Takvim Nedir, Haftalar ve Aylar Nasıl Oluştu?

Tarihin birtakım periyotları hariç çok uzun yıllardır 1 hafta 7 gün, 1 ay da yaklaşık 30 gün olarak kabul ediliyor. Uzun yıllardır bu biçimde kullandığımız için de pek çok kimse hafta neden 7 gün ya da ay neden 30 gün diye sormamıştır. Sorguladığımız vakit ise bu kavramların günümüzden binlerce yıl evvel yaşamış Babilliler ve Antik Romalılara kadar uzandığını görüyoruz.

Takvimlerin oluşma süreci aslında o devir yaşamış insanların ay ve yıldız hareketlerini izlemesi ile başladı. O periyodun temel bilim araçları ile gökyüzünü izleyen beşerler, belli döngüler olduğunu keşfetmiş ve yaşadıkları vakti bu döngülere uygun bir hale getirmişlerdir. Elbette, ortaya siyasi kararların girdiğini de söylemek mümkün. Ay ve hafta nasıl oluştu gelin biraz daha yakından inceleyelim.

Haftalar neden 7 günden oluşuyor?


Haftaların neden 7 günden oluştuğunun cevabı için günümüzden binlerce yıl evvel, milattan evvel 1890’lı yıllarda yaşamış Babil medeniyetine gitmeliyiz. Var oldukları periyot bölgenin en tesirli gücü olan Babilliler, bilim konusunda da kıymetli çalışmalara imza atmış ve gökyüzünü uzun yıllar incelemişlerdir.

Babilli gözlemciler Güneş, Ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn olmak üzere 7 temel gök cismi üzerinde çalışmalar yaptıkları için 7 sayısı onlar için büyük değer arz etmekteydi. Bu kıymetli sayıyı hafta olarak belirlediler ve bu haftalar üzerinden 28 günlük aylar belirlediler.

Babilliler hoş bir sistem kurmuş üzere görünse de aslında bu 7 sayısı ne Güneş döngüsüyle ne de oluşturdukları ay tertibiyle uyumluydu. Her şeye karşın o periyot Babil devletinin bölgenin en büyük gücü olması nedeniyle bu sistem süratle yaygınlaştı.

Haftanın 7 gün olması nasıl yayıldı?


Ay sisteminin nasıl oluştuğuna geçmeden evvel bu sistemsiz 7 gün tertibinin nasıl yayıldığına bakmak gerekiyor. Dediğimiz üzere her şey bilim ile değil siyasetle de bağlı. Uzun yıllar boyunca Babil devleti elinde tutsak kalan Museviler, haftanın 7 gün olduğunu bu devirde kabul ettiler.

Bu sistem kısa müddet içinde yakın kültürler olan Persler ve Yunanlılar tarafından da kabul edildi. Yüzyıllar sonra Büyük İskender’in yayılmacı siyasetleri nedeniyle 7 günlük hafta sistemi Hindistan’a ve oradan da Çin’e ulaştı. İmparator Konstantin’in milattan sonra 321 yılında 7 günlük hafta sistemini Roma Haftası olarak kabul etmesi ve pazar gününü tatil ilan etmesiyle birlikte bu sistem günümüze kadar gelmiştir.

Aylar neden 28, 30 yahut 31 gün oluyor?


Günümüzde kullanılan Gregoryen takvim ya da öteki ismiyle Miladi takvim, 4 Ekim 1582'de kabul edilmiştir. Buna nazaran Hz. İsa’nın doğumu milat, yani 1. yıl olarak kabul edilmiş ve 1 yıl, 365 gün 6 saat olarak belirlenmiştir. Yılda sırf 10.8 saniyelik bir yanılgı hissesi olduğu için en hakikat kabul edilen takvim sistemi budur.

1 yılda 365 gün 6 saat olduğunu Antik Romalılar Ay döngüsü sayesinde keşfettiler. Fakat kendilerine birinci olarak 10 aylık bir yıl sistemi belirlediler. Yani 60 gün havada kaldı. Martius, Aprilis, Maius, Junius, Quintilis, Sextilis, September, October, November ve December ismi verilen bu ayların isimleri Latince sayılardan geliyordu.

60 günü bir formda kurtarması için milattan evvel 700 yılında Ocak ayından evvel Decemvirs, Ocak ayından sonra ise 29 günlük Februarius eklendi. Milattan evvel 46 yılında Julius Caesar tarafından yapılan son düzenleme ise Şubat ayını 4 yılda bir 29 gün, başka ayları ise 30 ve 31 gün yapan sistemi getirdi. Sextilis ayı daha sonra Augustus Caesar'ı onurlandırmak için Augustus olarak değiştirildi.

Tarih boyunca kullanılan takvimler nelerdir, hangi tıp takvimler vardır?

• Fars takvimi, otuz günlük 12 aydan oluşan 360 günlük bir takvimdi ve her altı yılda bir 13. ay ekleniyordu.
• Zerdüşt takvimi, milattan evvel 650 - 330 yıllarında kullanılan 30 günlük 12 aydan oluşan bir takvimdi.
• Pers takvimi, 11. yüzyılda Ömer Hayyam tarafından oluşturulmuş ve inanılmaz bir biçimde 365.24219858156 günlük nokta atışı bir ölçüm ile hazırlanmıştır.
• Antik Atina takvimi, 29 - 30 günlük 12 aydan oluşuyor ve 1 yıl, 364 gün sürüyordu.
• Helenistik takvim, milattan evvel 312’den 15. yüzyıla kadar Avrupa’da kullanılmış ve her 8 günde bir Pazar günü olarak belirlenmiştir.
• Çin takvimi, milattan evvel 770 yılında kullanılmış ve 1 yıl, 360 günlük 10 ay olarak belirlenmiştir.
• Hindu takvimi, milattan evvel 5. yüzyılda oluşturmuş ve 1 yıl, 365 güneş gün olarak belirlenmiştir.
• Antik Roman takvimi, 1 yılı 10 ay ve 304 gün olarak belirlemiştir.
• İzlanda takvimi, 10. yüzyılda oluşturulmuş ve 1 yıl, 52 hafta 364 gün olarak belirlenmiştir.
• Yuan Hanedanı periyodu Çin takvimi, 13. yüzyılda oluşturulmuş ve 1 yıl, 365.2425 gün olarak ölçülmüştür.
• Maya takvimi, 1 yılı 260 gün süren iki döngü üzerinden hesaplamıştır.
• Hicri takvim, Hz. Muhammed’in hicreti ile başlar ve 1 yıl, 12 ay 355 gün olarak belirlenmiştir.
• Miladi takvim, Hz. İsa’nın doğumu ile başlar ve 1 yıl, 365 gün 6 saat olarak belirlenmiştir.

Sıradışı takvim çeşitleri:

• Cava takvimi, 1633 yılından beri Endonezya Cumhuriyeti’nde Hicri ve Miladi takvim ile birlikte kullanılır.
• Jokyo takvimi, 1684 yılından beri Japonya’da kullanılan Güneş takvimidir.
• Fransız takvimi, Fransız İhtilali ve Paris Komünü devrinde kullanılmış ondalık sistemden oluşan takvimdir.
• Bahai takvimi, Bahai inancına sahip şahıslar tarafından kullanılan ve 1 yılın 19 ay olarak belirlendiği takvimdir.
• Hicri Güneş takvimi, İran ve Afganistan’da 1925 yılından beri kullanılan ve yılbaşını Nevruz olarak kabul eden takvimdir.
• Patafizik takvim, patafizik akımının kurucusu Alfred Jarry tarafından oluşturulan ve 1 yılın 29 günlük 13 ay olarak belirlendiği takvimdir.
• Hint ulusal takvimi, Hindistan’da lokal bölgelerde kullanılan ve yılı Sessizlik Günü ile başlatan takvimdir.
• Discordian takvimi, Discordian inancına sahip şahısların kullandığı ve 1 yılı 73 günlük 5 mevsim üzerinden belirlemiş takvimdir.
• Kuzey Kore takvimi, ülkenin kurucusu Kim II-Sung’un doğumu ile başlar ve 1997 yılında beri kullanılmaktadır.

Hafta neden 7 gün ve ay neden 30 gün üzere merak edilen sorular üzerinden takvim sistemlerini inceledik ve takvim tiplerinden bahsettik. Tarihin farklı devirlerinde, farklı bölgelerde olsa bile insanların misal takvimler kullanması nitekim şaşırtan.