Tek Başına Hiçbir Şey Yapmak İstemeyen İnsanların Psikolojisini Açıklayan Fenomen: Spotlight Etkisi

Cuma akşamı dolup taşan kafeler, barlar, restoranlar ve sokaklar görürüz. Herkes arkadaşlarıyla, sevgilileriyle ya da aileleriyle hoş vakit geçirmek için dışarıdadır. Ancak sonraki sabah uyandığımızda kendimizi bir kanepenin üzerinde yalnızlığımızla baş başa bulabiliriz.  

'Hadi kalkıp cumartesinin tadını çıkaralım!' diye düşünürüz ancak bize eşlik edecek kimseyi bulamadığımızda konutta kalmayı tercih ederiz. Bunun altında yatan sebebiyse tekrar bilim açıklıyor:
Kaynak:

Ziyaretçiler için gizlenmiş link , görmek için Giriş yap veya üye ol.

...

Meskende oturmakta bir sakınca yok alışılmış. Lakin tahminen de bir şeyleri kaçırıyoruz bunu neden yaptığımız hakkında.



İnsanların neden tek başlarına bir şeyler yapmaya gönülsüz olduğunu araştırmaya yıllarını veren Robert H. Smith İşletme Fakültesi'nden Pazarlama kısmı profesörü Rebecca Ratner, bu şekil bir durumda meskende kalmaktansa dışarı çıkıp rastgele bir şey yaparak çok daha memnun olabileceğimizi söylüyor.

Profesör ve arkadaşları, araştırmalarında insanların yalnızken sinemaya-tiyatroya gitmekten, bir müzede gezinmekten ya da tek başına hoş bir yemek yemekten alacakları keyfi ne kadar küçümsediklerini görmüş.



Bu yanlış algıdan ötürü insanların çok daha problemli bir sürece girdiklerini söyleyen Ratner: "Beşerler çok fazla çalışıp sonra da evleniyorlar ve eninde sonunda kendilerine ayırabilecekleri çok kısıtlı vakit dilimleri kalıyor."

Çalışmanın sonuçlarının elde edildiği deneylerden birinde Ratner anketlerden yola çıkarak insanların bir fotoğraf standını tek başlarınaysa diğerleriyle birlikteyken gezmeyi tercih edeceklerini kestirim etmiş.



Fakat insanların bu tecrübesi yaşamadan evvel verdiği karşılıkların bilakis, yalnızken de stantta pek keyifli vakit geçirebildikleri görülmüş.

Bir galeriyi ziyaret etmek, müze gezmek ya da bir sinema izlemek üzere aktivitelerden alınan keyif çoğunlukla birebir, yalnız ya da birileriyle birlikte fark etmiyor.



Yalnızca bir restoranda yemek yemek biraz farklı bir durum olabilir tahminen. Zira yemek tıpkı vakitte irtibatı, konuşma ögesini barındırıyor. Ancak bu hala tek başına yemeğe gitmenin de eğlenceli olabileceği gerçeğini değiştirmiyor.

Aslında olay birileriyle birlikte tek başımızaykenden daha çok eğleneceğimizi düşünmek de değil.



Asıl sorun, yanımıza bizle gelecek birilerini bulamadığımızda tek başımıza gitmekten çekinmemiz. Yalnızken tahminen de çok eğleneceğimizi bilmemize karşın dışarıda kendimizi rahat hissedememek asıl olay.

Bir şeyler yapmanın yalnızken eğlenceli olmayacağı fikriyse o klasik 'Diğer beşerler ne düşünür?' niyetinden çıkmakta.



Her şeyden vazgeçip meskende kalmayı yeğlememizin sebebi de bu. Araştırmalara nazaran 'diğerlerinin' bizi bir ezik üzere görüp güya "Tek başına ne yapıyor bu dışarıda?" diyeceklermiş üzere hissetmemizden kaynaklanıyor.

Güya herkes bizi izliyormuş, gözler daima bizim üzerimizdeymiş üzere. Hatta bu durumun psikolojide bir ismi da var: Spotlight Tesiri



Thomas Gilovich yaptığı bir araştırmada, insanların kendi davranışlarını başka insanların ne düşüneceği üzerine yönlendirdiğini gözlemlemiş, bunlar ne kadar kimsenin farkında bile olmayacağı davranışlar olsa da.

Araştırmalar ayrıyeten, insanların sırf dışarıda çalışırken tek başınalıklarını sorun etmediğini de ortaya çıkarmış.



Mesela gittiğimiz kafeye bir kitap götürmek utangaçlığımızı saklayacak hoş bir gereç, diye düşünebiliriz. Bu formda 'bir şeylerle meşgul' gözükmek ve 'arkadaşsızlıktan değil iş nedeniyle burada tek başımayım' imajı vermek istenir.

Bu toplumsal damga yeme endişesinden kurtulmanın en âlâ yoluysa nitekim üzerine gitmek.



Daha çok kendi kendilerine eğlenebilmeye başlayan beşerler bu normlardan çıkabiliyor. Kıymetli olan o normları biraz olsun değiştirebilmek. Yalnız bir şeyler yapmanın ezikliğin tam bilakis havalı bir olay olduğunu düşünmek ve insanlara bunu gösterebilmek.