Tarım Alarm Veriyor: Pazarda Tezgahlar Dolsa da El Yakabilir!

Dünyada pandemi ile başlayana sonrasında Rusya-Ukrayna savaşı le devam eden besin güvenliği sorunsalı besin fiyatlarında artıştan ibaret bir sorun değil. Bu fiyat artışı olağan tüm fakir bölümü ilgilendirirken, öbür yandan da enflasyon tesiri yeniden fakir kısmı vuruyor. Tarımda Türkiye'nin enflasyondaki üzere negatif ayrışma süreci ise yıllar içindeki yanlış siyasetlere bağlanıyor. Üretimdeki düşüş, fiyatlardaki yükseliş de yanlışlara eklenince sorun büyüyor. Bu gidişle uzmanlar yaz mevsiminde pazarlarda zerzevat meyve bolluğunun hayal olmasa bile fiyat açısından problemli olacağını söylüyor.


Dünyada son devirde besin güvenliği daha çok söylem edilmeye başladı.



Türkiye'ye de uzmanlar uzun vakittir ikazlarda bulunmaya devam ederken, günübirlik siyasetler yerine uzun devirli ve üretici merkezli planların uygulanması gerektiği söyleniyor. Aksi halde önümüzdeki periyotta besin arzında ve fiyatlarında sorun artacak. 

Dünya Bankası, Milletlerarası Para Fonu (IMF), Birleşmiş Milletler Dünya Besin Programı (WFP) ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) besin güvenliği konusunda acil hareket davetinde bulunurken, savaş, bölgesel çatışmalar, iklim değişiklikleri ve pandemi üzere etmenler besin güvenliğini tehlikeye atıyor. Gelinen noktada temel besin arzında sorun yaşanırken, fiyat artışları tüm dünyada tesirli oluyor. Ülkelerden gübre ve besin ihracatında kısıtlamalardan kaçınmaları isteniyor.

"Yaşanan sorunlar ülkeleri kendi tedbirlerini almaya zorluyor."



DW Türkçe haberine göre, uzmanlar sorunun kaynağının üretimde başladığını söylüyor. Türkiye, uzun yıllardır üretimde hakikat ve sürdürülebilir bir sistem oturtamazken, bu durum önümüzdeki yıllar için büyük tehlike oluşturuyor.

Dünyanın besin üretiminde ve tedarikinde yeni meselelerle karşılaştığını söyleyen Türkiye Ziraatçılar Derneği (TZD) Genel Lideri Hüseyin Demirtaş, 'Yaşanan sorunlar ülkeleri kendi tedbirlerini almaya zorluyor. Bunun birinci adımı da ihracat kısıtlamaları olabiliyor. Böylelikle kendi iç piyasalarını istikrarda tutmaya çalışıyorlar. Lakin bir ülkede belirli bir eserin ihracatına ve ithalatına kısıtlama getirilmesi öteki ülkelerde yeni meseleler oluşturabiliyor. Yakın devirde savaş yüzünden buğday ve yağ fiyatlarında yaşananları gördük' diyor. Temel eserlerde yerli üretim oranına dikkat çekerken, buğday üzere temel bir eserde bile yeterlilik oranının düştüğünü belirten Demirtaş, iç piyasada düşen fiyatın ithalata yönelimi arttırdığını bunu da ihracatçı ülkeye gelen talep artışı ile hem fiyatını artışına hem de miktara etkisine dikkat çekti.

"Türkiye bugün, yıllar evvel uygulamaya başladığı yanlış siyasetlerin sonucunu yaşıyor"



Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Lideri Baki Remzi Suiçmez de besin güvenliğinde en değerli yolun sürdürülebilir tarım siyasetleri olduğunu  belirtirken, Türkiye’nin bugün, yıllar evvel uygulamaya başladığı yanlış siyasetlerin sonucunu yaşadığını anlattı. 

Suiçmez, 'Her ülke kendi tarım siyaseti doğrultusunda devir dönem ithalatta ve ihracatta kısıtlamalara gidebilir. Bu yanlış bir adım değil. Yalnızca artık tehlikenin ne kadar büyüdüğünün çok kıymetli bir işareti. Dünya Bankası, Memleketler arası Para Fonu, Birleşmiş Milletler Dünya Besin Programı ve Dünya Ticaret Örgütü’nün bu daveti yeni değil. Hatta Türkiye’nin bugün yaşadığı meselelerin merkezinde de bu milletlerarası örgütlerin planlı teklifleri var. Türkiye, yıllar evvel bu örgütlerin tavsiyeleri doğrultusunda tarım siyasetlerini şekillendirdi. İç piyasayı denetim eden kamu iktisadi teşebbüslerinin aktifliğini azalttı ve üretimi büsbütün özel dalın denetimine bıraktı. Artık bu kurumların yokluğunun eksikliğini çekiyor. Her fiyat artışından etkileniyor' ifadelerini kullandı.

Gübre her eserde çok stratejik bir rolde bulunuyor.



Suiçmez, şunları söylüyor: 

Türkiye’nin gübrede kendine yeterlilik oranı yüzde 80 düzeyinde. Meğer geçmiş devirde Türkiye kamu teşebbüsleri ile gübre piyasasını denetim edebiliyordu. Şu an o denli bir imkân yok. Global seviyedeki doğalgaz artırımları amonyak fiyatlarını, o da azotlu gübre fiyatlarını arttırıyor. Geçen yıla nazaran gübrede yüzde 300 ila 600 ortasında bir artırım var. Bu kaidelerde bizim iç üretimimizi devam ettirmemiz zorlaşıyor. Meğer bu alanda kamu güçlü olsaydı ve çiftçi kamu aracılığıyla şimdi üretime başlanmadan desteklenseydi bu alandaki artıştan kısmen daha az etkilenecekti. Artık gübre ithalatı yapmak zorunda kalıyorsunuz.

"Bir kriz anında artık paranız olsa da bir eseri alamıyorsunuz"



Demirtaş, besin güvenliğinin tek yolunun hakikat tarım siyasetleri olduğunun altını çizerken, yaşanan kısıtlamalardan hem üretici hem de tüketici etkileniyor. Tarıma ve çiftçiye acil olarak gerçek takviye verilmesi gerektiğini anlatan Demirtaş, bu alandaki takviyelerin yanılgılı olduğunu, Türkiye'nin bitmiş esere dayanak verdiğini belirtti. Demirtaş, 'Siz çiftçiye önünü görebileceği bir ortam sunmuyorsunuz. Üretim etabında dayanak vermeyip raftaki eseri sübvanse etmeye kalkıyorsunuz. Bunun başarılı olma bahtı yok' diyor.

Demirtaş, evvel girdi maliyetlerinin sabitlenmesini, motorin, gübre ve elektrik girdilerine dayanak verilmesini ve uzun müddetli dayanakların evvelden açıklanmasını talep ediyor.

Gıda güvenliğinde buğday, ayçiçeği, arpa ve başka yem bitkilerinde üretimin süratle desteklemesi gerekiyor.



Baki Remzi Suiçmez, en büyük yanlışlardan birinin takviyelerin yetersiz olması ve çiftçinin üretimi tamamladıktan bir yıl sonra takviyeye ulaşabilmesi üzere gecikmeler olduğunu söylüyor. Suiçmez, çiftçiye takviyelerin fayda sağlamadığını ve küstürdüğünü söylerken, ekim yapılamadan evvel başlaması gerekten dayanaklarda planlamaya da dikkat çekiyor: 

'Hollanda’da şu anda çiftçiler önümüzdeki 7 yıl ne olacağını biliyor. Eserin maliyetini hesaplayabiliyor. Alacağı takviye muhakkak. Fakat bizde bu türlü bir durum yok. Kimi yıllar eserler boşa gidiyor. Çiftçi küsüyor. Üretimi bırakıyor. Besin güvenliği için en büyük tehlike budur. Bizim her unsuru düşünülmüş en az 3-5 yıllık üretim planlarına gereksinimimiz var.'

Hüseyin Demirtaş da 'Halkın alım gücü düşüyor. Global bir sorun var. İkisi birleşince besine ulaşım daha da zorlaşacak. Bunun tek dermanı üretim kapasitemizi gerçek kullanmak. Türkiye, kendisi üzere iki ülkeye yetecek üretim kapasitesine sahip. Tüketimimiz daima artıyor. Bu tehlikeyi görmemiz lazım' diyor.

"Tarım eserleri üretici fiyat endeksinde tabir yerindeyse kıyamet kopuyor!"



Dünya Gazetesi'nden Alaattin Aktaş, 'Tarım üretici fiyatlarına bak, yazın ne olacağını gör!' başlıklı yazısında, 'TÜFE'ye bakmaktan kaynağa inmeyi unutuyor üzereyiz. Tarım eserleri üretici fiyat endeksi son dört ayda tam yüzde 65 arttı. Bunun manası açık; yazın da ucuz meyve zerzevat hayal olacak. Besin enflasyonunun kaynağı sayılabilecek tarım eserleri üretici fiyat endeksinde tabir yerindeyse kıyamet kopuyor!' dedi ve şöyle devam etti:

'Tarım ÜFE’de geçen yılın ekim-kasım aylarındaki yıllık artış yüzde 23-24 seviyesinde. Mart sonuna gelmişiz, yıllık artış yüzde 84’ü aşmış. Tarım üreticisinin temel girdisi niteliğindeki motorin ve gübreye gelen rekor artırımlardan sonra olacağı buydu esasen, öteki ne beklenebilirdi ki. İşte sonuç; bir yılda yüzde 84’ü aşan maliyet artışı. Bu maliyet artışı hiç kuşku yok ki perakende fiyatlara yansıyacak, esasen yansıyor. Hasebiyle yaz ayları geldiğinde geçmişteki üzere tarım eserleri kaynaklı çok düşük TÜFE artışı görmek pek mümkün olmayacak.'