TBMM'ye Karşı Çıkan Ayaklanmalar

TBMM ’YE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR

Anzavur İsyanı

Kurtuluş Savaşı'nın başladığı günlerde Osmanlı Padişahının ve İngilizlerin kışkırtmaları ve teşviki ile Ulusal kuvvetleri imha etmek için hilafet ordusu adı ile kurulan Kuvvai İnzibatiye göre çıkarılan ayaklanmalardır (Birincisi:1 Ekim 191925 Kasım 1919,ikincisi:16 Şubat 192019 Nisan 1920) Anzavur halkın huzursuzluğundan faydalanarak Çerkes köylerinde Milli teşkilatı kötüleyici konuşmalar yapmaya başladı Bu kışkırtma üstüne Pomaklardan Gâvur İmam ve Şah İsmail etrafına topladıkları kuvvetlerle Anzavur'un yanın gelmişlerdir Anzavur'da topladıkları adamları Gâvur İmam'a bırakarak Yeniceye hareket eder Bu sırada lüzum İngilizlerin ve gerekse saray Anzavur'a ulaştırılmak üzere, birçok silah, mühimmat ve parayı her zaman birlikte İstanbul'dan yola çıkardılar Bu suretle İstanbul hükümetinden para yardımı bölge Anzavur arkadaşları ile Biga ve Gönen ilçelerini ele geçirmek için plan hazırlamaya başlamışlardır Durumu haber bölge Ankara Hükümeti, Süleyman ve Rahmi Bey'in Kumandasındaki kuvvetler ile Biga ’ya doğru yola çıkmışlardır 14Kolordu komutanı Yusuf İzzettin Paşa, bütün milis kuvvetlerinin Balıkesir'de toplanmasını emretmiştir Bu sırada Biga'yı yağmalayan Anzavur Ahmet, Balıkesir'den Susurluk ve Gönen yönüne geçmiştir16 Nisan 1920'de Anazavur kuvvetleri Susurluk'un güneyindeki Yahya köyde sıkıştırılmış ve yapılan çarpışmada bozguna uğratılmıştır Bu mağlubiyet üstüne Anzavur Ahmet, Önce Karabiga'ya daha sonra da deniz yolu ile İstanbul'a kaçarak canını kurtarılmıştır

Afyon Ayaklanması

Yozgat ayaklanmasının çıktığı sırada Yunanlıların kışkırtmasıyla Afyon bölgesinde de, Çopur Musa çevresindekilerle ayaklandı Çopur Musa din elden gidiyor propagandası yapmaya başlamıştı Kuvayi Milliye birliklerinin Çopur Musa'nın üzerine gitmesiyle, Çopur Musa Yunan tarafına sığındı

Ali Batı İsyanı

Kurtuluş Savaşını başladığı günlerde uyumsuzluk ve karışıklıklardan faydalanarak çıkarılan isyandır(11 Mayıs18 Ağustos 1919) Ali Batı, Midyatın güneyinde hayatlarını sürdüren bir aşiretin başına geçtikten daha sonra İngilizlerden de destek alarak isyan etmiştir Onun ana gayesi burada bir Kürdistan devleti kurmak olduğu için, silahlı adamları ile Nusaybin'e girmiştir Isyan haberini bölge Mardin 5 Tümen Kumandanlığı, 3 Tabur Kumandanı Yüzbaşı Yusuf Ziya'yı Nusaybin'e göndermiştir Yusuf Ziya'nın müfrezesi Karakurt köyü yakınlarında Ali Batı'nın askerleri ile savaşa tutuşmuş ve kaçan Ali Batı'yı saklandığı Medah denilen yerde kıstırarak iki saat süren çarpışma sonunda ölü olarak ele geçirmiştir

Bolu Ve Düzce İsyanları

Kurtuluş savaşı sırasında gerek İstanbul Hükümeti'nin ve gerekse İngiliz'lerin kışkırtması ile ulusal kuvvetlere karşısında girişilen ayaklanmalardır(13 Nisan192031 Mayıs 1920) İstanbul hükümeti tarafından desteklenen Kuvai İnzibatiye Kuvvetleri Düzce'de isyan çıkarmışlardır Asiler ilçenin dıştan yer alan Müfreze Karargahını basarak, Müfreze Kumandanını esir almışlardır Asilerin elebaşları aralarında Berzak Sefer, Çerkez Koçi Bey, Maan Ali gibi kimseler bulunmaktadır Düzce ayaklanması kısa zamanda Bolu'ya da sıçramış, Beypazarı'ndan bir kısım halk müziği da bunlara katılmıştır Bolu boğazını tutan jandarmalar, asileri durdurmayı başaramayınca ayaklanma Gerede ve Mucur taraflarına da sıçramıştır Kısa zamanda tüm bölgeyi tesiri altına alan bu ayaklanmayı bastırmak üzere Binbaşı Şemsettin ve Kaymakam Arif Efendiler kumandasında ulusal kuvvetler harekete geçirilmiştir Kısa zamanda değişik yerlerde yapılan çarpışmalar sonunda Bolu, Beypazarı, Nallıhan, Çarşamba, Mudurnu, Düzce, Hendek ve Gerede kasabaları asilerden temizlenmiştir, halkı kışkırtan elebaşları idam edilmişlerdir(26 Mayıs 1920) Birinci Düzce isyanından derhal sonra, ulusal kuvvetlerin Yozgat isyanını bastırmak için görevlendirilmesi üzerine, bu durumdan adet edinmek isteyen Abaza ve Çerkezler, İkinci defa Düzce ve Hendek dolaylarında ayaklanmışlardır Bolu dağına gönderilen birlik, gece yarısı asiler kadar pusuya düşürülmüş ve asiler bir çok milli baskı subayını şehit etmişlerdir Bu durum üzerine görevlendirilen yeni ulusal kuvvetler bir buçuk ay sonradan ikinci kere bu bölgede çıkan ayaklanmayı bastırmışlardır




Bozkır İsyanı

Kurtuluş savaşı sırasında Bozkırlı Zeynel Abidin tarafından iki kez çıkarılan ayaklanmadır (27 Eylül 4 Ekim 1919, 20 Ekim 4 Kasım 1919) Konya Valisi Cemal Bey ve İngilizlerin İstanbul'da bulunan papazı ile sıkı ilişkiler kurarak işe başlayan Bozkırlı Zeynel Abidin, bunlardan aldığı takviye ve direktiflerle Bozkır'a girmiş, karşı koyanları öldürerek jandarmaların ellerinde bulunan silah ve malzemeleri ele geçirmiştir Bu sırada Beyşehir'den gelen süvari kuvvetlerini de esir eden asiler, Konya'dan gelen uyarıcı konuşmalar sonunda dağılmışlardır Lakin asiler Konya'nın güvenlik altına alınacağı haberini alınca, bitmiş harekete geçerek başlarında Bozkırlı Zeynel Abidin, Öğretmen Abdullah, Hoca Değişmez ve Hoca Abdülhalim Baylar bulunan asiler Bozkır'ın güneybatı sırtlarına kadar gelmişlerdir Kasabaya haber göndererek Milli Kuvvetleri istemediklerini gösteren asiler, kendilerine yeterli bir yanıt verilmediği gerekçesi ile her yerde Bozkır'a girmişlerdir Asilerin isyanını bastırmak görevini alan Yarbay Arif Bey bütün kuvvetleri ile isyancıları Adana'da sıkıştırmış ve anında hepsini yok etmiştir İsyanın elebaşları daha sonraları farklı alanlara yönlendirilmiş yerlerde yer yer ayaklanmalar çıkarmışlarsa da Ulusal Kuvvetler kadar ezilmişlerdir(4 Kasım 1919)

Cemil Çeto İsyanı

Kurtuluş Savaşı esnasında Fransız ve İngilizlerden takviye alarak Bahtiyar Aşireti Reisi göre çıkarılan ayaklanmadır(7 Haziran 1920) Bahtiyar Aşireti Reisi olan Cemil Çeto, Kürt Teali Cemiyeti prensiplerine uygun bir şekilde İngilizlerden takviye almış ve Doğu'da bir Kürdistan Devleti belirlemek için ayaklanmıştır Ulusal kuvvetler Cemil Çeto Kuvvetlerinin Kısa Zamanda Dağıtmış Ve Kendisi İle Oğlu Birlikte Yakalanarak İdam Edilmiştir

Çerkez Ethem Ayaklanması

Yunanlıların İzmir'i işgalinden daha sonra, Çerkez Ethem topladığı kuvvetlerle Salihli Cephesi'ni kurmuş ve kendini de cephe komutanı bildiri etmişti Kuvayi Seyyare adıyla anılan süvari sınıfı birlikleri, yalnız istilacı düşmana karşı değil, Anzavur'un ezilmesinde, Düzce, Adapazarı ve Yozgat ayaklanmalarının bastırılmasında yararlılık gösterdi Ankara hükümeti Erkânıharbiye reisi İsmet Bey (İnönü), Ethem'in birliklerinin kesinkes disiplin altına alınması için dikte verdi Batı cephesinin harekete geçtiğini görebilen Ethem TBMM Reisliğine Meclisi'de aşağılayan ve Mustafa Kemal'in Bilecik'ten dönerken Ankara'ya götürdüğü İstanbul Hükümetinin temsilcilerinin hemen özgürlük bırakılmasını isteyen bir telgraf çekti Bunu üzerine Meclis'de Kuvayi Seyyareye karşı çıktı Batı Cephesi komutanlığı Ethem ve Tevfik Beylerin vatana ihanet suçu işlediklerini öne sürerek teslim olmalarını istedi Ama mebus Reşit Bey'in de kendilerine katılmasıyla üç kardeş Uşak'ta Yunanlılarla görüştüler Düzenli ordu İsmet Bey ve Refet Bey' in (Bele) komutasında 1921 yılı ocak ayında Kuvayı Seyyare'nin tuttuğu GedizKütahya üstüne yürüdü Çerkez Ethem'in yandaki şiddet iyice küçülmüştü1Süvari Grubu komutanı Binbaşı Derviş Bey takip ediyordu Derviş Bey Ethem'in arkadaşı olduğu için Yunanlılara sığınmadan önce silahlarını bırakmasını sağladı

Koçgiri İsyanı

Erzincan ve çevresinde 1920 sonlarında eşkıyalık olayları alıp yürümüştü Bu durumu önlemek üzere Zara'dan İmranlı'ya gönderilen süvari alayının varlığı, eşkıyayı rahatsız ettiği için, İmranlı bucak müdürü Haydar'ın akrabaları, askeri bölgeden uzaklaştırmak nedeniyle burada bir ayaklanma hazırladılar Bir yandan da, bölgede egemen bir kürt devleti kurulacağı yolunda propaganda yapıyorlardı Nitekim 7 aşiret reisi, 8 Nisan 1921'de TBMM'ye gönderdikleri bir mektupla bölgede bir Kürt vilayeti kurulmasını, valiliğe bir kürdün atanmasını istediler Ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Nurettin Paşa komutasındaki Merkez Ordusu Koçhisar, Zara, Muş, Ovacık, Kemah, Kangal, Koçgiri bölgesinde geniş bir tarama harekâtına girişti ve ayaklananlarla, 15 yerde çarpışmak zorunda kaldı Mayıs sonunda doğru haydut grupları sindirilmiş, bunlardan bir kısmı teslim olmuş, 500 değin da öldürülmüştü

Konya Ayaklanması

Kurtuluş savaşı yıllarında baş gösteren ve Konya'nın bir süre isyancıların elinde kalmasına niçin olan ayaklanmadır (EkimKasım 1920) 1919'daki Bozkır Ayaklanmaları'nın elebaşlarından olan Delibaş Mehmed Ankara Hükümeti'ni tanımadığını duyuru ederek çoğu asker kaçağı 500 dek silahlı kişiyle Konya'nın Çumra nahiyesini bastı; nahiye müdürünü tutukladı ve Konya ile haberleşmeyi kesti (2 Ekim 1920) Ayaklanma kısa sürede Koçhisar, Karapınar, Karaman, Akşehir ve Alanya'ya kadar yayıldı Ayaklanmayı haber alan Ankara Hükümeti Dâhiliye Vekili Miralay Refet Bey'i (Bele) ayaklanmayı bastırmakla görevlendirdi Ayaklanmayı bastırmaya gelen Kuvayi Milliye birlikleri kentin kuzeybatısında toplanıyordu 6 Ekim 1920'de ayaklanmacılar Kuvayi Milliye'nin bulunduğu noktaya içten saldırdı, ama Kuvayi Milliye birlikleri ayaklanmacıları Konya'dan çıkarttı Kuvayı Milliyenin ayaklanmacıları izlemesi, Kasım 1920 sonlarına dek sürdü Demirci Mehmed Efe ve Yarbay Osman Bey'e bağlı birliklerinde bunalım harekâtına katılmasıyla ayaklanmacıların gücü adamakıllı kırıldı Demirci Mehmed Efenin çöküntü harekâtının son noktası olan Isparta'ya girmesiyle 22 Kasım 1920'de Konya ayaklanması bütünüyle sona erdi

KuvayI İnzibatiye (Halifelik Ordusu)

Kuvayı Milliye İzmit ve çevresine kadar olan bölgeyi kontrollerinde tutuyordu Buralarda Kuvayı Milliye'nin olması İngilizlerin işine gelmiyordu Onlar açısından boğazlar tehlikeye düşüyordu İngilizler bitmiş düzeni ve güvenliği temin etmek için İstanbul Hükümeti'ne Kuvayı İnzibatiye adıyla bir ordu kurdurdular Bu orduyu saraya alt paşalar yönetiyordu Bu ordu her yönüyle Kuvayı Milliye birliklerinden üstündü Gevye'ye saldıran ve halkı kışkırtan Kuvayı İnzibatiye'ye karşı Kuvayı Milliye birlikleri büyük bir galibiyet kazandılar Ali Fuat Paşa'nın orduyu ustaca yönetmesi başarılı olunmasında etkili oldu

Ulusal Aşiret İsyanı

Kurtuluş Savaşı sırasında İngilizler ve Fransızların kışkırtması üstüne Urfa'da Ulusal Aşiret kadar çıkarılan ayaklanmadır (8 Eylül 1920) Ulusal Aşiret'in reisi İsmail ile birlikte Halil, Bahur, Abdurrahman ve Mahmut adlı elebaşıları, Doğu'da bir Kürdistan Devleti belirlemek düşüncesi ile ayaklanmışlardır (24 Ağustos 1920) Büyük bir kuvvetle harekete geçen asiler, Viranşehir'i aldıktan daha sonra Karakeçi Aşireti'ne mensup olanları öldürmüşler, lakin daha sonra yapılan çatışmada, büyük çoğunluğu ortadan kaldırılmıştır

Pontus İsyanı

Kurtuluş Savaşı sırasında Yunalılar'ın kışkırtması ile Kuzey Anadolu'da Rumlar kadar çıkarılan ayaklanmadır (19201923) 1904 yılında kurulan Pontus Cemiyeti, Anadolu'nun düştüğü fena durumdan faydalanarak harekete geçmiştir İtilaf Devletleri'nin Yunanlıları desteklemesinden cesaret bölge Rum çeteleri, Anadolu'nun kuzeyinde yaşlı Türkleri öldürmeye; kadın ve çocukları yok etmeye başlamışlardı Samsun, Merzifon, Tokat, Vezirköprü, Çarşamba, Terme, Ladik ve Amasya yörelerinde Ermeniler'le birleşerek büyük bir vahşet örneği veren Rumlar'a aleyhinde Topal Osman Ağa, Milli Kuvvetlerle birlik olarak harekete geçmiş ve Pontus Cemiyetine ait Rum çetelerini teker teker ortadan kaldırmaya muvaffak olmuştur Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan sonradan Rumlar'ın tümü Anadolu'dan sürülmüş ve böylece Pontus Devleti kurma çabaları da söndürülmüştür

Yozgat İsyanı

Kurtuluş Savaşı esnasında Hürriyet ve İtilaf Fırkası reisi Çapanoğlu Edip ve Celal göre Yozgat ve yöresinde çıkarılan ayaklanmadır (15 Mayıs 192030 Aralık 1920) Çapanoğlu Edip ve Celal kardeşlerin kışkırtması ile Yozgat yöresinde, Ankara Hükümeti'ne aleyhinde başlatılan ayaklanma iki öbür dönemde olmuştur Ilk ayaklanma Yıldızeli'nde Erzurumlu Hüseyin Nazım ve Kara Mustafa'nın elebaşılığında çıkarılmıştır Milli Kuvvetler bu ayaklanmayı 30 Aralıkta bastırmaya muvaffak olmuşlardır İkinci isyan ise avukat Zileli Ali, Bucak Müdürü Naci ve arkadaşları kadar çıkarılmıştır Kısa sürede yaygın bir duruma gelen isyan Yozgat'a da yayılmıştır Yozgat isyanını bastırmakla görevlendirilen Çerkez Ethem, kuvvetleri ile birlikte Yozgat'a girmiş, elebaşlarından birçoğunu idam ederek ayaklanmaya son vermiştir

Zile Ayaklanması

Kurtuluş Savaşı sırasında, Tokat ve Zile yöresinde patlak veren ayaklanmadır (MayısHaziran 1920) Yozgat ve Yıldızeli ayaklanmalarından ve Güvey Ferid Paşa'nın desteğinden cesaret alan Zileli dava vekili Ali Bey, görevden alınan eski nahiye müdürü Naci Bey ve İhsan Bey, 30 dek atlıyla Zile köylerini dolaşarak propaganda yapmaya başladılar Bu olayın haber alınması üzerine, Ankara hükümeti 3 Haziran 1920'de Zile'ye süvari Binbaşı Hilmi Bey komutasında birbirlik gönderdi bu vesileyle eylemlerine son verenlerinde bağışlanacakları duyuruldu Postacı Nazım adında biri Ankara'ya haber göndererek, TBMM Hükümeti'ni tanımadığını bildirdi Ardından 400 karakter bir güçlü olarak 6 Haziranda Zile'ye saldırdı Olayların büyümesi üstüne Ankara hükümeti, Tokat'taki 5 Tümen'i de Zile'ye yolladı Lakin Cemil Cahit Bey'in komuta ettiği tümen, Zile eşrafının önemli bir bölümünün de ayaklanmacılara katıldığını ve kentteki jandarma birliklerinin Postacı Nazım'a teslim olduklarını öğrenince kente düzenlemeyi planladıkları saldırıdan vazgeçtiler Zile'ye Sivas Erzurum'dan yeni birlikler gönderildi Isyan destek edilmiş 5Tümen'in yoğun çatışmalardan sonradan 12 Haziran'da Zile'ye girmesiyle bastırıldı *