Tarihte Yok Olan 5 Devlet

Coğrafya kaderdir’ der 14 yy’ın önemli düşünürlerinden İbni Haldun?
Dünya üzerinde farklı coğrafyalarda farklı kültürlerden milletlerin ve milyarlarca insanın üzerinde yaşadıkları toprak parçaları tüm çağlarda çatışma nedeni olmuştur Yeryüzünde bir arada barış içinde yaşamayı beceremeyen insanoğlu, çağlar ve nesiller boyunca dünyayı kendine dar etmiştir Etnik ve dini çatışmalar, politik kaygılar, yer altı ve yer üstü tüm zenginliklere sahip olma arzusu daha geniş topraklara yayılma politikalarına zemin hazırlamıştır Bu politikalar; savaşlar, katliamlar, soykırımlar gibi felaketlere neden olmuş ve bu şekilde devletler hem birbirlerinin hem de kendi sonlarını hazırlamıştır Tüm bu çatışma nedenleri birçok ülkenin sonunu getirmiştir
Bu gün son verilere göre dünya üzerinde 200’e yakın ülke bulunuyor; garip bir durum olarak gözükse de, ülke sayısı konusunda net bir rakam yok Bunun nedenini açıklamak için öncelikle ülke nedir, devlet nedir sorularını yanıtlamakta fayda var; çünkü toplum olarak genel eksiklerimizden biri de kavramlara hakim olmayışımızdır Kavramlar iyi anlaşılırsa, konunun özü de iyi anlaşılır kanısıyla, terimleri açıklayalım
Devlet Nedir?
Bu günkü anlamıyla, toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal örgütlü bir ulusun ya da uluslar topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık olarak açıklanan devlet kavramında vurgulanan temel hususlar;
1 Toprak bütünlüğü,
2 Siyasal örgütlü bir ulus ya da uluslar topluluğudur
Geçmiş dönemlerden bu güne devletin tanım ve analizinin farklılıklar gösterdiği ifade ediliyor Bu konuda eski dönem ve modern dönem devlet anlayışındaki farklılıklar işaret ediliyor Örneğin;
İlk dönemlerde; güç ve egemenliğin dönüşümlü bir şekilde el değiştirmesi olarak kullanılırken,
İkinci dönemde; millet üzerinde egemen bir hanedanın siyasal iktidarı olarak tanımlanmış,
Üçüncü dönemde; ulus temelinde bir örgütlenmeden bahsedilmiştir
Görüldüğü gibi devlet kavramı, içinde bulunulan döneme ve bu dönemin getirdiği özelliklere göre farklılıklar göstermiştir
Devletin ne olduğundan bahsederken, temelde millet ve egemenlik kavramları üzerinde durmuştuk Ancak uluslar arası arenada bir devletin varlığından söz edebilmek için millet ve egemenlik tek başına yeterli olmuyor Devlet olabilmek için 4 temel unsurun bir arada olması gerekiyor Bu unsurlar;
Halk
Devletin temel unsurlarından olan halk; ortak bir geçmişe, ortak bir gelecek beklentisine, ortak bir kültüre sahip olan topluluk olarak belirtilirken; modern anlamda ise ulus olarak ifade ediliyor Bir arada yaşamanın mümkün olabilmesi ve ortak çıkarlar için insanlar bir araya gelmek, devleti oluşturmak ve devlet tarafından belirlenen kurallara da uymak zorundadırlar
Siyasal otorite
İnsanların bir araya gelerek milleti oluşturmaları ve bu şekilde kaos olmadan yaşayabilmeleri için de bir düzen ihtiyacı gerekir Bu düzeni, ulusa getirecek olan yapı ise siyasal otoritedir Toplumsal düzen ihtiyacı egemen bir güç tarafından konulan ve korunan kurallar gerektirir ve bu da ancak siyasal otorite ile sağlanabilir Siyasal otoritenin zayıfladığı ya da olmadığı durumlarda; toplumsal düzende aksamalar meydana gelir, karmaşalar yaşanır ve toplumsal felaketlerle sonuçlanır
Tanınma
Tanınma ise devletin uluslararasında varlık gösterebilmesi ve bekası için gerekli bir unsurdur Bir devletin tanınması demek, uluslararasında diğer devletlerin nezdinde tüzel kişiliğinin kabul edilmesi olarak ifade edilebilir
Bir devletin diğer devletlerle ilişkilerini geliştirebilmesi, yapılacak anlaşmalarla karşılıklı çıkar ilişkileri kurulabilmesi gibi birtakım temaslara geçilebilmesi açısından o devletin tanınması önemlidir Bu konuda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti örnek olarak verilebilir KKTC, devlet olabilmenin tüm unsurlarını taşımasına rağmen, bu devleti tanıyan tek devlet Türkiye Cumhuriyeti’dir Birtakım siyasi nedenler, uzun vadeli çıkar hesapları ve birtakım planlar nedeniyle KKTC diğer devletlerce tanınmamıştır Bu nedenle diğer devletlerle uluslar arası ilişkiler kurulamamaktadır Bu bağlamda tanınma, devlet olabilmenin önemli bir unsurudur
Ülke
Devlet olabilmenin önemli unsurlarından biri ise ülkedir Ülke, bir ulusun üzerinde yaşadığı toprak parçası ve sahip olduğu denizlerin oluşturduğu sınırları kapsayan coğrafyadır Yani devlet olabilmenin temel unsurlarından biridir Ülke olmazsa devlet de olmaz
Devletler Neden Yok Olur ?
Sahip olması gereken unsurlar olmadan devletin sürdürülebilirliği söz konusu değildir Bu noktada bu unsurlardan birinin ya da bir kaçının tehdit altında olması ya da yok olması devletin de dağılması, yok olması demektir Devletin varlığı için birleştirici olan bu unsurların sağlam temellere dayanmadığı ya da zamanla zayıflatıldığı ülkeler, iç ve dış tehditler nedeniyle belli bir süreçte parçalanıp yok oluyor, varlık sürdüremiyor
Tarihin çeşitli dönemlerinde, çeşitli nedenlerle dağılan ya da tamamen yok olan birçok devlet mevcut Bu devletlerin kimi değişen dünya düzeni ve savaşlar gibi dış nedenlere bağlı olarak dağılır ya da yok olurken; kimileri de ekonomik bunalımlar, iç karışıklıklar, siyasi çatışmalar gibi zayıflatıcı durumların yol açtığı bir içerden yıkılma sürecine girebilmektedir Yıkılan ve dağılan devletlerden bir kaçını inceleyelim
Birleşik Arap Cumhuriyeti
Geçmişten günümüze neredeyse her dönem karışıklıkların yaşandığı coğrafyalardan biri de Orta Doğu’dur Bu karışıklıkta hiç şüphesiz yer altı zenginliklerinin, özellikle petrolün etkisinin yanı sıra, birçok dini inancın merkezi olması dolayısıyla da stratejik öneme sahip Bu nedenle günümüzde olduğu gibi eski tarihlerde ve yakın geçmişte birtakım olaylara sahne olmuştur Bu olaylardan biri de Mısır ve Suriye’nin güç birliği oluşturarak Birleşik Arap Cumhuriyeti’ni (BAC) kurmaları olmuştur
BAC Nasıl Kuruldu?
1958 yılında Suriye’nin öncülüğünde kuruldu Mısır ve Suriye’de düzenlenen bir referandumla kuruldu ve başkent Kahire oldu Ancak ilerleyen süreçte Mısır, Suriye üzerinde birtakım baskıcı politikalar uygulamaya başlamış, 1961 yılında ise Suriye’de bir darbe gerçekleşmiştir Darbenin akabinde Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti’nden ayrıldı Daha Sonra Mısır, Birleşik Arap Cumhuriyeti olan adını 1971 yılında değiştirmiş ve “Mısır Arap Cumhuriyeti adını almıştır Böylelikle Birleşik Arap Cumhuriyeti dağılarak yok olmuştur
Doğu Almanya
Almanya’nın yayılmacı politikası nedeniyle Polonya’ya saldırmasıyla başlayan 2 Dünya Savaşı, SSCB’nin müdahil olmasıyla devam etmiş, tüm dünya ülkelerini etkilemiştir Almanya’nın saldırgan tutumuna karşı Fransa, ABD, İngiltere ve SSCB birleşerek müttefik devletleri oluşturmuş; savaşın ağır şartlarına daha fazla direnemeyen Almanya düşmüş, Hitler’in intihar etmesiyle de savaşın büyük bir kısmı sona ermiştir
2 Dünya Savaşı’nın ardından SSCB ve ABD’nin iki süper güç olarak tarih sahnesinde yerini almalarıyla; siyasi, ekonomik, psikolojik, bilim ve teknik alanlardaki gerginliklerin yaşandığı Soğuk Savaş dönemi başlamıştır Dünya ise doğu ve batı bloğu ülkeleri ve her iki bloğa da eşit mesafede duran Bağlantısızlar Hareketi’ne katılan ülkeler olmak üzere ayrılmıştı Almanya, müttefik devletlerin işgali neticesinde dört bölgeye ayrılmıştı Müttefik devletlerden SSCB, kendi işgal bölgesinden batılı ülkeleri çıkarmak istemişti SSCB’nin bu isteği gerçekleşmeyince; 1952 yılında ABD, İngiltere ve Fransa işgal ettikleri bölgede kapitalizm ile yönetilen Federal Alman Cumhuriyetini kurdu SSCB ise kendi işgal ettiği bölgede komünizm ile yönetilen Demokratik Alman Cumhuriyeti’ni kurdu
Berlin Duvarı
Komünizmin, insanların hayat şartlarını ekonomik nedenlerle olumsuz etkilemesiyle, Doğu Almanya’dan Batı Almanya’ya kaçışlar başlamıştı Doğu’dan Batı’ya kaçışları önlemek amacıyla SSCB, 1961 yılında Berlin Duvarı’nı inşa etmişti Yıllarca ?Utanç Duvarı’ olarak anılacak olan Berlin Duvarı, SSCB’nin kararıyla 1989 yılında yıkılmıştır Bu duvarın yıkılmasıyla ilerleyen süreçte, Doğu Almanya ve Batı Almanya birleşti ve Doğu Almanya fiilen yıkılmış oldu
Yugoslovya
AvusturyaMacaristan İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından ayrılan Slavlar, Sırbistan ile birleşerek 1918 yılında SırpHırvatSloven Krallığı’nı kurdular Ancak sonraki dönemlerde yaşanan siyasi çatışmalar neticesinde 1929 yılında, Kral I Aleksandros diktatörlüğünü ilan etmiş akabinde ülkenin adını da Yugoslavya olarak değiştirmişti Yugoslavya’da ilerleyen yıllarda iç karışıklıklar çıkmış, 1990 yılında önce Slovenya’nın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından Hırvatistan da bağımsızlığını ilan etmiştir
2003 yılında Sırbistan’ın , “SırbistanKaradağ olarak değiştirdiği Yugoslavya ismi de böylelikle tarihte tamamen yok oldu
SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği)
Sosyalizmin hakim kılındığı SSCB, 1980’lerden itibaren bu etkisini yitirmeye başlamıştı Bunda, belli bir ekonomik seviyeye gelinmesinin ardından artık bireyselliğin başladığı bir sürece girildiği ifade ediliyor Oysaki sosyalizm bireysellikten uzak bir ideoloji olarak hüküm sürmekteydi
1985 yılında iktidara gelen Mihail GORBAÇOV, SSCB’nin siyasi ve ekonomik yapısında birtakım değişikliklere gitmek istemiştir Bu nedenle “Yeniden Yapılanma anlamına gelen Perestroika ve “Açıklık anlamına gelen Glastnost politikalarını uygulamaya koymuştur Ancak planlandığı gibi gitmeyen bu politikalar sonucu SSCB’deki federe devletler zamanla çözülmeye başlamışlar ve bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir Böylelikle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 1991 yılında fiilen dağılmıştır 15 devlet bağımsızlığını ilan ederek SSCB’den ayrılmıştır Bu devletler şunlardır:
Gürcistan
Estonya
Letonya
Litvanya
Ukrayna
Moldova
Beyaz Rusya
Rusya Federasyonu
Azerbaycan
Kırgızistan
Özbekistan
Kazakistan
Türkmenistan
Tacikistan
Ermenistan
Çekoslovakya
IDünya Savaşı’ndan sonra AvusturyaMacaristan İmparatorluğu yıkılmıştı Amerika Birleşik Devletleri’nin desteği ile Çek ve Slovak halk birleşerek 1918 yılında Çekoslovakya’yı kurdu İmparatorluğun ardından kurulan bu yeni devletin başkenti ise Prag yapıldı
İlerleyen dönemlerde Çekoslovakya’da birtakım çatışma ve ayrılıklar çıkmaya başladı Bu ayrılıklar hem idari hem de Çek ve Slovak halkın kendi aralarında çıkan ya da çıkarılan siyasi ayrılıklardı Daha sonra alınan bir kararla yaşanan ayrılıklar fiili hale getirildi Ayrılan devletler Slovakya ve Çek Cumhuriyeti adlarını aldı ve Çekoslovakya 1993 yılında fiilen dağıldı
Kaynakça:
http:wwwdmyinfosovyetlernedendagildi
Yugoslavya’nın Dağılışı: Bir Devrin Sonu

http:akademikperspektifcom20190511sscbnincokusuvegorbacov
Siyaset BilimiDavut DURSUN