Süt ve önemi

SÜT VE KIYMETI

Beslenme, pek çok insan tarafından karın doyurmak, açlığı bastırmak, canın istediği besinleri tüketmek formunda tanımlanmaktadır. Halbuki vücudun muhtaçlık duyduğu güç ve 50’ye yakın cinste besin öğesinin, ehliyetli ve istikrarlı bir formda besinler yolu ile alınması gerekmektedir. Süt, içerdiği protein, vitamin ve mineral üzere besin öğeleri sayesinde vücuda muhtaçlık duyduğu bu bileşenlerin kazanılması için en düzgün kaynaklar arasında bölge almaktadır.

İnsanoğlu, çeşitli göğüslü hayvanların kendi yavrularının büyümesi için ürettikleri sütten yararlanmayı, çok eski çağlarda öğrenmiştir. Memleketimizde umumide inek sütü tercih edilmektedir. Çeşitli topluluklar; koyun, keçi, manda, deve üzere hayvanların sütünden de yararlanmaktadırlar.
Süt, ehil ve istikrarlı beslenmek için gerekli olan besin öğelerinin pek birçoklarını içerir. Osteoporozun önlenmesinde tesirli olan süt, birebir devranda sindirim sistemini ve tansiyonu düzenleyici, kronik marazlara karşı kollayıcı özelliklere sahiptir. 2 Su bardağı süt, yetişkin bir bireyin riboflavinin gereksiniminin %70’ini karşılar. Süt tıpkı hengamda vücudun likit gereksiniminin karşılanmasında da güzel bir alternatiftir. Kan basıncının düzenlenmesinde ve vücudun likit istikrarının sağlanmasında değerli rol üstlenen potasyumun %33’ünü, kalsiyumun ise %70’ini sağlayan sütün, günde 2 bardak kadar içilmesi vücut sıhhatinin korunması açısından ehemmiyet taşır.

Sütün ortalama %87,9’u su, %4,7’si karbonhidrat, %3,3’ü yağ ve %3,3’ü proteindir. Bileşim öğelerinin ölçüsü hayvanın cinsine, mevsimlere ve beslenme haline nazaran değişiklik gösterir.

Süt kümesi besinlerin yağ ve kolesterol içeriği değişkenlik gösterir. Yağ içeriği azaltılmış olan süt eserlerinde güç ve kolesterol içeriği de azdır. Yağ içeriğinden bağımsız olarak sair besin öğelerinin - kalsiyum, protein, fosfor ve D vitaminini - içerikleri motamot sabit kalır. Proteinli besinler umumide doymuş (kötü) yağ içerirler. Sütün yağının yaklaşık 2/3’ü doymuş, 1/3’ü doymamış yağ asitlerinden oluşmuştur. O nedenle tam yağlı süt mahalline yağsız (light) olanların tercih edilmesi gerek kuvvet gerekse yağ ve kolesterol açısından çok daha sağlıklı bir seçim olacaktır.

Süt vücut için gerekli olan kalsiyum ve riboflavinin en yeterli kaynağıdır. Kemik ve diş sıhhati için gerekli olan kalsiyum, süt kümesi besinler tüketilmeden sağlanamaz. Bu öbekteki besinler tıpkı devirde protein, fosfor, potasyum, A ve D vitamininin düzgün kaynağıdırlar.

Süt proteininin kalitesi yüksektir ve yaklaşık %90’ı kullanılır. Proteini oluşturan aminoasitlerin bileşimi açısından bakıldığında süt proteinlerinde büyük kısmı “elzem aminoasit” olan yaklaşık 23 adet aminoasit mekan almaktadır. Bu nedenle süt, biyolojik bedeli bakımından yumurta proteinlerinden sonra gelen en bedelli protein kaynaklarından biridir.

Devletimizde pastörize sütler 80 - 84˚C’de 15 - 120 saniye ısıtılıp soğutularak yapılır. Uzun ömürlü sütler 135 - 150˚C’de 2 - 4 saniye ısıtılarak mikropları öldürülür. Pastörize sütlerin buzdolabı koşullarında saklanması ve açılmasa dahi 2 gün içerisinde tüketilmesi gerekir. UHT (Ultra High Temperature) yani uzun ömürlü sütler ise açılmadığı takdirde oda sıcaklığında son kullanma tarihine kadar (yaklaşık 4 - 6 ay) bozulmadan kalabilir. Ama açıldıktan sonra buzdolabında 2 gün kadar saklanabilir.

Kalsiyum muhtaçlığını göz önünde tutarak, yemeklere süt öbeğinde bölge alan besinler eklenmelidir.Kahvaltılık tahıl eserleri ile süt, sandviç arasında peynir, sebzelerin yanında yoğurt, kahve içerisine süt katılması, salata ve çorbaların üzerine rendelenmiş peynir eklenmesi üzere. Aralarda atıştırma olarak kalsiyumdan güçlü süt eserlerini tercih edilebilir. Yoğurt, süt ve peynir hayli tutarlı seçeneklerdir. Hamur tatlıları mahalline, sütlü tatlıların tercih edilmesi hem tatlı gereksiniminin giderilmesini hem de sütten yararlanılması sağlayacak ve sıhhat için tesirli olacaktır. Tatlı olarak dondurulmuş yoğurt, sütlaç, muhallebi, kazandibi, dondurma, puding denenebilir. Sağlıklı bir nesil için ebeveynlerin evlatlarına örnek olmaları ve süt eserlerini (yoğurt, peynir, ayran, cacık) gereğince tüketmeleri gerekmektedir.