Sözlü Anlatım Türleri -KONUŞMA ÇEŞİTLERİ

HITABE ÇEŞİTLERİ
a Müşterek Konuşmalar:
* Günlük söylev
* Sohbet
* Tanışma ve tanıştırma konuşması
* Bir soruya karşılık verirken yapılan konuşma
* Anma konuşması
* Özür dileme konuşması
* Yol sorarken yapılan hitabe
* Telefonla tavir
* Büyüklerle, görevlilerle söylev vb
b Topluluk Aleyhinde Söylev:
* Toplu hitabe
* Hikâye, masal anlatma
* Hatıra, olay anlatma
* Bildiri yapma
* Bir topluluğa birini tanıtma konuşması
* Bir meslek yerinin başlangıç konuşması
* Esas atma konuşması
* Bir aleti tanıtma konuşması
* Meslek teklifi konuşması
* Bir grubun, derneğin, kurumun sözcülüğü konuşması
* Kitap, sanat veya mimarî eseri tanıtma konuşması
* Konferans konuşması vb
c Görüşme Konuşması:
* Açık oturumda yapılan hitabe
* Panelde yapılan söylev
* Kitle tartışmasında (forum) yapılan söylev
* Sempozyumda yapılan söylev vb
(S SARICA M GÜNDÜZ, Güzel Hitabe Yazma, s 217 220)
HAZIRLIKSIZ SÖYLEV
Söylenecek sözlerin plânını gerçekleştirmek için zamanın bulunmadığı, pat diye yapılan konuşmalar, ön çalışmasız konuşmalardır Öğretmenin, öğrenciye yönelik sorduğu soruların cevaplanması sırasında yapılan hitabe ön çalışmasız konuşmaya örnektir Keza, toplumsal ilişkilerde gereksinim doğduğunda yapılması gereken konuşmalar da hazırlıksız konuşmalardır
Hazırlıksız söylev için, önceden data ve tecrübe gerekmektedir Eğer konuyla, olayla vb durumlarla ilgili evvelden bulunması gereken bilgi ve gözlemler yoksa, ön çalışmasız tavir yapılamaz
Örnekler:
İki insanın arasını bulmak için yapılan konuşmalar
Miting kürsülerinde anîden yapılması gereken konuşmalar
Trafik kazalarında tanık durumundaki insan göre kazanın boyutunu ortaya koyan konuşmalar
HAZIRLIKLI SÖYLEV
Plân doğrultusunda yapılan konuşmalardır en düşük birkaç saat, mümkünse birkaç gün, hatta birkaç hafta öncesinden tasarlanılarak yapılan konuşma türleridir
Tedbirli söylev türüne örnekler:
Öğretmenin veya öğrencinin anlattığı ders
Bilimsel herhangi bir konu hakkında verilen konferans konuşması
Kitle önünde yapılacak bir söylev
Grup ya da sınıf içinde evvelden plânlanan bir konu üzerinde ağız dalaşı ya da münazara
Aktüel olay ve konularla ilgili yapılan açık oturum
Sempozyum bildirisi (tebliği)
Panel konuşması vb

SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ

a BİLİMSEL TOPLANTILAR

1 KONFERANS
Hazırlıklı ve plânlı tavir türlerindendir Herhangi bir bilimsel alanda, topluluk aleyhinde yapılan konuşmalara Konferans denir Konferansı verecek kişi, kelimelerin telaffuzuna, (diksiyona) ve dil bilgisi kurallarına uyarı etmelidir Verilmek istenen fikirler; açık, anlaşılır ve orijinal olmalıdır

Konferans verilirken hatip, yazdıklarını kâğıttan okumamalıdır Benzeri, söyleşi yapıyormuş gibi konuşmalıdır bazen, yeri geldiğinde kâğıda bakmalıdır Hatip, gözlerini dinleyicilerin üstüne çevirmeli, böylece onların kendisini merakla izlemelerini sağlamalıdır Hem, hatip; pak giyinmeli, ciddî olmalı, kibar davranmalı, güzel konuşmalıdır Ses tonunu yerine göre ayarlamalı, vurguyu iyi yapmalıdır Konferans verilmeden önce, bir başkası konferansçıyı bütün özellikleriyle dinleyicilere tanıtmalıdır
(S SARICA M GÜNDÜZ, Hoş Tavir Yazma, s 276)
Hatip; dinleyicileri bıktırıcı ve bıktırıcı laf ve tavırlardan uzaktan durmalıdır Ayrıca, el, yüz ve vücut hareketlerini konunun anlamına uygun olarak yerinde ve ahenkli gerçekleştirmek zorundadır Hatiplik yeteneği olmayan konuşmacıların, vereceği konferansın etkisiz ve başarısız olacağı da unutulmamalıdır

Konferansta dikkat edilecek bir diğer nitelik de zamana uymaktır Bir saati aşan konferansların dinleyici üstünde etkisinin azaldığı bir gerçektir Konferansçı, bu gerçeğe uyarı etmeli, bir saatten eksik bir sürede konferansını bitirmelidir Ayrıca, konferansçı; boşboğaz, taşkın el ve kol hareketlerinin konuşmanın değerini düşürdüğünü unutmamalıdır
(K GARİPOĞLU, Kompozisyon Bilgileri, s 29)
Konferans hazırlanırken ilk olarak yapılması gereken iş, konferansın sunulacağı konuda geniş bir kaynak taramasına girişmek olacaktır İncelenecek konuda ansiklopedilerden başlayarak öbür yazı ve çalışmalar gözden geçirilmeli, böylelikle sağlam ve derli toplu bir malzeme hazırlanmalıdır Bu malzemeye konferansçı kendi manzara ve düşüncelerini de katarak başta konferansın plânını düzenlemelidir

Bilimsel toplantılarda söylenen ve akademik hitabet türüne giren söylevler (nutuklar) de konferans sayılır
(H F GÖZLER, Türkçe ve Edebiyat Bilgileri, s 549)
Konferans plânı şöyle düzenlenebilir:
(a) Hitap cümlesi
(b) Konunun sunuluşu
(c) Konferansın amacı
(ç) Konunun açılması ve anlatılması
(d) Netice
(e) Sorular ve cevaplar
Konuşmaya, konferansı düzenleyenlere ve dinleyicilere hürmet bildiren ve iltifat edici sözlerle başlanmalıdır Sonradan konunun çerçevesi çizilmeli ve ortaya konmalıdır Bundan daha sonra hatip, amacına kadar konusunu açmalı, o konudaki çeşitli görüşleri kırıcı ve tahkir edici olmayan ifadelerle belirtmelidir
Konuşmacı, sıradan ve ağzı bozuk sözler kullanmaktan kaçınmalıdır zaman zaman canlı örnekler ve fıkralarla, konuşma tarzının değiştirilmesiyle, ses tonuna verilecek iniş ve çıkışlarla dinleyicilerin dikkatini ve ilgisini açıkgöz tutmaya çalışmalıdır

Konferansta bir konunun bütün yönlerinin ve ayrıntılarının verilmesinin olası olmadığı unutulmamalıdır Konuyu artı yaymak, dinleyicinin konuşmayı takip edememesine neden olur Çok pozitif ayrıntı, herkesi benzer ölçüde ilgilendirmeyeceği için dinleyiciyi sıkar

Konferans, anlatılanların kısaca özetlenmesi, maksadın verilmesi ve dinleyicilere hürmet ve iltifat eden sözlerle bitirilmelidir Sorulacak sorular da kısaca ve soranı incitmeden cevaplanmalıdır

2 KOLLOKYUM
Belirtilen bir konuyu aydınlatmak amacıyla, bilim adamı ve araştırıcıların bir araya geldikleri ve konunun bir bilim adamı veya ekip kadar sunulduğu ve tartışıldığı toplantıdır

3 KURS
Açıklanmış bir konuyu, bu konuda yetişeceklere öğretmek nedeniyle yapılan etkinliklerdir
4 PANEL
Bir konuşmacı grubunun dinleyiciler önünde, genelde bilimsel, sosyal ya da siyasî bir konuyu kavga etmek amacıyla yaptıkları toplu görüşmelerdir
Panelde bir başkan bulunur Başkan, konuşmacıların ortasında yer alır Konuşmacılar, bir masanın çevresinde toplanırlar Panelde en az üç, en çok altı hatip bulunur Genellikle, ufak salonda ve az bir dinleyici önünde yapılan panellerde mikrofon bulunmaz Lakin, geniş bir topluluk önünde panel yapılacaksa konuşmacılar, mikrofon kullanmak zorundadır
Panel tartışması sonunda dinleyiciler, konuşmacılara konuyla ilgili farklı alanlara yönlendirilmiş sorular sorabilirler
(S SARICA M GÜNDÜZ, Güzel Söylev Yazma, s 266) *