Tasavvufta Abdest,Oruç,Yeme-İçme Adabı

Ebed, zahir ve batın terbiyesidir
İnsan edebe (ahlaki değişikliğe) ehil yaratılmıştır
Edebin menbaı, iyi seciyedir Kimse halindeki seciye mümarese ve riyazetle fiile çıkarılarak edeb ve terbiye kazanılır
Bazen mümarese ve riyazete ihtiyaç duyulmaz
İlim edeble anlaşılır
İbadetteki edeb, hizmetten daha yücedir
Taat Cennet'e, taatteki edeb, Rızayı Bari'ye ulaştırır
Zahiri sui edeb, zahiri ceza, batıni dolanı da batıni cezayı mucib olur

HUZURU İLAHİ'DE EDEB
Bu edeb, Rasulullah (sav)'dan alınır
Sevinçteki ifrat veya bastın halinin aşırısı, varidatın çoğalmasına mani olur
Her kabz halinde bir ceza sözkonusudur Kabz bast halindeki ifrattandır
Bastın itidali mesalihi ilahiyyeyi nefse kaydırmamaktır
Göz, basiretle istikamete erer
Sultandan küçük şeyler istenmez Kurb nedeniyle haşmet perdesi müstesna
Arif için edeb, mübtedi için tevbe mesabesindedir

TAHARET ADABI
İstinca, Kıble'ye yönelmeme,
Pisliği izale ve kullanılacak taş ve suyun temiz olması istibra, idrar kalmaması için yapılan temizlik hareketi istinca, öksürme gibi hareketlerle iyice temizlenme
Temizlikte Şeytan vesvesesine fırsat verecek aşırılıktan sakınılmalıdır
Defi hacet halinde istitar (nazarı nas'dan gizlenme)
İdrar serpintilerinden ictinab edilmelidir
Gusledilen banyoya bevletmemek
Duaları yerli yerince okumak
Girişte sol ayak, çıkınca sağ ayak
İsmi İlahi bulunan şeyleri yanından bulundurmamak

ABDEST ADABI
Abdestden önce adabıyla misvaklanmak
Abdest dualarını okumak
Farzlarını noksansız yapmak, tertibe riayet etmek
Sünnetlerine riayet etmek

HAVASS'IN ABDEST ADABI
Uzuvlarını huzuru kalb ile yıkamak
Daim abdestli bulunmak
Suyu israf etmemek, i'tidal sınırına vakıf olmak
Zahiri temizliğe kafi miktarda önem verip, asıl batına yönelmek

NAMAZIN KEYFİYYETİ VE ADABI
Abdest, vakit girmeden alınmalıdır
Sünnet, insanı farza hazırlar, berekete vesile olur
Sünnetfarz arası tevbe edilir
İlk tekbirler ruhi ve bedeni tam konsantrasyona girilmelidir
Kıyam, rüku', secde hallerinde okunması farz, vacip ve mendub olan dualar okunur Gözler secdede açık bulundurulur Zira onlar da secde ederler Namazda Mirac sırrı vardır İmam, sultanın kapısında duran elçiye benzer Temsil ettiklerini unutmaz ve onlara tercüman olur
Kalbi dünyevi şeyle meşgul etmeme Maddimanevi
Namazda istikamet üzere olma, namaz hırsızlığına girmeme, kişiye namazda yazılacak ecir, kalb huzurudur

ORUCUN ADABI
Zahir ve batın bütünlüğü selameti
Yemeğin normal zamanlarda daha az yenmesi
Oruçla nefis zarurete alıştırılırsa diğer zaruretlere geçilir
Sahur yapmak, iftara acele etmek İftarın namazdan önce olması sünnetdir
Gıybet gibi ma'nevi arazlardan ictinab
Sufiler orucun da alışkanlık haline gelmesinden hoşlanmazlar
Oruçsuz bir cemaatin sohbetine katılanın da oruçsuz olması adabdandır Belli bir programı olanların ise oruca devamlılığı uygun olanıdır
Orucun bozulmasındaki ve bozulmamasındaki efdaliyet niyetleri sadakate bağlıdır
Yediklerinizi zikirle eritiniz (H Şerif)
Mümkün mertebe gizlenmek

YEMENİN FAYDA VE ZARARLARI
Niyetle adet ibadete döner
Sufi vaktini Allah'a vermiştir
Sufi adet olan şeylere ancak zaruret miktarı rağbet eder Vukuf rutubeti (su) harareti nefis, (toprak) serinlik (ruh) hususiyeti vardır Dengeli olmaları esastır
Yiyecekler helal olmalıdır
Yemekten önce eller yıkanır besmele çekilir, Mün'im olan Allah hatırlanır
Kalbin bozulması lokmadan geçer
Nimetin değerini takdir, şükür sayılır

YEMEİÇME ADABI
1Tuzla başlayıp, tuzla bitirmek
2Topluca yemek, bereket olur
3Yer sofrasında yemek
4Lokmaları küçük küçük almak ve iyice çiğnemek, yaslanmadan yemek
5Önce yaş ve ilim bakımından üstün olan kimsenin başlaması,
6Sağ el ile yemek
7Kendi önünden ve yemeğin kenarından yemek
8Kusur aramamak
9Yere düşen lokmayı alıp yemek
10Parmaklarını yalamak
11Yemek kabını iyice sıyırmak
12Yemeğin içine üflememek
13Sofrada sirke ve yeşillik cinsinden şeyler bulundurmak
14Yemekte suskun durmamak
15Et ve ekmeği bıçakla kesmemek
16Sofradakiler ellerini çekmedikçe yemeğe devam etmek
17Ekmek konulunca başka bir şey beklememek
18İyice acıkmadan yememek, iyice doymadan da kalkmak
19Hizmet edene en azından yemekten birkaç lokma yedirmek
20Kalkınca hamdetmek
21Dişleri ve elleri temizlemek, dişlerdeki kırıntıları yutmak
22Elinin ıslağı ile gözleri meshetmek
23Yapmacık davranışlardan sakınmak Şüpheli yiyeceklerde istiğfar
24Bir topluluğun yanına tam yemek vaktinde gitmemek
25İkramda tekellüften sakınmak İkram etme niyeti müstesna
26Konulan yemeği küçümsememek
27Davete icabet etmek

SUFİLERİN GİYİNME ADABI
Elbisenin helal ve temiz olması esastır Sıcak ve soğuktan korumak
Giyilen elbise, bulunan mevki ve makamla tenasüb içinde olmalıdır
Nefsine galip gelen, hırstan uzak, hüsnü niyyet sahibi kimselerin güzel ve yumuşak elbise giymelerinde bir beis yoktur
Kibre sebep olacak, nefsin heva ve hevesini teşci edecek giysilerden sakınılmalıdır Şüpheli şeyleri terk etmek

GECELEYİN KALKIŞ VE UYKU ADABI
Akşam namazını evradu ezkarlar beklemek, gece kalkışı akşam ile yatsı arasını ibadet ve zikirle geçirmek
Yatsıdan sonra konuşmamak Abdest tazelemek
Nefis derin haz almaya çalışır Hakkı verilir ama hazzı verilmez
Alışkanlıkları değiştirmek de gece kalkmayı kolaylaştırır Midenin yemekle dolu olmaması Yeniler yiyecekler tilavet zikir ve istiğfarla eritilmelidir
İhtiyaten vitir uykudan önce kılınmalıdır Taze abdestle sadık rüya zahir ve batının temizliğinden geçer
Rüyada Hak Teala ile konuşanlar olur ki, emir ve nehy alırlar Bu zahiri emir ve nehy gibidir Kendileri hakkında gafletten kurtulmak için abdeste azami dikkat gerekir Mesela, gece yatarken mesnun olan dura ve sureler okunur

GECE NAMAZI VE ADABI
Akşam ezanıyla ikameti arasında iki rekat namaz ve farz namazdan sonra da iki rek'at namaz kılınır
Akşam ile yatsı arası ibadet gündüzün günahlarını siler Yatsıdan sonra da dört veya iki rekat nafile kılar Eve girince dört rek'at daha kılar
Uyanacağından emin olmayanın vitir namazını yatmadan kılmalıdır Gece kalkınca gönlü sadece Allah (cc)'a vermeli
Daima Allah (cc)'a iltica edilmelidir
Su ile temizlenip, Kur'an okunduğu zaman iki temizleyici bir araya gelir (zahiri ve batıni) Böylece Şeytan'ın vesveseleri, te'sir ve aldatmalar zail olur
12 rek'at teheccüd namazı kılınır

GECEYİ BÖLÜMLERE AYIRMAK
Gecenin tamamını ihya edemeyenler üçte birini, üçte ikisini, veya altıda birini ihya etmeleri müstehabdır
Gece ibadeti şuurlu yapılmalı Uyku gibi sıkıntı veren şeyler giderilmeli
Tan yerinin ağarması (uykuyla geçirilerek) gece ibadetine tercih edilmemeli
Kurb makamına erenler artan bir şevkle gece ibadetine müdavimlerdir
Gündüz işlenen günah, kusur, gece ibadetine mani olur

GÜNDÜZÜN ADABI
Tan yeri ağarmadan abdestli olarak sabah namazı beklenir
Gündüzün iki ucunda ve gecenin bir kısmında kılınan namaz, günahlara keffaretdir
Sabah namazı, sünnetinden sonra tevbe istiğfar getirilip, dua edilir
Efendimiz (sav)'e salatu selam getirilir
Sabah namazından sonra münacaat yapılır

GÜNLÜK İBADETLERİN VAKİTLERİNE GÖRE DAĞILIMI
Sabah namazından sonra yerinden kalkmadan Kıble'ye yönelik olarak oturup, evradu ezkar okunur Kerahet vaktinde uyumamalıdır
Güneş iki mızrak boyu yükselince iki rekat namaz kılınır
İşe gidecek bir kimse evden çıkmadan önce iki rekat namaz kılar; eve döndüğünde de iki rek'at kılar
Sabahla öğle arası iki veya on iki rekat kuşluk namazı kılar
Dışarıda hizmeti olmayan taat, tilavet, zikir ve münacaatla meşgul olur
Kuşluk sonrası namazdan sonra biraz uyumak iyidir Gece kalkmaya yardımcı olur Kalbi saflaştırır Zeval vaktine bir saat kala kalkar Tilavet ve zikirle meşgul olur
İbadetü ta'ate çolukçocukla meşguliyetten aşırı bir gevşeklik hasıl olur İbadete olan isteksizlik giderilmedikçe namaza durulmaz Bu da halk içinde Hakk'la olmaktan geçer
Ruhu daim hak huzurunda bulunanlara ise halkla beraber olması zorluk vermez, bilakis ibadet gibi olur
Öğle ile ikindi arası ibadet ve tilavetle geçirilir
Ağzın tadı değiştiğinde misvak kullanılır
Hevanın, dünyanın ve nefsin galebesiyle ibadetten geri kalan kalbiyle bunun ezikliğini yaşar
İkindiden sonra nafile ibadet vakti bittiğinden tilavet ve zikirle meşgul olur veya sohbet dinler


Bu tazı AVARİFÜL ME'ARİF (TASAVVUFUN ESASLARI) Sühreverdi isimli kitaptan derlenmiştir