Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Tabgac Devleti hakkında genel bilgi
Tabgac Devleti ile ilgili
Tabgac Devleti kuruluşu
Tabgac Devleti
4 yuzyıl sonlarına doğru Kuzey Cin'de (Şansi'nin kuzeyi) kudretli bir siyasi teşekkul meydana getiren, Cinlilerin Toba (veya T'opa) dedikleri topluluğu Turkler Tabgacdiye anmışlardır Orhun kitabelerinde sık sık gecen ve GokTurkler aracılığı ile Bizans kaynaklarına da Taugastşeklinde intikal eden Tabgackelimesi Cinmanasına da alınmıştır Cunku GokTurklerin ilk zamanlannda Turklerce buyuktanınan bu sulale Doğu'nun kudretli hanedanı olarak Cin'de hukum surmekte idi Aslında Turkce ulu, muhterem, saygıdeğermanalannı ifade eden Tabgac tabiri bilindiği gibi, sonra bazı KaraHanlı hukumdarları tarafından unvan olarak (Tafgac, Tamgac) kullanılmıştır Kaşgarlı Mahmud'un, Turklerden bir boluk olduğunu kaydettiği Tabgaclar, Cin yıllıklarına gore Asya Hunları'ndan bir kısımdır ve sulalenin resmi tarihinde (Weishu) Motun, eski Topa (Tabgac) hukumdarı olarak gosterilmiştir Tabgacların orf, adet ve geleneklerinden coğu, Kurt efsanesi; magara, dag, orman kultleri vb ve Goc efsanesi (bk aş Kultur: Destanlar) Turklerle ilgili bulunduğu gibi, dillerinin de Turkce olduğunu ortaya koyan deliller vardır: Bitegcin (bitikci, katip;dışişleri bakanı?), kapukcın (kapıcı; hacib?), atlacın (atlı, suvari birliği), tabagcın (yaya, piyade birliği), korakcın (koruyucu, muhafız kıtaları), yamcın (posta surucusu), hiencin (posta menzilleri idarecisi; hancı?), aşcın (aşcı;mutbahcı başı?), toru (kanun, tore), il (devlet) vb Tabgac hukumdannın ağzından şoyle bir Turkce ibare nakledilmiştir: Atıg belgiıtef;(yani bir (başbuğa verilen) isim, (onun yaptığı) işi belirtmeli belgelemeli)Weishu, Nan ch'ishu, LiuSungshu gibi Cin kaynaklarına gecen bu kelime ve tabirler, aynı zamanda Tabgacların devlet idaresi ve askeri kuruluşları hakkında da bilgi verir durumdadır Bununla beraber, bu Turk devletinde oldukca buyuk olcude Moğolların da yer aldığı anlaşılıyor Araştırmalarda kendileri bile bir ara Sienpiler arasında gorunen Tabgaclara bağlı kabilelerden kimlikleri tesbit edilebilenlerin yarısından fazlasınm Moğol menşeli olduğu neticesine varılmıştır Ancak Moğollar, diğer Tunguzlar ve Cinli halk ile birlikte, şuphesiz teb'a durumunda idiler Once kuzey Şansi'de Tai başkent olmak uzere kucuk Tai veya I T'opadevletini (315376) kuran Tabgaclar, daha ilk başbuğları olarak bilinen Şamohan(olm 277)'dan itibaren diğer kucuk Hun devletleri ve Sienpi kutleleri ile mucadeleye giriştiler ve nihayet Ch'in devleti başındaki, Tibet menşeli FuChien iktidarının cokmesi (384) uzerine etraftaki mahalli hukumetcikleri (16 kadar) idareleri altına alarak buyuk devlet haline geldiler Tabgac devleti (386556), Cinlilerin Wei (PeiWei Kuzey Wei) adını verdikleri hukumdar ailesinden K'uei zamanında (386409) verimli toprakların Doğu Cin'deki dağınık Siyenpi gruplarından zaptedilmesi ile gelişti Kucuk Ts'in (394'de) ve Liang (403'de) devletleri tabiiyete alındı Başkenti P'ingc'eng (Tai) şehri idi Az sonra devletin nufuzu, bir yandan Pekin yakınlarına, bir yandan Huangho nehri dirseğine kadar uzanmıştı Kuzey istikametinde, Siyenpilerin varisi olarak 4 asır sonlanndan itibaren kudretli bir siyasi teşekkul durumuna giren Moğol menşeli Juanjuanlar yuzunden ciddi bir genişleme olamıyordu İki devlet arasında bazan cok şiddetli cereyan eden mucadele 150 yıl kadar surmuştur Hukumdar Sseu (409423)'dan sonra Cin'in başkentleri Loyang, (Honan'da) ve C'angan(bugun Singanfu, Şansi'de)'ı ele gecirerek hakimiyetini Sarınehir bolgelerine yayan ve butun Kuzey Cin'i tek idarede birleştiren buyuk imparator T'aiwu devrinde (424452) Tabgac devletı en parlak cağını yaşadı Once 2 Ts'in devletini kendine tabi kılan, 427'de Hun Hsia devletinin başkentini alarak, butun topraklannı ele geciren (431) ve 425'ten itibaren Juanjuan'ları mağlup ederek bugunku ic Moğolistan'ı istila eden (436) ve 435439'da hakimiyetini batı'ya doğru genişleterek, ic Asya'daki Wusun, Yuepan ulkelerini ve Kuca, Kaşgar, Karaşar, Turfan bacta olmak uzere 30 kadar şehirdevletciklerini idaresine bağlayan Taiwu, 439'da Kansu (Gutsang Kan cou)'daki Hun devletini (KuzeyLiang) ortadan kaldırdı Boylece unlu İpekyolu guzergahı tekrar Turk hakimiyetine girmiş oldu 450'de guneyde Yangtse nehrine de ulaşan Taiwu, Cin askerinin taydan ve duveden farksızolduğunu soyluyor ve kendisi Borulakabını taşıyordu
İmparatorluk merkezini Turk hayat şartlarına oldukca uygun gelen bozkır bolgesinde (Kuzey Şansi) tutan Taiwu, o sıralarda Cin'de yayılmakta olan Budizm'in Turkler arasına nufuzunu onlemeğe calışıyor, idaresi altındaki Cin topraklarında bile Budistlerin faaliyetlerini kontrol ediyordu Tapınaklarda ayinler dışında din propagandasını yasaklayan bir emirname cıkarmış (438) ve 446'da emre riayet etmiyenlerin şiddetle takibini emretmişti T'aiwu'nun Turk bunyesi ve seciyesini Budizm'in bozucu tesirinden korumak maksadını guden bu tutumunun mana ve değeri cok sonra anlaşılmıştır Tedbirlerin ehemmiyetini farkedemeyen halefleri zamanında, yasak emri gevşetilen Budizm'in hatta himayesi cihetine gidildi imparator Wenc'eng (Siun veya Sun, 452465) ve Hong I (Hienwen, 465471) zamanlarında İc Asya'da tabiliğe alınan şehirdevlet sayısının 50'ye cıkarılması (456), Juanjuanların ağır mağlubiyete uğratılması (458459)219, Guney Cin devletinden (Liu Sung) bazı bolgelerin alınması (466469 arasında) gibi buyuk askeri başarılara rağmen, gittikce gelişen Budizm'in yayılışı, sonra busbutun hızlanarak Tabgac topluluğunun Cinlileşmesine zemin hazırladı 480'den itibaren Kuca ve etrafını Juanjuanlara kaptıran ve 494'de başkenti, Devlet Meclisi'nin muhalefetine rağmen, bozkır bolgesinden guneydeki eski Cin merkezi LoYang'a nakleden imparator Hong II (Hiowen, 471499), Turk toresine karşı ağırlık kazanan bu soysuzla§mayı (479'da yalnız başkentte 100 tapınak ve 2000'den fazla rahip bulunuyordu) 495 yılında, Turk orfunu, geleneklerini, giyimini, Tabgac dilini ve hatta yazışmalarda Turkce tabirlerin kullanılmasını yasaklamakla tamamladıBuna karşı ceyrek asır kadar devam eden tepkiler bastırıldı
Suanwu(499515)'dan sonra idareyi devralan İmparatorice Hu (515528) Budizm'e o kadar duşkun idi ki, yabancı memleketlerdeki dindaşlarıile de alakalanıyordu 520'ye doğru Hindistan'da Ak HunEftalit hukumdarı Mihiragula'yı ziyaret ettiğini gorduğumuz Cinli Budist rahip bu kralicenin arzusu ile seyahat ediyordu Tabiatiyle Turk atalannın askeri vasfını kaybeden Tabgac devleti yeni bolgenin ve yerli Cin halkının yol actığı iktisadi ve sosyal sebeplerden de gittikce gucunu kaybetmekte idi Butun Kuzey Cin'e hukmetmiş olan bu devlet 534'e doğru Doğu (Honan'da) Wei'leri ve Kuzey veya Batı (C'angan'da) Wei'leri olarak ikiye aynldı ve kısa zaman sonra butun arazileri Cinli hanedanlara intikal etti (Doğu NVei'leri yerine Ts'i (Ch'i) sulalesi: 550577, Batı Wei'leri yerine Chou sulalesi: 557581)
Tabgac Devleti ile ilgili
Tabgac Devleti kuruluşu
Tabgac Devleti
4 yuzyıl sonlarına doğru Kuzey Cin'de (Şansi'nin kuzeyi) kudretli bir siyasi teşekkul meydana getiren, Cinlilerin Toba (veya T'opa) dedikleri topluluğu Turkler Tabgacdiye anmışlardır Orhun kitabelerinde sık sık gecen ve GokTurkler aracılığı ile Bizans kaynaklarına da Taugastşeklinde intikal eden Tabgackelimesi Cinmanasına da alınmıştır Cunku GokTurklerin ilk zamanlannda Turklerce buyuktanınan bu sulale Doğu'nun kudretli hanedanı olarak Cin'de hukum surmekte idi Aslında Turkce ulu, muhterem, saygıdeğermanalannı ifade eden Tabgac tabiri bilindiği gibi, sonra bazı KaraHanlı hukumdarları tarafından unvan olarak (Tafgac, Tamgac) kullanılmıştır Kaşgarlı Mahmud'un, Turklerden bir boluk olduğunu kaydettiği Tabgaclar, Cin yıllıklarına gore Asya Hunları'ndan bir kısımdır ve sulalenin resmi tarihinde (Weishu) Motun, eski Topa (Tabgac) hukumdarı olarak gosterilmiştir Tabgacların orf, adet ve geleneklerinden coğu, Kurt efsanesi; magara, dag, orman kultleri vb ve Goc efsanesi (bk aş Kultur: Destanlar) Turklerle ilgili bulunduğu gibi, dillerinin de Turkce olduğunu ortaya koyan deliller vardır: Bitegcin (bitikci, katip;dışişleri bakanı?), kapukcın (kapıcı; hacib?), atlacın (atlı, suvari birliği), tabagcın (yaya, piyade birliği), korakcın (koruyucu, muhafız kıtaları), yamcın (posta surucusu), hiencin (posta menzilleri idarecisi; hancı?), aşcın (aşcı;mutbahcı başı?), toru (kanun, tore), il (devlet) vb Tabgac hukumdannın ağzından şoyle bir Turkce ibare nakledilmiştir: Atıg belgiıtef;(yani bir (başbuğa verilen) isim, (onun yaptığı) işi belirtmeli belgelemeli)Weishu, Nan ch'ishu, LiuSungshu gibi Cin kaynaklarına gecen bu kelime ve tabirler, aynı zamanda Tabgacların devlet idaresi ve askeri kuruluşları hakkında da bilgi verir durumdadır Bununla beraber, bu Turk devletinde oldukca buyuk olcude Moğolların da yer aldığı anlaşılıyor Araştırmalarda kendileri bile bir ara Sienpiler arasında gorunen Tabgaclara bağlı kabilelerden kimlikleri tesbit edilebilenlerin yarısından fazlasınm Moğol menşeli olduğu neticesine varılmıştır Ancak Moğollar, diğer Tunguzlar ve Cinli halk ile birlikte, şuphesiz teb'a durumunda idiler Once kuzey Şansi'de Tai başkent olmak uzere kucuk Tai veya I T'opadevletini (315376) kuran Tabgaclar, daha ilk başbuğları olarak bilinen Şamohan(olm 277)'dan itibaren diğer kucuk Hun devletleri ve Sienpi kutleleri ile mucadeleye giriştiler ve nihayet Ch'in devleti başındaki, Tibet menşeli FuChien iktidarının cokmesi (384) uzerine etraftaki mahalli hukumetcikleri (16 kadar) idareleri altına alarak buyuk devlet haline geldiler Tabgac devleti (386556), Cinlilerin Wei (PeiWei Kuzey Wei) adını verdikleri hukumdar ailesinden K'uei zamanında (386409) verimli toprakların Doğu Cin'deki dağınık Siyenpi gruplarından zaptedilmesi ile gelişti Kucuk Ts'in (394'de) ve Liang (403'de) devletleri tabiiyete alındı Başkenti P'ingc'eng (Tai) şehri idi Az sonra devletin nufuzu, bir yandan Pekin yakınlarına, bir yandan Huangho nehri dirseğine kadar uzanmıştı Kuzey istikametinde, Siyenpilerin varisi olarak 4 asır sonlanndan itibaren kudretli bir siyasi teşekkul durumuna giren Moğol menşeli Juanjuanlar yuzunden ciddi bir genişleme olamıyordu İki devlet arasında bazan cok şiddetli cereyan eden mucadele 150 yıl kadar surmuştur Hukumdar Sseu (409423)'dan sonra Cin'in başkentleri Loyang, (Honan'da) ve C'angan(bugun Singanfu, Şansi'de)'ı ele gecirerek hakimiyetini Sarınehir bolgelerine yayan ve butun Kuzey Cin'i tek idarede birleştiren buyuk imparator T'aiwu devrinde (424452) Tabgac devletı en parlak cağını yaşadı Once 2 Ts'in devletini kendine tabi kılan, 427'de Hun Hsia devletinin başkentini alarak, butun topraklannı ele geciren (431) ve 425'ten itibaren Juanjuan'ları mağlup ederek bugunku ic Moğolistan'ı istila eden (436) ve 435439'da hakimiyetini batı'ya doğru genişleterek, ic Asya'daki Wusun, Yuepan ulkelerini ve Kuca, Kaşgar, Karaşar, Turfan bacta olmak uzere 30 kadar şehirdevletciklerini idaresine bağlayan Taiwu, 439'da Kansu (Gutsang Kan cou)'daki Hun devletini (KuzeyLiang) ortadan kaldırdı Boylece unlu İpekyolu guzergahı tekrar Turk hakimiyetine girmiş oldu 450'de guneyde Yangtse nehrine de ulaşan Taiwu, Cin askerinin taydan ve duveden farksızolduğunu soyluyor ve kendisi Borulakabını taşıyordu
İmparatorluk merkezini Turk hayat şartlarına oldukca uygun gelen bozkır bolgesinde (Kuzey Şansi) tutan Taiwu, o sıralarda Cin'de yayılmakta olan Budizm'in Turkler arasına nufuzunu onlemeğe calışıyor, idaresi altındaki Cin topraklarında bile Budistlerin faaliyetlerini kontrol ediyordu Tapınaklarda ayinler dışında din propagandasını yasaklayan bir emirname cıkarmış (438) ve 446'da emre riayet etmiyenlerin şiddetle takibini emretmişti T'aiwu'nun Turk bunyesi ve seciyesini Budizm'in bozucu tesirinden korumak maksadını guden bu tutumunun mana ve değeri cok sonra anlaşılmıştır Tedbirlerin ehemmiyetini farkedemeyen halefleri zamanında, yasak emri gevşetilen Budizm'in hatta himayesi cihetine gidildi imparator Wenc'eng (Siun veya Sun, 452465) ve Hong I (Hienwen, 465471) zamanlarında İc Asya'da tabiliğe alınan şehirdevlet sayısının 50'ye cıkarılması (456), Juanjuanların ağır mağlubiyete uğratılması (458459)219, Guney Cin devletinden (Liu Sung) bazı bolgelerin alınması (466469 arasında) gibi buyuk askeri başarılara rağmen, gittikce gelişen Budizm'in yayılışı, sonra busbutun hızlanarak Tabgac topluluğunun Cinlileşmesine zemin hazırladı 480'den itibaren Kuca ve etrafını Juanjuanlara kaptıran ve 494'de başkenti, Devlet Meclisi'nin muhalefetine rağmen, bozkır bolgesinden guneydeki eski Cin merkezi LoYang'a nakleden imparator Hong II (Hiowen, 471499), Turk toresine karşı ağırlık kazanan bu soysuzla§mayı (479'da yalnız başkentte 100 tapınak ve 2000'den fazla rahip bulunuyordu) 495 yılında, Turk orfunu, geleneklerini, giyimini, Tabgac dilini ve hatta yazışmalarda Turkce tabirlerin kullanılmasını yasaklamakla tamamladıBuna karşı ceyrek asır kadar devam eden tepkiler bastırıldı
Suanwu(499515)'dan sonra idareyi devralan İmparatorice Hu (515528) Budizm'e o kadar duşkun idi ki, yabancı memleketlerdeki dindaşlarıile de alakalanıyordu 520'ye doğru Hindistan'da Ak HunEftalit hukumdarı Mihiragula'yı ziyaret ettiğini gorduğumuz Cinli Budist rahip bu kralicenin arzusu ile seyahat ediyordu Tabiatiyle Turk atalannın askeri vasfını kaybeden Tabgac devleti yeni bolgenin ve yerli Cin halkının yol actığı iktisadi ve sosyal sebeplerden de gittikce gucunu kaybetmekte idi Butun Kuzey Cin'e hukmetmiş olan bu devlet 534'e doğru Doğu (Honan'da) Wei'leri ve Kuzey veya Batı (C'angan'da) Wei'leri olarak ikiye aynldı ve kısa zaman sonra butun arazileri Cinli hanedanlara intikal etti (Doğu NVei'leri yerine Ts'i (Ch'i) sulalesi: 550577, Batı Wei'leri yerine Chou sulalesi: 557581)
