Tarihi değiştiren gün: 11 Eylül

Tüm bu tarif ve yakıştırmaları hak edecek kadar sarsıcı bir aksiyondu. Ortadan 18 yıl geçti. Yaklaşık 3 bin kişinin hayatını kaybettiği hücumlar ABD'de siyasi, ekonomik, toplumsal hatta kültürel travma tesiri yarattı.

Amerikan idaresi intikam hırsıyla Afganistan ve Irak'ı işgal etti.

1990'da Sovyetlerin dağılmasıyla başlayan "Tek Kutuplu Dünya" süreci yeni bir evreye, "yeni düzen" arayışlarına geçti. Yaşananları hatırlamak üzere 18 yıl öncesine gidiyoruz.

Bugün 11 Eylül 2001'de ABD'de düzenlenen taarruzların 18'inci yıldönümü.

Başşehir Washington ve New York'ta kaçırılan uçaklarla düzenlenen ataklarda, 2 bin 977 kişi hayatını kaybetti. Ayrıyeten uçakları kaçıran 19 hava korsanı öldü. Ataklarda 6 binden fazla kişi yaralandı.

ABD iktisadının uğradığı maddi ziyan 120 milyar doların üzerinde hesaplanırken akınların New York kentinde ve altyapısında yarattığı maddi hasar ise 60 milyar dolardan fazla.



11 Eylül taarruzları, dünyada güvenlik siyasetleri ve diplomasi alanında birçok değişikliği de beraberinde getirdi. Bu nedenle birçok kişi tarafından "dünyanın değiştiği gün" olarak tanımlanıyor.

11 Eylül 2001'de neler yaşandı?

El Kural tarafından üstlenilen ataklarda, toplam 19 hava korsanı aşağı üst tıpkı saatlerde kalkış yapan dört yolcu uçağını kaçırdı.

Korsanlar, yanlarında getirdikleri maket bıçağı ile kokpite girerek, uçağın denetimini ele geçirdi.

Bu uçaklardan birincisi Boston-Los Angeles uçuşunu gerçekleştiren American Airlines'ın 11 numaralı seferini yapıyordu. Bu uçak, kalkıştan kısa bir müddet sonra rotasını New York'a çevirerek kentin güneyindeki Dünya Ticaret Merkezi'nin kuzey kulesine çarptı.

İkinci uçak da tekrar Boston'dan kalkıp Los Angeles'e giden United Airlines'ın 175 numaralı sefer sayılı uçuşuydu. Bu uçak da birincisinden 17 dakika sonra Dünya Ticaret Merkezi'nin güney kulesine çarptı.

Uçakların çarpmasının akabinde kulelerde yangın çıktı ve yaklaşık iki saat sonra her iki kule de geride 1,8 milyon ton enkaz bırakarak yıkıldı.

İkinci uçağın da kuleye çarpmasından kısa bir mühlet sonra açıklama yapan devrin ABD Lideri George W. Bush, olayı "terör saldırısı" olarak nitelendirdi.



Bu açıklamadan birkaç dakika sonra American Airlines'ın Washington-Los Angeles seferini yapan 77 sefer sayılı uçuşunu gerçekleştiren yolcu uçağı ABD Savunma Bakanlığı'nın (Pentagon) batı tarafına girdi.

Kaçırılan dördüncü uçak da San Francisco'ya gitmek üzere New Jersey'den kalkan United Airlines'ın 93 sefer sayılı uçuşu oldu. Bu uçak kalkıştan kısa bir mühlet sonra Pennsylvania eyaletinde boş bir toprağa düştü.

Uçağın içindeki yolcuların başka ataklardan haberdar oldukları için saldırganları durdurmaya çalıştığı sırada çıkan arbede nedeniyle düştüğü öne sürüldü. Lakin uçağın öbür atakların akabinde ABD Hava Kuvvetleri'ne ilişkin jetler tarafından vurularak düşürüldüğü de daha sonra ortaya atılan savlar ortasında yer aldı.

11 Eylül ataklarını planladıkları argümanıyla uzun vakittir Guantanomo'daki cezaevinde tutulan ve ABD'de yargılanan Halid Pir Muhammed ve Remzi bin el-Şibh verdikleri sözde, son uçağın maksadının ABD Kongre binasını olduğunu söyledi.

Irak hariç, ABD'nin diplomatik münasebeti bulunmayan ülkeler dahil çabucak her ülke taarruzların akabinde ABD'ye dayanak açıklaması yaptı.

Irak'tan yapılan açıklamada, "Amerikan kovboyları, insanlığa karşı işledikleri cürümlerin meyvesini topluyor" denildi. Filistin İdaresi, Afganistan ve İran da akınların akabinde dayanışma bildirisi verdi.

NATO Şartı'nın bir üyeye yapılan bir akının tüm üyelere yapılmış olacağını belirten 5'inci unsuru birinci kere yürürlüğe konuldu.



Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu (BMGK), atakları kınadı ve "terörle gayret konusunda" her türlü askeri adımı atmaya hazır olduğunu ilan etti.

ABD ne yaptı?

Hücumların akabinde ABD'de dış ve iç siyasette bir dizi değerli değişiklik yürürlüğe sokuldu.

Birinci etapta ABD tarihinde birinci sefer ülkenin hava alanı kapatıldı ve hücumlar sırasında havada olan yaklaşık 500 uçuş kalkış noktasına geri döndürüldü ya da öbür ülkelere yönlendirildi.

Taarruzların çabucak akabinde ilan edilen harika hal, hala yürürlükte.

İç Güvenlik Bakanlığı kuruldu, kısa ismi PATRIOT olan bir yasa çıkarılarak, "terörle mücadele" konusunda atılacak adımlar ayrıntılandırıldı ve Ulusal Güvenlik Kurumu'nun (NSA) yetkileri genişletildi.

Guantanamo adasında "yasa dışı düşman savaşçılar" ismi verilen şahısların tutulduğu bir hapishane kuruldu. Hem burada hem de daha sonra CIA'in dünyanın farklı yerlerinde El Esas kontaklı olduğu tez edilen şahıslara azaplı sorgular yapıldığı ortaya çıktı.

Taarruzların akabinde Kongre'de kurulan 11 Eylül Araştırma Komitesi, çok önemli bir istihbarat zafiyeti olduğu sonucuna vardı. Bunun akabinde ABD istihbarat sistemi tekrar yapılandırıldı.

11 Eylül ataklarının akabinde ABD dış siyaseti El Kaide'ye karşı verdiği uğraşa dayanak vermeyen ülkelerin düşman olarak kabul edilmesi eksenine oturdu.



Lider Bush, hücumdan kısa bir mühlet sonra yaptığı açıklamada, İran, Irak ve Kuzey Kore'yi "şer ekseni" olarak tanımladı.

ABD, evvel Afganistan'ı, daha sonra da Irak'ı "terörle mücadele" stratejisi kapsamında işgal etti.

ABD'de milliyetçilik yükselişe geçerken, FBI'ın 2014 yılında açıkladığı bir rapora nazaran 2001'e kıyasla nefret hatalarında bir düşüş görülse de Müslümanlara karşı işlenen hatalarda bir artış oldu.

Niyet kuruluşu PEW'un 2017 yılında yayımladığı raporda da 11 Eylül ataklarının akabinde geçen 15 yıl içerisinde Müslümanlara yönelik hücumların yüzde 50 oranında arttığı belirtildi.

Öbür neler değişti?

En kıymetli değişimler ortasında havaalanlarında ve sivil havacılıkta güvenlik tedbirlerinin sıkılaştırılması yer alıyor. Kokpit kapıları, açılmalarını zorlaştıracak halde yine tasarlandı.



Sivil havacılık kesimi ağır bir ekonomik krizin içine girdi. Kimi büyük havayolu şirketleri kapanırken, ABD Kongresi dalın ayakta kalabilmesi için 15 milyar dolarlık mali yardım yapmak zorunda kaldı.

Yalnızca ABD'de değil, dünyanın birçok yerinde kamu binaları ve kalabalıkların olduğu yerlerin güvenlik tedbirleri artırıldı.