Sözcükte Anlam özellikleri nelerdir

sözcüklerin kasıt özellikleri,sözçüklerin sosyal nitelik anlamı, sözcükte anlam özellikleri, sosyal nitelik ne çağırmak, sözcüklerde manâ özellikleri,

SÖZCÜKTE AMAÇ ÖZELLİKLERİ


1) HAKIKI (ESAS) ANLAM:

Bir sözcüğün ilk ve ana anlamına denirYani bir sözcüğün söylendiği anda zihnimizde uyandırdığı ilk çağrışım hakiki anlamdır



2) YAN AMAÇ:

Bir sözcüğün reel anlamı yanına kullanımına emrindeki olarak yeni anlamdır



3) MECAZ KASIT:

Bir sözcüğün hakiki anlamı haricen yepyeni bir anlamda kullanılmasıdır



* Adamın tarladaki tüm ekinleri yandı ( hakiki)

* Partide çektiğimiz bütün resimler yanmış ( yan)

* Bu sınavı kazanamazsan yandın (mecaz)

* Balkona astığım çamaşırlar kurumamış(reel)

* Hazan mevsiminde kurumuş yapraklar gibi(tabi)

* Senin aşkın da beni kuruttu be güzelim (mecaz)

* Caminin minaresi fazla inceydi (Hakiki)

* Duvarın sıvası için ince bir kum getirmişlerdi (emrindeki)

* Bana armağan alman çok ince bir davranıştı (mecaz)

* Sarayın parlak bir odasından karanlık bir odasına

geçmiştik (reel manâ)

* Yaşadığımız bunca karanlık günlerden sonradan parlak

günler bizi bekliyor (mecaz)

* Arkadaş, bu kız seninle oynuyor (mecaz)

* Bu masanın ayağı oynuyor (emrindeki)

* Çocuk kumsalda oynuyor (gerçek)



4) TERİMSEL ANLAM (TERİM):



Bilim sanat, spor, ya da dağıtılmış iş dallarıyla ilgili özel kavramları karşılayan sözcüklerdir

* Nota müziğin anahtarı gibidir

* Karşı Taraf ekip birazdan penaltı atışı yapacak

* Marmara fay hattı tehlikeli sinyaller veriyor

* Güreşçimiz, finalde rakibini tuşla yendi

* Matematik öğretmenimiz tahtaya bir doğru çizmemizi

istedi

* Şiirde aynı eklerin ya da sözcüklerin tekrarlanmasına

redif denir



NOT 1: Bazen bir kelime fiilen terim değilken terim olarak kullanılabileceği gibi, gerçekte terim olan bir sözcük de terimlikten çıkabilir



* Polis bir gözenekli olan daha ortaya çıkardı ( terimlikten çıkma)

* Sinop burnu Türkiye ’nin en kuzey noktasıdır

(terimleşme)



NOT 2: Bir sözcük çoğu dalda terim olabilir



* Bitkiyi toprağa bağlayan kökleridir

* Dört, kök dışına iki olarak çıkar

* Hiçbir ilave almamış sözcüğe kök denir





5) YANSIMA SÖZCÜKLER:



Doğadaki seslerin ahali kadar taklit edilmesine denir



* Bu köpek niçin havlıyor?

* Bir patlama sesiyle irkilmiştik

* Bu aylarda kediler bol miktarda miyavlar

* Bu sözlerim üzerine sınıfta homurtular başladı

* Köyde sabahleyin koyunların meleyişleriyle uyandık



6) BENZEŞEN ANLAMLI ( EŞANLAMLI) SÖZCÜKLER:



Yazılışları bambaşka oysa anlamları benzer olan sözcüklere denir

* siyah kara , * beyaz ak, * varlıklızengin,

* zengin zengin, * yoksulfakir , * rüzgar yel,

* endişeüzüntü, * öyküöykü, * eser yapıt,

* edebiyat yazın, * tümce cümle * kelime kelime



7 ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER:



Anlam bakımından birbirinin tersi olan sözcüklerdir



* Sana çirkin dediler düşmanı oldum güzelin

* Ağlarım harta geldikçe gülüştüklerimiz

* Kışın soğuğunu yaşadıkça yazın sıcağını arar oldum

* Aşağıda tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık

* Yaşlı insanları görünce gençliğimin kıymetini

anlıyorum



NOT: Ters anlamlılık ile olumsuzluk birbiriyle karıştırıl mamalıdır



* Tanzimat romanında iyiler defalarca iyi kötülerse her zaman kötüdür ( zıt)

* Bugünlerde hiç iyi değilim ( negatif)



8) HOMONIM ( EŞSESLİ) SÖZCÜKLER:



Yazılışları ve okunuşları benzer oysa anlamları bambaşka olan sözcüklere denir



* Yılanı görebilen at pat diye şaha kalktı

* Mutfaktaki pislikleri çöpe beygir

* Al bayrağıma sarılı cansız bedenimi al

* Gül: “Gül dedi, bülbüle

* Kalem böyle çalınmıştır yazıma

Imlâ kışıma uymaz, kışım yazıma

* Kırda yaptığımız piknikte yanımıza kır saçlı bir ihtiyar

geldi



UYARI: Bir sözcüğün mecaz veya alt anlamıyla homonim anlamlılık karıştırılmamalıdır

* Bu sözler bazılarına çok dokunacak ( mecaz manâ )

* Omzuma bir el dokundu ( reel manâ )

* Bu yaz, bir mektup yaz ( eşsesli sözcük )



NOT: Homonim sözcükler genelde halk edebiyatında cinaslı manilerde kullanılır

9 SOMUT VE SOYUT ANLAMLI SÖZCÜKLER:



Varlığını beş duyu beş duyu organıyla algılayabildiği miz kavramlar somut; beş duyu organımızdan hiçbiriyle algılayamadığımız, varlığını yalnızca us ve mantık yürüt me yoluyla kabul ettiğimiz kavramlar soyuttur



* çiçek, ağaç, ses, koku, hava, göl, ev, rüzgar, ışık(fiziksel)

* ruh, us, vicdan, akıl, acınacak şey, üzüntü, aşk, inanç( görünmeyen )



NITELIK 1: Bedensel manalı bir kelime, ek alarak soyut amaç kazanabilir



* anne lik , insan lık

fiziksel soyu yaptı fiziksel görünmeyen yaptı



NITELIK 2 :Somut manalı bir sözcük kullanıldığı cüm leye tarafından görünmeyen anlam kazanabilir Buna soyutlaştırma denir Soyutlaştırma kelimeye mecaz manâ kazandırma suretiyle olur



* Ne dek sıcak bakıyor değil mi? ( soyutlaştırma)

* Kara haber ivedi duyulur ( soyutlaştırma)

* Titrek yapraklar, cilvedir, nazdır ( soyutlaştırma)

* Bu adam kafasızın biridir ( soyutlaştırma)

* Kızın gittiği bu yolu hiç iyi görmüyorum (soyutlaştır –

ma)

* Sanatta özgün edinmek biraz da kalp ister (soyutlaştır –

ma)

* Nedense bugün hiç havamda değilim ( soyutlaştırma)



NITELIK 3 : Soyut anlamlı bir kelime başlıca ben zetme aracılığıyla bedensel ülkü getirilebilirBuna somutlaştır ma denir



* Keder, sonbaharda dökülen yapraktır

* Yalnızlık , bir çiçektir

* Sevgi, gökyüzünde kanat çırpan bir güvercindir

* Arkadaşlık, kişiler aralarında kurulan bir köprüdür

* Bu fikirler, zamanla çürüyecektir

* Vişne dallarında arzularımız, alnımıza konan bir

öpücüktür



NITELIK 4 : Gözlemleyebildiğimiz eylemler maddi, gözlemleyemediğimiz eylemler ise soyuttur



* Annesi, bebeğini kucağına almış seviyordu ( bedensel )

* Ferhat, Sevimli ’i dağları delecek değin seviyordu( soyut )

* Çocuk, masadaki vazoyu kırmıştı ( fiziki )

* Bu sözlerinle arkadaşını fazla kırdın ( görünmeyen )



10) NITELIK VE NİCELİK ANLAMLI SÖZCÜKLER:



Bir şeyin nasıl olduğunu , ne gibi özellikler taşıdığını anlatan sözcüklere özellik anlamlı sözcükler denir Bir şeyin sayılabilen, ölçülebilen veya azalıp çoğalabilen durumunu gösteren sözcüklere nicelik anlamlı sözcükler denir



* Az ileride birkaç kişi seni bekliyor ( nicel )

* Bugün epeyce kötü bir zaman geçirdim ( nitel )

* Fazla konuştuğu için arkadaşları böylece sevmedi ( nicel )

* İki damla yaş olur düşersin yüreğime çaktırmadan ( nitel,

nicel)

* Âmâ karanlıkta açardık paslı gözlerimizi (özellik )



UYARI: Bazı sözcükler cümlede kazandığı kavrayış kadar nicel de olabilir nitel de



* Yaptığı işte iyi para kazanıyordu ( nicel )

* O iyi bir insandı ( nitel )

* Bu soğuk havada üstelik senin soğuk esprilerini

çekemem ( nicel, nitel )

* Bu şehrin havası sıcak olduğu gibi insanları da sıcaktır

( nicel, nitel)



Görüldüğü gibi özellik manalı sözcükler, çoğunlukla niteleme sıfatı ve koşul zarfı görevindedir Nicelik manalı sözcükler ise ölçü arz zarfı , belgisiz sıfat ya da rakam sıfatı görevindedir



10 GENEL VE ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER:



Karşıladıkları varlığın tamamını bildiren sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir Tek bir varlığı tedarik eden sözcüklere ise özel anlamlı sözcükler denir Varlıkların genelden özele içten sıralanışı : Varlık canlı hayvan keçi Ankara keçisi



* Çocuk, geleceğin teminatı olduğundan ben çocuğumun iyi yetişmesini istiyorum ( 2 si 1 sine kadar daha özel)

* Kitap, insanın en iyi dostudur ( genel)

* Bu kitabı arkadaşıma ödünç verdim (özel )

* Eğitim öğretim sadece okulda yapılmaz ( genel)

* Okulumuz, şehrin en eski binasıdır (özel ) *