Tarihe Geçen Kadınlar 5 Florence Nightingale DÖNEMİNDEKİ MANÂLI OLAYLAR (18201910) 1785 İngiltere'de Times gazetesi kurulur 1836 Theodor Fliedner Kaisenverth'de ilk Protestan doğumevini kurar 1837 Charles Dickens Oliver Twist'i yazan 1837 Victoria İngiltere kraliçesi olur: Burjuvazinin Victoria dönemi başlar 1853 Rusya; Türkiye, Fransa ve İngiltere ile savaşa girer (Kırım Savaşı) 1854 Kırım Savaşı'nda Roger Benton birincil savaş fotoğraflarını çeker 1854 Bu yıldan itibaren Katolik inanca tarafından Meryem Ana'nın Tanrısal Ruh'tan gebe kaldığı (lekesiz hamilelik) kabul edilir 1855 Florence Nightingale vatandaşlarınca Lambalı Hanımefendiolarak saygıyla anılır 1856 Kırım Savaşı'nın sonu 1857 İngiltere İmparatorluğu Hindistan'daki isyanı bastırır 1876 İngiltere Kraliçesi Victoria Hindistan İmparatoriçesiunvanını alır 1907 Kraliçe Victoria'nın yerine geçen II Edward, Florence Nightingale'e Britanya İmparatorluğu ve İnsanlık adına Hizmet Madalyasıverir YARDIM ETMEK İSTEYEN KIŞI DUYGUSAL BİR HAYALCI OLMAMALI Hayallere kapılıp gitmeyen bir genç kız var mıdır? Fakat bu hal, Flo'da son zamanlarda üzüntü verici hal almıştır Flo, yani 17 yaşındaki İngiliz kızı Florence Nightingale, saatlerce odasına çekilir, yatağına uzanır ve rüyalara dalar Bu sırada onunla konuşmak istendiğinde somurtur, morali bozulur, sinirlenir Flo'dan bir yaş büyük olan Parthe'ten misal alması gerekirdi; ablası, anne ve baba Nightingale'lerin kızlarına sundukları imkânları değerlendirmesini iyi bilmektedir: El işleri ve resim dersleri, piyano, balolar, av partileri, İsviçre, İtalya ve Fransa'ya seyahatler Her şeyi ile birinci derslik bir eğitim Kısa süre sonra birincil talipler mutlaka ortaya çıkacaktır ve Flo ile Parthe'in iyi birer kısmet bulacakları beklenebilir Nihayet bir kadının hayatındaki en manâli konu bu değil midir? Flo evde öğrenmesi gereken şeylere Boşuna vakit kaybı,der Tatilde nereye gidilmeli, seyahat yapılmalı mı yapılmamalı mı, hangi yeni halı alınmalı, aşçı bayan işten çıkarılmalı mı, yoksa aşçıdan önce arabacıya mı yol vermeli, gibi sonu gelmeyen uzun konuşmalar canını sıkar En iyisi ileride gerçekleştireceği kahramanlıkları düşlemektir Us ve duygularını kimseye anlatamaz O da yazar; eline geçen her şeyin üstüne yazan Eski kurutma kâğıtları, takvim yaprakları, mektup zarfları ve dosyalar Bunlara Özel Notlarımder Ne düş kurduğunu da, ne yazdığını da kimse bilmemelidir 7 Şubat 1837'de yazdığı bir cümle yaşamı boyunca en manâli rolü oynayacaktır: Tanrı benimle konuştu ve beni hizmetine çağırdıAslında bir sesduymuştur Takriben 40 sene sonradan 1847'de yazdığı notlarında bu sesitüm yaşamında dört kez duyduğunu doğrular Flo kendisini bir göreve çağrılmışhissetmektedir Ama hangi göreve? Bunu anlayana dek sekiz uzun yıl geçer Genç Florence Nightingale için ıstıraplı yıllar Jurnal yaşantım zor değil lakin sıkıcıydı,diye anlatacaktır bu dönemi daha sonra Babası, kahvaltıdan sonradan kütüphanede Timesm sayfalarını çevirip okurken, kızlarının da yanında olmasından hoşlanırdı: Bir kitap ya da gazeteden birbiriyle ilgisi olmayan minik bölümler kulak vermek zorunda kalmak! Natürel Parthe'ye bu sabahtan okumaları rahatsızlık vermezdi O sessiz bir şekilde fotoğraf yapmaya devam ederdi, fakat benim arkasına saklanacağım böyle bir uğraşım olmadığından çok sıkıcı gelirdi bana!Özel not defterine o zamanlar şöyle yazar: Bu dünyadaki görevim ne? Son 14 gün içinde ne yaptım? Babama bir kitap ve iki bölüm, anneme ise iki kitap okudum Yedi gam ezberledim Çoğu mektup yazdım Babamla birlikte at gezintisine çıktım Sekiz ziyaret yapıp onlarla oturdum Tümü buYine o yıllarda şöyle der: Yapacak bir şeyleri olmadığı için, benim gibi deliren bir sürü insan görüyorum Fiilen çok mutlu olabilecek ırkFlo'nun anne ve babası ise kızları için en iyi şeyi yaptıklarından emindirler Ne de olsa sırası gelmişken Florence'i isteyen biri de ortaya çıkmıştır: Yorkshire'da büyük bir mülkün varisi Richard Monckton Milnes Richard, Florence'i elde etmeye çalışırken, genç kızın kafasında ayrıntılarıyla başka fikirler vardır ağır ağır kendisine yapılan çağrı'nınhastaların bakımına karşın olduğu katiyet kazanmaktadır Ama, iyi bir aileye mensup genç bir İngiliz kızının hastanelerde sürtmesi, uygun ve caizdeğildir İyi bir çevreden genç bir bayan olarak şefkatli ve eli bol olunabilir, bu işlenmiş Islahanelerde, hastanelerde, hapishanelerde yoksullara sıcak çorba ve para dağıtılır Böylece durumları kendisinden iyi durumda olmayanların kaderlerine karşılıklı olunduğu yeterince kanıtlanmış olur Ama Flo'nun kafasına koyduğu şey nedir? Hasta bakımını mı öğrenmek ister? Birincisi, bu konuda öğrenilecek hiçbir şey yoktur Bayan olmak yeter sadece O süre hastalara da bakılabilir Bu kadının doğasında vardır İkincisi, iyi bir aile kızı böyle bir çevreye girdiğinde böylece dehşet şeyler olabilir ancak Florence yıllar sonradan yazdığı bir mektupta, Doktorlarla hastabakıcılar aralarında olduğu söylenen şeyler yüzünden annem fazla korkmuştu Terbiyesizlikler duyabilirmişim Fakat çocuk odasında konuğum olan, annemin özellikle iyi Protestan arkadaşlarının kızlarından daha terbiyesizce şeyler işitiyordum,der Nigthingale'lerin korkusunu anlayabilmek için, geçtiğimiz yüzyılın ortalarında hastanelerdeki durumun ne olduğunu çakmak gerek Hastalar karga delikleridenen kenar mahallelerden geliyorlardı Çoğunluğu koleraya yakalanmıştı Revirlere kaçak olarak konyak ve sert İçkiler sokuluyor, hastabakıcılar da en az hastalar değin içiyordu Hastalar pislik içinde hastaneye geliyor ve pis kalıyorlardı Revirler de çok ender temizleniyordu Hastabakıcılık genelde düşmüşkızlar kadar yapılan epeyce kirli bir meslekti Çoğu yarım gün hastabakıcılık, yarım gün fahişelik yapıyordu Florence Nightingale'in fikirlerine kimsenin kulak asmayışına, arzularını gerçekleştirebilmesi için daha yıllar gerekmesine şaşmamak lüzum Şimdilik yalnız bir seçeneği vardır Ulus sağlığı ve hastaneler hakkında malzeme toplar ve bu nedenle en azından kuramsal olarak bu sahada bir uzman olur Evde ise bu tepede olan kafalı kız sorun yaratmaktadır Richard'ın evlenme teklifini reddeder Hayata daha yüksekten bakan kız kardeşiyle her gün ağız dalaşı eder, Sevgili Parthe'yi kızdırmadan ağzımı açamıyorum hiç Söylediğim, yaptığım her şey onu üzüyorBenzer şekilde annesiyle de şiddetli kavgaları olur Bu kavgaları şöyle yazan: Onu bu kadar hayal kırıklığına uğratmak deli ediyor beni Onun mutluluğunu böylesine bozmakla, suç oluşturan işlemiş olmuyor muyum? Fakat 30 yaşlarının başlarında Florence Nightingale baba evinden ayrılır 185Tde ailesi hakkında yazdıklarında yepyeni bir açıklama kullanır: Onlardan kavrayış ve destek bekleyemem Bir Takım şeyleri zor kullanarak almam lazım Edinmek zorundayım, çünkü istediklerim verilmiyor bana Suçluluk duygusu taşıyan kız evlat, egemen, istediğini elde eden genç bir kadına dönüşmektedir Ren Nehri kıyısındaki Kaiserswerth Hemşirelik Enstitüsü'nde 1851 yılında birkaç ay geçirir Hemşirelerin hastalara özveriyle bakmalarına şaşma eder Lakin, sağlık şartlarını tüyler ürperticibulur Hasta bakımının temelden ıslah edilme gereğine olan inancı daha da güçlenir En sonunda yaşamanın ve yaşamı sevmenin ne aramak olduğunu anlıyorum,diye itirafta bulunur anne ve babasına yazdığı bir mektupta Hayaller'^ ihtiyacı yoktur bundan böyle 1852 yılının özel notlarında, Kendi kaderimi kendim belirleyeceğim,der Özveri ve kendini bırakmak evet, lakin bu da kimsesiz yetmez Her meslek gibi hastabakıcılığı da doğru dürüst öğrenmek gereklidir Ve hastanelerin dış görünümü mutlaka değiştirilmelidir Florence Nightingale Londra'ya geri döndüğünde bu fikirleri ile büyük ilgi toplar Yepyeni bir hemşire tipi yetiştirilmelidir Nasıl olacaktır bu? Dini cemiyet falan kurmak istemiyorum, aksine iyi para ödenen bir iş dalı koymak istiyorum Ahlaken, ruhen, bedensel olarak hemşirelik mesleği için gerekli koşullara sahip, hangi sınıf ve mezhepten olursa olsun her kadına en iyi eğitimi atamak ilkem olmuştur defalarca Hastalara yardımcı olmak isteyen kişi duygusal bir hayalci değil, aksine kuvvet işleri seven, sadık biri olmalıdırVe bu bağlamda önyargıların duvarına toslar durur Onyıllar boyunca Mart 1854: İngiltere ve Fransa Rusya'ya savaş ilan eder Eylül ayında müttefik birlikler Kırım'a çıkar Times'ta savaş haberleri, İngiliz askeri hastanelerindeki korkunç durumları anlatan yazılar çıkar Zarar Görmüş erkekler kirli battaniyelere sarılmış yerlerde yatmaktadır Mutfak yoktur, onlara içmeleri için bir şeyler verilecek kap veya fincanları da yoktur Yeterli doktor olmadığı için tedavileri yapılamaz Hatta sargı malzemesi bile yoktur Ordudaki afiyet işlerinden de sorumlu olan işbaşındaki Savaş Bakanı Sidney Herbert, Niçin şefkatli hemşirelerimiz değil? Bu konuda Fransızlar bizden fazla üstünler,şeklindeki şikâyet ve sorular üstüne, hemen harekete geçer: Sayın Miss Nightingale, Gazetelerde Üsküdar'daki askeri hastanemizde hastabakıcılara büyük ihtiyacımız olduğunu okumuşsunuzdur Oraya gitmek isteyen hanımlardan sayısız teklifler alıyorum, ama bunlar bir askeri hastanenin ne olduğunu bilmeyen, orada olmakla görevlerini yapacak tabiatta olmayan kadınlar Önemli durumlarda ya işten kaçacaklar veya büsbütün yararsız kalacaklardır Daha da kötüsü but bağı olacaklardır İngiltere'de böyle bir işi örgütleyip denetleyebilecek tek bir birey tanımıyorum Hastabakıcıların seçimi ve görevlendirilmeleri hiç de kolay olmayacaktır Bir sürü coşkulu ve hissi hanım askeri hastanelere salınsa, şayet de orada birkaç gün sonradan işlerine engel olunan, otoriteleri bozulan kişiler göre kapı önüne koyulacaklardır O halde benim kolay sorum şu olacak: Böyle bir girişimi yönetme çağrısına kulağınızı tıkar mıydınız: Sidney Herbert'in bu yazısı ile Florence'in devlete destek öneri ettiği mektup birbiriyle çakışır Böyle bir ödev için Florence Nightingale uygun kadınları seçerken hasta bakımınıdoğru doğru bir meslek haline getirmenin ne dek önemli olduğunu bir defa daha anlar Çünkü kendisine başvuruda bulunanlar ya Londra'daki hastanelerden tanıdığı kilolu ve ayyaşkadınlar, ya da vücutlarından çok hastaların ruhlarıyla ilgilenmek isteyen herhangi bir mezhebe mensup hemşire ve rahibelerdir , kendini adamış kadınlar,der Florence Nightingale, ama hastaneden fazla göklere yaraşırlar Hastalar arasında elsiz melekler gibi havada gezinip duruyorlarFlorence Nightingale'in minik ekibiyle Üsküdar ve Balaklava'daki (Kırım) İngiliz hastanelerinde karşılaştığı durum Times gazetesi haberlerinden varsayım edileceğinden daha kötüdür Mesela 4ü bayan, biri mutfak, diğeri daracık bir hücreli olan 6 odaya sığdırılmıştır Hastaların ve yaralıların kaldıkları yerlerdeki pislik ve bakımsızlığın tarifi muhtemel değildir F Nightingale'e sık sık Bu canavarları şımartmayın!denir Temiz yatak çarşafı ve hastalara özel perhiz yemeği görülmemiş bir lüksolarak kabul edilmektedir Genç bir kızdan beklenmeyecek bir azimle bu iyi aile kızıtemizleme ve hasta bakımı konusundaki fikirlerini kabul ettirir Başarı: En basit temizlik önlemlerinin alınmasıyla birlikte vefat oranı düşer Birkaç ay gibi kısa bir zamanda Florence Nightingale ve hastabakıcıları, kışlaları insana yakışır yerler haline dönüştürür veya yeni askeri hastaneler açarlar Askerler Bayan Nightingale'lerine taparlar O Tanrı'nın bir hediyesidir, tatlı gülümsemesiyle bir melektir ve gecenin geç saatlerine kadar hasta ve yaralılar arasında atama yapan Lambalı Hanunefendidir 1855'te kendisi de o ünlü Kırım Ateşine yakalanıp hastalandığında, Yaralılar duvara dönüp ağlıyorlardı Tüm umutlarını ona bağlamışlardı,diye yazan çavuşlardan biri eve yolladığı mektupta Hastalığı atlatır 1856'da son hasta da taburcu edilir Bayan Nightingale görevini tamamlamıştır Bundan Böyle vatanına geri dönebilecektir bu vesileyle İngiltere'de bir efsane yayılmaktadır İngiliz ordusundan sağ olarak eve dönen askerler, TanrısalNightingale'in öyküsünü anlatmaktadır Namına sayısız şarkılar bestelenmiştir Gemilere adı verilmiş, portreleri satılmış ve Madam Tussaud'nun ünlü mumyalar müzesinde yerini almıştır bile Kendi kişiliği üstüne kopartılan bu kadar patırtıdan fazlasıyla rahatsız olur Fakat onu gururlandıran ve mutlu eden bir şey vardır: Artık hastabakıcılar alaka ve hürmet görmenin tadını çıkarmaktadırlar Bu mesleğe kendine özgü bir imaj kazandırmıştır Kendisi için toplanan Nightingale Fonuile birincil Hastabakıcı Eğitim Okulu'nu kurar Müracaat eden kadınlar en katı kurallara tarafından seçilirler Her gün ders görürler ve asistan hastabakıcı olarak pratik çalışmalar da yerine getirmek zorundadırlar Keza her biri için ahlakraporu tutulur Çünkü hastabakıcılar yeniden asla sarhoş, bilgisiz ve ahlaksız damgası yememelidir Florence Nightingale daha sonraki yıllarda İngiliz ordusu hakkında istatistiki bilgiler yayınlar Yeni sivil ve askeri hastanelerin zorunlu sağlık koşullarına yerinde bir şekilde inşası laf konusu olduğunda, o gönüllü danışman haline gelmiştir İstekleri genel olarak savaş bakanlığını rahatsız eder Deneyimleri hakkında birçok kitap yazan En tanınmışı; Hasta Bakımı Üstüne Görüşler, aile için pratik bir el kitabı olur Bu kitapta önerdikleri böylece doğal şeylerdir ki: Temiz hava, günışığı, temizlik ve ölçülü gıdaFakat onun devrinde bunlar beklenmedik yeniliklerdir Florence Nightingale genç kızların kendi vücutları hakkında daha fazla bilgiye sahip olmaları gereğini bildirmek cesaretini bile gösterir Bu nesil cümleler kafaları karıştırır! Ya Florence'in ailesi bir zamanların beğenilmeyen kızlarının birdenbire üne kavuşmasına ne tepki göstermiştir? Florence bir kız arkadaşına yazdığı mektupta tipik bir sahneden laf eder: Annesi ve kız kardeşi ana uzanmış İkisinin de bütün meşguliyet birbirlerine çiçeklerin düzenlemesinde kendilerini yormamalarını rica etmek Bana, sen fazla eğlenceli bir hayat sürüyorsun, dediler Ayrıntılarıyla dinç iki insan tüm gün ana uzanmış, kendilerini ve başkalarını, kendisi fazla yorgunluktan ölen biri için özverilerinin kurbanı olduklarına inandırmaya çalışıyorlar! Şayet de Florence'ın kendi toplumundaki kadınlar hakkında edindiği bu tür deneyimler, onun yaşadığı dönemde bayan hareketlerine niçin kuşkuyla baktığını açıklar Mesela, erkeklerle eşdeğer koşullarda doktorluk eğitimi görme isteminde yer alan kadınları desteklemez Ona göre şimdi yararlanabileceklerinden daha artı imkânlara sahiptirler Kadınların seçme ve seçilme hakkı konusunu da anlamsız bulur Ben kendi seçim hakkımı hiç kaybetmedim,olur bu konudaki tek yorumu Yaşamının son yıllarında, Florence Nightingale, (90 yaşına gelmiştir) evini bir daha terk edemez Kör olur Ölümünden üç yıl önce İngiliz Kralı'ndan Britanya İmparatorluğu ve İnsanlık Yüksek Hizmet madalyası bölge birincil bayan odur Öldüğünde yalnız Amerika'da binin üzerinde Nightingale Okulu vardır Hemşireliği saygıdeğer bir meslek yapma amacına ulaşmıştır; İyi kazanç getiren bir iş haline getirmekdüşüncesi ise bugüne kadar hâlâ gerçekleşememiştir özel baskı