Sozlu Edebiyat Ve Yazılı Edebiyat

Sozlu Edebiyat Yazılı Edebiyat
Sozlu Edebiyat Ve Yazılı Edebiyat Donemi

İslamiyet oncesi Turk edebiyatı ya da Destan donemi Turk edebiyatı, Turklerin İslamiyet'i kabulunden onceki donemlerdeki Turk edebiyatıdır İlk Turkce edebi eserler bu donemde verilmiştir
Sozlu Edebiyat Ve Yazılı Edebiyat Turklerin henuz yazıyı kullanmadıkları donemdeki edebiyattır Bu donem edebiyatı, sozlu olarak uretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını surdurmuştur Bu donemde edebiyatımızı Şamanizm, Maniheizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir

Genel ozellikleri
1 Bu donem edebiyatı muzik eşliğinde (“kopuz adı verilen sazla) dile getirilmiştir
2 Olcu, ulusal olcumuz olan “hece olcusudur
3 Nazım birimi “dortluktur
4 Donemine gore arı bir dili vardır
5 Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir
6 Daha cok doğa, aşk ve olum konuları işlenmiştir
7 Bu doneme yonelik elimizdeki en onemli ve eski kaynak Kaşgarlı Mahmutun “Divanı Lugatit Turk adlı eseridir

Donemin urunleri

1 KOŞUK: “Sığır denilen surek avları sırasında soylenen şiirlerdir Konusu daha cok doğa, aşk, savaş ve yiğitliktir Bu tur daha sonra Halk edebiyatında “Koşma adıyla anılmıştır
2 SAV: Donemin ozlu sozleridir Bugunku atasozlerinin ilk bicimi niteliğindedir
3 SAGU: “Yuğ adı verilen olum torenlerinde, olen kişilerin erdemlerini ve duyulan acıları dile getiren şiirlerdir
4 DESTAN: Toplumu derinden etkileyen olaylar sonunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım turudur

Yazılı edebiyat, Turkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır Eldeki en eski urunler 5 ve 6yuzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Kırgızlarına ait balbal adı verilen mezar taşlarıdır Ancak bu yazıtlar, adlar ve birkac sozcukten oluşan Turkce sozlerden ibarettir Bu yazıtlardaki alfabe daha sonraki donemlerde kullanılan Gokturk alfabesine gore ilkel bir nitelik taşır

Yazılı edebiyata ait en onemli ornekler 8yuzyılda dikilen ve gunumuze dek ulaşan Gokturk Kitabeleri'dir Bu yazıtlara bugun Moğolistan'da bulunan Gokturk Kitabeleri,Orhun Irmağı'nın eski yatağı uzerinde bulunduğu icin Orhun Yazıtları (AnıtlarıKitabeleri) denmiştir Gokturk Kitabeleri'de Yenisey Yazıtları gibi dikili taşlar uzerine Gokturk alfabesiyle yazılmıştır

Yazıtlarda Doğu Gokturklerin tarihinden, komşularıyla olan ilişkilerinden savaşlarından ve yonetiminden soz etmektedir Canlı bir soylev dili ve uslubu vardır Bu yazıtlar,Turk dili tarihi acısından onemli belge niteliği taşır