Tayf Nedir?

Işığın bir prizmadan geçtikten sonra renklere ayrılmasıyla ortaya çıkar Buna, «güneş ışığı tayfı» denir

Başka ışıkların da kendilerine has tayfları vardır Güneş ışığı tayfındaki renkler: Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mordur Tayfın başında ve sonundaki görünmeyen renklere de «kızılötesi» (enfraruj) ve «morötesi» (ultraviyole) denir

Prizmadan geçip renklere ayrılan güneş ışığı demetinin önüne ikinci bir prizma yerleştirilirse, renkli ışınlar yine birleşir ve beyaz olur Gökkuşağı da bir kırılma olayıdır Tayflar, yapıları bilinmeyen cisimlerin çözümlenmesinde çok kullanılır Tayf elde etmek için yapılan özel araçlara da «spektroskop» denir Spektroskopların birçok çeşitleri vardır

Işık tayflarını inceleyen ilk kişi yerçekimi teorisinin de sahibi olan Sir Isaac Newton'dur Prizmadan geçirilen beyaz ışın temelde 7 renge ayrılır ancak bu renkler birbirine karışmış durumdadır Bu renkleri daha iyi gözlemleyebilmek için tayfgözler denen bir alet kullanılır Ortaya çıkan renkler mordan kırmızıya sıralanır

Dalga tayfı

Dalga tayfı çeşitli dalga boylarındaki sinyallerin ve bunların kuvvetlerinin tanımlanmasıdır Tayf genelde dikey düzlemde genlik ve yatay düzlemde frekans bulunacak şekilde bir grafik olarak verilir Ses dalgaları için, ses tayfı terimi kullanılır Ses tayfı seste oluşan yüksek ve alçak tonları gösterir

Görünür ışık için ( dalga boyu 380nm ile 800nm arası ) tayf ışıkta beliren renkleri verir Görünür ışık aslında gamma ışımasından radyo dalgalarına kadar uzanan elektromanyetik ışıma tayfının (bak Elektromanyetik tayf) küçük bir bölümünü oluşturur

Elektromanyetik tayf

Bildiğimiz beyaz ışık demeti, prizma denen özel olarak biçimlendirilmiş bir cam parçasından geçirildiğinde gökkuşağının renklerine ayrılır Bu yolla ortaya çıkan, farklı renklerden oluşmuş kuşağa tayf denir Görünür ışık tayfı, en uzun radyo dalgalarından en kısa dalga boylu gamma ışınlarına kadar uzanan elektromagnetik tayfın bütünü içinde çok küçük bir aralığı kapsar

Büyük İngiliz bilim adamı Sir Isaac Newton ışık tayfını inceleyen ilk kişidir Newton, karanlık bir odaya panjurundaki delikten giren güneş ışığı demetini prizmadan geçirip ekran üzerine düşürerek incelemişti (bak Sìr Isaac Newton)Işık saydam bir maddeden bir başka saydam ortama geçtiği zaman kırılır Kırılma miktarı ışığın dalga boyuna bağlıdır Mor ışık en kısa dalga boylu görünür ışıktır ve en çok mor ışık kırılır; uzun dalga boylu kırmızı ışık ise en az kırılandır

Bu yolla, gerçekte bütün renklerin bir karışımı olan beyaz ışık bir prizmadan geçirilerek renklerine ayrılabilir Yalnızca bir üçgen prizma kullanılarak oluşturulan tayfta farklı renkler, birbiriyle örtüştüğü için tam olarak ayırt edilemez Tayfı doğru olarak inceleyebilmek için spektroskop ya da tayfgözler denen özel bir aygıt kullanılır

Örtüşme etkisini azaltmak için, ışık spektroskopa çok dar bir yarıktan sokulur Böylece elde edilen ince ışık demeti yönlendirici denen yakınsak bir mercekten (bak Mercek) geçirilerek paralel bir demet haline dönüştürülür Paralel demet prizmadan geçer ve renkli ışınlara ayrılır

Bu ışınları toplayan bir başka yakınsak mercek bunları, ayrı şeritler halinde ekrana düşecek biçimde odaklar Spektroskopun hemen hemen aynı renkteki iki ışık ışınını ayırma yeteneğine ayırma gücü denir; ayırma gücü özellikle yarık darlığına, ayrıca merceklerin niteliğine bağlıdır Spektrogruf ya da tayfçeker ise, ekran yerine bir fotoğraf levhasının kullanıldığı ve bövlece tayfın fotoğraf kayıtlarının elde edildiği bir aygıttır

Spektrofotometreler, bir tayftaki her dalga boyundan ışık ışınlarının şiddetini (yeğinliğini) ölçmeye yarayan aygıtlardır; kimyasal ve biyokimyasal çözümlemelerde bu tür aygıtlar çok kullanılır Farklı dalga boyu aralıklarının çözümlenmesi için özel spektroskoplar geliştirilmiştir ve bugün elektromagnetik tayfın tamamı incelenebilmektedir