Streisand Etkisi: Yasaklanan Şeyler Neden Daha Fazla Yapılır

Günümüzde teknolojinin inanılmaz hızlı gelişimi ve internetin her yerden ulaşılabilirliği sayesinde farklı yerlerde yaşamak, beşerler ortasındaki bağlantısı kesemiyor. Bu tıp durumlarda beşerler, bilgilere harika süratlerde ulaşılan ve bu bilgilerin birebir süratle yayılabildiği sosyal mecralarda toplanıyor.

Sosyal medya platformlarının ya da genel olarak internetin her noktadan ulaşılabilirliği, genel prestiji üst düzeyde olan ünlü bireylerden, şirketlerden, devlet yöneticilerinden ve daha nicelerinden gelen bilgileri hayli kritik kılıyor. Bu saydıklarımız, prestijlerini zedeleyen yahut yalnızca görülmesini istemedikleri bir şey yayıldığında doğal olarak çabucak onu ortadan kaldırmaya çalışır. Lakin vakit zaman bunun zıt tepmesiyle Streisand tesiri gerçekleşir.

Nereden geliyor bu Streisand tesirinin ismi?


Ülkemiz de dâhil olmak üzere dünyanın her yerinden örnekleri bulunan bu durumun kökleri 2003 yılına kadar uzanıyor. Çıkışını tetikleyecek olaya gelirsek; ABD’li fotoğrafçı Kenneth Adelman, Kaliforniya’daki Malibu kıyılarında gerçekleşen erozyona dikkat çekmek için bu kıyıları fotoğraflıyor.

Burada fotoğrafçının emeli yetkililerin dikkatini çekmek olsa da 12.000 fotoğrafın ortasında kendi meskeninin de bulunduğu müzikçi ve oyuncu Barbra Streisand, özel hayatı ihlâl etme gerekçesiyle Adelman’e 50 milyon dolarlık dava açıyor. Ancak mahkeme, fotoğrafçının saklı çekim üzere bir gayesinin olmadığına ve özel hayatı ihlâl çerçevesinde pahalandırılacak bir şeyin görünmediğine karar veriyor.

Sonuç olarak Streisand’ın konutunun fotoğraflarını(!) kaldırtma gayreti adeta aykırı tepiyor ve bu dava ile büyük kitlelere yayılıyor. Üstüne Streisand, fotoğrafçıya 150 bin dolardan fazla ödeme yapmak zorunda kalıyor. Ortadan geçen vakitle birlikte bu duruma Streisand tesiri adı veriliyor.

Öne çıkan örneklerine gelin birlikte bakalım:

Taksicilerin, Uber’in önlerine geçmesini önlemek için yaptığı aksiyonlar:


Burada taksicileri kötülemek yahut Uber’i yüceltmek üzere bir hedefimiz bulunmuyor fakat gerçekleşen olayların, Uber’i ortadan kaldırmak yerine ününü artırdığı bir gerçek. Üstelik bu durum yalnızca ülkemizde değil, dünyanın farklı yerlerinde de yaşandı.

2014 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı “Twitter’ın kökünü kazıyacağız” açıklaması:


Günümüzde hâlâ toplumsal medyanın ne kadar hakikat kullanıldığı tartışılıyor. Ancak bu, ifade özgürlüğü üzere mevzuları da işin içine katmamızı gerektiren farklı bir tartışma konusu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu kelamları Twitter kullanıcı sayısını azaltmaktan çok sayıda kullanıcının tepki göstermesine yol açmıştı.

2013’te ünlü müzikçi Beyoncé’nin Harika Bowl performansından alınan fotoğrafların kaldırılmasının talep edilmesi:


Bu fotoğraflar, ‘En Yırtıcı Anlar’ (Fiercest Moments) başlığı altında paylaşılmıştı. 33 fotoğrafın bulunduğu siteden nazikçe fotoğrafların kaldırılması istendi. Daha sonra fotoğrafları paylaşan Buzzfeed, bunların kaldırılmasının talep edildiği maili de dâhil ederek yine paylaşım yaptı.

Sonuç olarak birincisinde pek dikkat çekmeyen fotoğraflar, yine paylaşılınca geniş kitlelere yayıldı.

Samsung ve YouTuber ghostlyrich ortasında yaşanan Galaxy S4 gerginliği:


Bu olayda ghostlyrich, YouTube kanalına Galaxy S4 modelinin sebepsiz yere alev aldığını gösteren bir görüntü yüklemişti. Daha sonra Samsung’a ulaşan YouTuber, videoyu kaldırması ve emsal bir içerik yüklememesine karşılık yeni bir telefon göndermeyi teklif etti.

Daha sonra yüklediği bir görüntüde bu durumdan bahsedip Samsung’un güvenlik konusunda kâfi desteği sağlamadığına ve bu sebeple itimat vermediğine değindi. Bu görüntü 1 milyondan fazla kişiye ulaşarak Samsung’un prestijini büyük ölçüde zedeledi.

Çin’in uyguladığı devasa ölçüdeki sansürün, vakitle popülerleşen VPN yoluyla aşılması:


Yönetimdekiler yahut medya kuruluşlarının başındakiler, halkın görmesini istemediği şeyleri sansürlemiş, lakin bu sansürler VPN yoluyla aşılınca büyük bir geri tepmeye yol açmıştı. 2018’de Çinli internet kullanıcılarından toplumsal medyada alınan karşılıklar üzerine yapılan bir çalışmayla ortaya çıkan bu durum sayesinde günümüzde gereksiz ve yanlış sansür durumundan daha çok kişi haberdar.

Tarih bu üzere birbirinden farklı örneklerle dolu. Bununla orantılı olarak günümüzde bu olayların başında kelam sahibi olan bireyler daha şuurlu olsa da hâlâ bu cins olayların karşımıza çıktığı oluyor. Bu duruma örnek olarak gösterebileceklerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5