düzgün kriterler belirlenerek yapılmaz ise, yönetim becerisi olmayan kişiler de şans eseri seçilebilir Bu durum da ülkenin yetersiz kişiler tarafından yönetilmesiyle sonuçlanacaktır
Bu yazıda çok fazla bilinmeyen ve uygulanmayan bir demokrasi çeşidi olan “Sortition yöntemi hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır Büyük ülkelerin yönetimi için çok etkili bir yöntem olarak gözükmeyen “sortition yöntemi, gene de farklı alanlarda (örneğin yüksek mahkemelere yargıç seçimi, üniversitelere rektör seçimi gibi) etkili şekilde kullanılabilir
Kaynakça:
enwikipediaorgwikiSortition
