Teknolojide Kadın Derneği ve IPSOS, Türkiye'nin Teknoloji Algısını Ölçtü

Teknolojide Kadın Derneği (Wtech), bilim ve teknoloji alanında nitelikli, yetkin ve uzman insan kaynağı yetiştirmek ve kadınları önceliklendirerek fırsat eşitliğine katkı sağlamak üzere çalışmalarını sürdürüyor. Wtech'in, IPSOS ve Bahçeşehir Üniversitesi'yle birlikte gerçekleştirdiği "Türkiye Teknoloji ve İnsan Endeksi" araştırması "insan ve teknoloji" ilişkisini odağına alarak literatüre yeni bir perspektif kazandırıyor. 

Araştırmada, Türkiye'de teknolojinin günlük hayatta ve iş süreçlerindeki yerinin tespiti, kişilerin teknolojiye yatkınlıklarının ölçülmesi, teknoloji kullanımındaki motivasyonlarının ve bariyerlerinin tespit edilerek bu alanda alınacak aksiyonların belirlenmesi hedeflendi. Bu çerçevede lise ve üniversite öğrencilerinin, ailelerin ve STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanlarındaki eğitimli iş gücünün, teknoloji konusundaki yaklaşım ve tutumlarını anlayarak alınacak aksiyonların hedef odaklı olması amaçlandı. Araştırma sonunda teknoloji algısında cinsiyet farklılıklarını ölçen ve bu alandaki kadın temsiliyetinin artırılmasına olanak sağlayacak veriler de elde edildi.

Zehra Öney: Rapor Türkiye'nin teknoloji algısını yansıtan bir ayna niteliği taşıyor

Wtech olarak, teknoloji alanındaki nitelikli insan kaynağı azlığına ve kadınlara yönelik fırsat eşitsizliğine odaklandıklarını söyleyen Teknolojide Kadın Derneği Kurucu Yönetim Kurulu Başkanı Zehra Öney,  "Teknoloji alanında donanımlı uzmanlar yetiştirmek adına atılan her adım, toplumsal ve ekonomik refahın kapısını aralıyor" 

Yakın gelecekte; yazılım teknolojileri, yapay zekâ, makine öğrenmesi, robotik süreç otomasyonu, siber güvenlik gibi sürekli dönüşen alanlarda nitelikli gençlere daha çok ihtiyaç duyulacağına dikkat çeken Öney, "Teknoloji alanında donanımlı uzmanlar yetiştirmek adına atılan her adım, toplumsal ve ekonomik refahın kapısını aralıyor. Toplumsal gerçekleri ve gelişim noktalarını bilimsel yöntemlerle tespit etmek, sorunun kaynağına odaklanmamızı kolaylaştırıyor. Türkiye Teknoloji ve İnsan Endeksi'nin, kurumsal yapılara insan kaynağı stratejilerini oluştururken yön göstereceğine inanıyorum" dedi.

Pandemi teknolojinin önemli olduğu düşüncesini artırdı

Öney, raporda teknolojiye erişim ve kullanımla ilgili olarak katılımcıların hem genel hem de pandemi özelinde teknolojiye yönelik tutumlarının da ele alındığını belirtti. Araştırmaya göre her 10 kişiden 9'u salgın öncesine kıyasla teknolojinin hayatlarındaki yerinin arttığını belirtti. Katılımcıların %57'si pandemide teknolojinin öneminin "çok arttığını" söylerken, "kısmen arttı" diyenlerin oranı ise %31 oldu.

Raporda öne çıkan veriler:

Teknoloji Sahipliği ve Kullanımı 

Katılımcılar, teknolojinin hayatlarındaki öneminin farkında ve kendilerini bu alanda geliştirme konusunda istekli.

• Katılımcıların %69'u "teknolojisiz bir hayat düşünemiyorum" derken, bu görüşe katılmayanların oranı ise %13. 
• Yakın gelecekte teknoloji konusunda becerilerin daha fazla önem kazanacağını düşünenlerin oranı %86 iken; kendini bu alanda geliştirerek daha fazla beceri kazanmak isteyen kişilerin oranı %80.
• Her 10 haneden 4'ünde yapay zekâ içeren en az bir ürün kullanılıyor.

Teknoloji Endeksi

Türkiye'de teknolojiye yönelik tutum olumlu olsa da ekonomik engellerin yanı sıra teknolojik gelişmeler konusundaki endişe ve belirsizlikler sebebiyle olumlu tutum davranışa dönüşmüyor. 

• Teknoloji endeksi ölçülürken katılımcıların teknolojiyle ilgili bilgi düzeyi, davranışları ve tutumları olmak üzere 3 boyut ele alındı. Kullanıcıların teknolojiye dair bilgi düzeyinin %48, davranış düzeyinin %38, tutum düzeyinin ise %54 olduğu belirlendi. Her boyutun aynı ağırlıkta değerlendirildiği araştırmada ortalama teknoloji endeksinin %47 olduğu sonucuna ulaşıldı. Buna göre toplumun teknoloji algısının orta seviyede olduğunu söylemek mümkün. 

Yapay Zekâ Algısı

Katılımcıların çoğunluğu yapay zekanın hayatı kolaylaştırdığını düşünürken bilinmeyen getirilerine karşı da kaygılı. Bunun sebebi ise yapay zekanın bazı meslek gruplarının yerini alacağı düşüncesi.

• Yapay zekâ konusunda katılımcıların %73'ü "yapay zekânın hayatımızı kolaylaştırdığını" ifade ederken, %48'i "yapay zekânın hayatımızda daha çok yer alması gerektiğini" belirtiyor.
• Toplumda yapay zekâ ürünleri konusunda da bir kaygı hakim. "Yapay zekâ ürünleri işlerimizi elimizden alacak" düşüncesine sahip olan bireylerin oranı %63. 
• Katılımcıların %46'sı "yapay zeka konusunda bilgi düzeyiniz nedir?" sorusuna "duydum ama pek bilgim yok" derken yapay zekayı kelime olarak bile duymayanların oranı sadece %5. 
• Araştırmada dikkat çeken bir diğer nokta ise robotların dünyayı ele geçireceği endişesi. "Robotların yakın zamanda dünyayı ele geçireceklerinden endişe ediyorum" diyenlerin oranı yüzde 38. Öte yandan bu görüşe katılmayanların oranı da yüzde 38'lik bir oranda ve dolayısıyla konu hakkındaki görüşler eşit. Yüzde 24'lük Kararsızlar ile birlikte toplum bu endişe konusunda ikiye bölünmüş durumda.

STEM Alanında Kadın Algısı

Raporda kadınların STEM alanlarında daha aktif rol alabilmelerinin önünde duran "cam tavan" etkisine dikkat çekiliyor. Bu durumun, kadınların iş hayatında eksik motivasyon ve destekle yükselmelerine neden olduğu belirtiliyor.

• STEM alanlarındaki iş alımlarında erkeklerin lehine bir tutum olduğunu düşünenlerin oranı %36.

Teknolojiye yönelik algılar kaygıyla şekilleniyor

Bireylerde teknolojiye yönelik algılar kaygıyla şekilleniyor ve toplumda teknolojik gelişmelerin hızını yakalayamama endişesi de hakim.

• Teknolojik gelişmelerin hızına yetişemedikleri ve sahip oldukları bilgi düzeyinin yeterli olmadığı düşüncesi, bireylerde endişeye yol açıyor. Bireyler yakın gelecekte, teknolojinin hayatlarını olumlu etkileyeceğini düşünseler de bu alandaki belirsizlikten ve yetersiz bilgiden dolayı endişeli.
• Bireyler, sosyal medya ve popüler kültürün etkisiyle teknolojik gelişmelerin yakın gelecekte olumsuz sonuçlar doğurabileceği konusunda oldukça kaygılı. Bu tedirginliğin, teknolojik yeniliklere adaptasyon sürecinde gecikmelere yol açabileceği öngörülüyor.

Araştırmaya büyük kurumlardan destek

Projeyi akademi, sendika gibi alanlardan etkili destekçilerin yanı sıra bankacılık, e-ticaret, yazılım ve çağrı merkezi gibi farklı sektörlerde faaliyet gösteren büyük şirketler de destekledi. Bahçeşehir Üniversitesi araştırmayı akademik katkılarıyla desteklerken, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), Denizbank, GittiGidiyor, eLogo ve Tempo ise araştırmaya finansal destek sağladı.

Rapor derneğin çalışmalarının sürdürülebilir olmasına katkı yapacak

Kurumsal hedefleri için Türkiye Teknoloji ve İnsan Endeksi raporundan faydalanmak isteyen kurumlar, şirketler, sivil toplum kuruluşları, akademi dünyası gibi ilgili tüm paydaşlar, Teknolojide Kadın Derneği (Wtech) ile kurumsaliletisim@teknolojidekadin.org adresinden iletişime geçerek rapora erişebilecek.

Araştırma iki aşamada gerçekleşti

Amaç kapsamında genel kamuoyu ile online görüşmeler ve pazarlama, reklam, satış alanında üst düzey yönetici ve akademisyenlerle birebir görüşmelerden oluşan iki aşamalı bir araştırma tasarımı kurgulandı. İlk aşamada 15-65 yaş aralığında Türkiye temsiliyeti olan 1231 kişiyle görüşmeler yapıldı. Bu görüşmelere ek olarak ebeveynler, alan tercihi yapmış genel lise ve meslek lisesi öğrencileri, STEM alanında ve farklı alanlarda eğitim alan üniversite öğrencileri ve mezunların yanı sıra yine bu alanda veya başka iş alanlarında çalışan bireylerle de görüşmeler yapıldı. İkinci aşamada ise üst düzey ve akademisyenlerle derinlemesine 20 görüşme gerçekleştirildi.