Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Teleskop hakkında bilgi
Yeni gokyuzu gorunumunun oluşmasında kesin rolu oynayacak olan adım, sadece uzmanlarca takdir goren astronomik hesapların geliştirilmesi calışmaları değildir Bunu sağlayan Guneş, Ay ve yıldızların daha yakından incelenebilmeleri icin gokyuzu cisimlerini Yeryuzune yaklaştıran ve herkesin yararlanabildiği bir fizik aracı olan teleskopun icadı oldu
Buyuk olasılıkla teleskop, bir bilimsel faaliyet urunu olarak icat edilmiş değildir Hollandada gozluk uretiminde ortaya cıkan bir yan urundur Efsane, 1600 yıllarında bir cocuğun, Lippersheyin dukkanında, bir mercekten, vitrinde duran bir diğer merceğe baktığı ve bunun da dışardaki cisimleri daha yakın gosterdiğini farkettiği şeklindedir
Teleskopun icadı icin bir bilimsel dehanın gerekmemiş olması, aslında bu icadın zamanının da coktan gelip gecmiş olduğunu gostermektedir Teleskopa her zaman icin ihtiyac duyulmuştu ama gercekleştirilebileceği duşunulmediğinden, bu alanda herhangi bir girişimde bulunulmamıştı
Oysa bunu sağlayabilecek arac ve yollar aslında 300 yıldır ortadaydı Ancak şans eseri icadına neden olan olay, 16 yyın artan zenginliği icinde, optik uretiminin de nicel bakımdan yoğunlaşması oldu
Wikipedia Bilgisi: Teleskop (Yunanca tele uzak ve skopein bakmak), uzaydan gelen her turlu radyasyonu alıp goruntuleyen astronomların kullandığı bir rasathane cihazıdır Uzaydaki cisimlerden yansıyarak veya doğrudan doğruya gelen, gozle gorulen ışık, ultraviyole ışınlar, kızılote ışınlar, rontgen ışınları, radyo dalgaları gibi her turlu elektromanyetik yayınlar kainat hakkında bilgi toplamak icin cok luzumlu delillerdir Bu deliller ya klasik manada optik teleskoplarla veya cok daha modern radyo teleskoplarla incelenir
Aynaların ve merceklerin optik ozellikleri İslam alimleri tarafından cok onceleri biliniyordu Teleskopun ilk şeklinin tarifi Turk İslam alimi EbulHasan (9711029) tarafından yapılmıştır EbulHasan, teleskobu uclarında mercekler (adeseler) bulunan bir boru şekliyle tarif etmiştir Bu konuda İslam bilginlerinin sayısız calışmaları olmuş ve astronomi ilmi cok gelişmiştir Galileinin Avrupaya teleskopu tanıtmasıysa 1609 yıllarında olabildi
Teleskop yapı olarak objektif, okuler ve bu mercekleri muhafaza eden bir tupten meydana gelmiştir Objektif cinsine gore iki tur teleskop vardır Uzaydan gelen ışıklar teleskop icinde bir aynaya carpıp, prizmadan gectikten sonra goze geliyorsa bu ture yansımalı teleskop denir Uzaydan gelen ışıklar merceklerden doğrudan gecip goze geliyorsa bu ture de kırılmalı teleskop adı verilir
Teleskopun gucu, topladığı ışık miktarıyla orantılıdır Teleskopun objektif capı buyudukce ışık toplama kabiliyeti artar Mesela, 50 mm caplı bir teleskop 5 mm caplı gozbebeğine oranla (505)² veya 100 kat daha cok ışık toplar Teleskoplarda yansıma kayıpları olabileceği icin bu miktar yuzde on kadar azalır Astronomlar parlaklık farklarını logaritmik artan değerler şeklinde tarif etmişlerdir Parlaklıktaki 100 kat fark, teleskop skalasında 5 değeriyle gorulur Karanlık gecede insan gozu ışık şiddeti 5 değerli yıldızı gorebilir Kaliforniyadaki Palomar Dağında bulunan Hale Teleskopu objektif capı 5 metredir Bu teleskop goze nazaran bir milyon kat ışık toplar
Teleskopta teşekkul eden goruntunun netliği atmosferin menfi yonde etkisine bağlı olarak değişir Teleskoptaki kararlılık 2 yay saniyesi icin gecerlidir Atmosfer şartları, bazan bu acıyı 0,25 yay saniyeye kadar duşurur Bu durumda inceleme yapılan yıldız değil de yakınındaki yıldıza ait goruntuler kaydedilebilir
Teleskopta gorulebilecek bir cisim aşağıdaki formulle ifade edilir:
Yay derecesi 2,5 · 106 · λ a
λ radyasyonun dalga boyu ve a teleskop objektif acıklığıdır
Teleskopun ışık toplama gucuyle buyutme gucu farklıdır Teleskopun buyutmesi teleskop odak uzaklığının okuler odak uzaklığına oranıdır
Gok cismini inceleyen teleskopun dunya donuşunu takip edecek yukarı aşağı ve yana hareket etmesi icin takip duzenleri vardır Hareketlerin cok hassas olması gerekir Atmosfer etkilerinin de hesaba katılarak teleskop konumuna hareket verilir Teleskop hareketleri modern teleskoplarda elektronik devreler ve bilgisayar yardımıyla yurutulur
Radyo teleskoplar yapı olarak optik teleskoplara benzer Uzaydan gelen elektromanyetik yayınları alabilmek icin 100 metre capında antenler kullanılır Anten, ışığın ayna vasıtasıyle odaklanması biciminde elektromanyetik yayını, odakları ve cok hassas radyo alıcılarında yukseltilerek incelenmesine imkan tanır
1983 sonlarında uzay ilim adamları uzun mesafeleri daha hassas gorebilmek gayesiyle cok maksatlı uzay teleskopunu dunya etrafındaki yorungesine oturttular Uzay teleskopu, ışığı toparlayan 2,4 metre boyunda Cassegrain reflektoru yardımıyla ultraviole astronomisinde cığır acmıştır Bu proje NASA (National Aeronautics and Space Agency) ile ESA (European Space Agency)nın ortak yapımıdır
Uzay teleskopunun faaliyete gecmesiyle:
* Gozlemler yer yuzeyinden 500 km yukseklikten gecegunduz devam eder
* Atmosferin yuttuğu bazı elektromanyetik radyasyonlarla ultraviole ve infraruj ışınların bir kısmı tespit edilir Yer yuzunden en yuksek dağ tepesinden dahi bu radyasyonlar kaydedilmemektedir
* Atmosferin ozelliği dolayısıyle cisimlere ait goruntulerin birbirine etkisi ortadan kalkar Boylece kucuk bir cisimden gelen ışığın teferruatlı incelenmesi mumkun olur
Uzay teleskopu dort ana sistemden meydana gelir:
* Teleskop, ışığı toplayıp cihazlar bolumune gonderir
* Cihazlar bolumu, teleskoptan gelen ışığı analiz eder
* Jenerator, guneş enerjisini elektrik enerjisine cevirerek teleskop ve cihazları besler
* Kontrol sistemleri, ısı ve elektrik kontrolunu yapar, dunya ile irtibat sağlar
Uzay mekiği aracılığıyla yorungeye yerleştirilen uzay teleskopunun calışma suresi 15 senedir Her 2,5 senede bir astranomlar tarafından ara bakımlarının yapılması gerekmektedir Buyuk onarımlar icin uzay mekiği aracılığıyla dunyaya geri getirmek de mumkundur
Uzay teleskopunun cihazlar bolumu ilmi araştırmaların yapılmasına yarayan 5 cins cihazdan meydana gelmiştir:
* Geniş sahalı gezegenler kamerası Bu kameranın gorevi gezegenler arası kozmik mesafelerin tespit edilmesi ve gezegenlerin fotoğraflarının cekilmesidir
* Zayıf goruntuler kamerası Bu kameranın gorevi 120 ile 700 nm (denizmili) dalga boyundaki ışıkları tespit etmektir Bu ışıklar dunya yuzeyinden en kuvvetli teleskoplarla dahi gorulemez Bu cihaz boylece galaksilerdeki yıldızların mesafelerini tayin etmekte kullanılacaktır
* Zayıf goruntu spektrometre Bu cihaz 70 nm dalga boyundaki ışıkları analiz eder Aktif galaksi merkezlerinin fiziki ve kimyevi yapıları incelenir
* Yuksek guclu spektrometre Dalga boyu 110 ile 320 nm olan ışıkları analiz eder Yıldızlararası gazların bileşimlerini ve fiziki durumlarını incelemeye yarar Buyuk kızıl yıldızlarda kutle kaybolmasının tespiti bu spektrometreyle yapılabilmektedir
* Yuksek suratli fotometre Bu cihaz uzaydaki muhtelif ışık kaynaklarının şiddetini galaksi ışıklarından suzerek olcmeye yarar 120 nm dalga boyundaki ışıkları 11000 saniyede filitreliyebilir Atmosfer boyle bir olcume hicbir zaman musade etmez
Yeni gokyuzu gorunumunun oluşmasında kesin rolu oynayacak olan adım, sadece uzmanlarca takdir goren astronomik hesapların geliştirilmesi calışmaları değildir Bunu sağlayan Guneş, Ay ve yıldızların daha yakından incelenebilmeleri icin gokyuzu cisimlerini Yeryuzune yaklaştıran ve herkesin yararlanabildiği bir fizik aracı olan teleskopun icadı oldu
Buyuk olasılıkla teleskop, bir bilimsel faaliyet urunu olarak icat edilmiş değildir Hollandada gozluk uretiminde ortaya cıkan bir yan urundur Efsane, 1600 yıllarında bir cocuğun, Lippersheyin dukkanında, bir mercekten, vitrinde duran bir diğer merceğe baktığı ve bunun da dışardaki cisimleri daha yakın gosterdiğini farkettiği şeklindedir
Teleskopun icadı icin bir bilimsel dehanın gerekmemiş olması, aslında bu icadın zamanının da coktan gelip gecmiş olduğunu gostermektedir Teleskopa her zaman icin ihtiyac duyulmuştu ama gercekleştirilebileceği duşunulmediğinden, bu alanda herhangi bir girişimde bulunulmamıştı
Oysa bunu sağlayabilecek arac ve yollar aslında 300 yıldır ortadaydı Ancak şans eseri icadına neden olan olay, 16 yyın artan zenginliği icinde, optik uretiminin de nicel bakımdan yoğunlaşması oldu
Wikipedia Bilgisi: Teleskop (Yunanca tele uzak ve skopein bakmak), uzaydan gelen her turlu radyasyonu alıp goruntuleyen astronomların kullandığı bir rasathane cihazıdır Uzaydaki cisimlerden yansıyarak veya doğrudan doğruya gelen, gozle gorulen ışık, ultraviyole ışınlar, kızılote ışınlar, rontgen ışınları, radyo dalgaları gibi her turlu elektromanyetik yayınlar kainat hakkında bilgi toplamak icin cok luzumlu delillerdir Bu deliller ya klasik manada optik teleskoplarla veya cok daha modern radyo teleskoplarla incelenir
Aynaların ve merceklerin optik ozellikleri İslam alimleri tarafından cok onceleri biliniyordu Teleskopun ilk şeklinin tarifi Turk İslam alimi EbulHasan (9711029) tarafından yapılmıştır EbulHasan, teleskobu uclarında mercekler (adeseler) bulunan bir boru şekliyle tarif etmiştir Bu konuda İslam bilginlerinin sayısız calışmaları olmuş ve astronomi ilmi cok gelişmiştir Galileinin Avrupaya teleskopu tanıtmasıysa 1609 yıllarında olabildi
Teleskop yapı olarak objektif, okuler ve bu mercekleri muhafaza eden bir tupten meydana gelmiştir Objektif cinsine gore iki tur teleskop vardır Uzaydan gelen ışıklar teleskop icinde bir aynaya carpıp, prizmadan gectikten sonra goze geliyorsa bu ture yansımalı teleskop denir Uzaydan gelen ışıklar merceklerden doğrudan gecip goze geliyorsa bu ture de kırılmalı teleskop adı verilir
Teleskopun gucu, topladığı ışık miktarıyla orantılıdır Teleskopun objektif capı buyudukce ışık toplama kabiliyeti artar Mesela, 50 mm caplı bir teleskop 5 mm caplı gozbebeğine oranla (505)² veya 100 kat daha cok ışık toplar Teleskoplarda yansıma kayıpları olabileceği icin bu miktar yuzde on kadar azalır Astronomlar parlaklık farklarını logaritmik artan değerler şeklinde tarif etmişlerdir Parlaklıktaki 100 kat fark, teleskop skalasında 5 değeriyle gorulur Karanlık gecede insan gozu ışık şiddeti 5 değerli yıldızı gorebilir Kaliforniyadaki Palomar Dağında bulunan Hale Teleskopu objektif capı 5 metredir Bu teleskop goze nazaran bir milyon kat ışık toplar
Teleskopta teşekkul eden goruntunun netliği atmosferin menfi yonde etkisine bağlı olarak değişir Teleskoptaki kararlılık 2 yay saniyesi icin gecerlidir Atmosfer şartları, bazan bu acıyı 0,25 yay saniyeye kadar duşurur Bu durumda inceleme yapılan yıldız değil de yakınındaki yıldıza ait goruntuler kaydedilebilir
Teleskopta gorulebilecek bir cisim aşağıdaki formulle ifade edilir:
Yay derecesi 2,5 · 106 · λ a
λ radyasyonun dalga boyu ve a teleskop objektif acıklığıdır
Teleskopun ışık toplama gucuyle buyutme gucu farklıdır Teleskopun buyutmesi teleskop odak uzaklığının okuler odak uzaklığına oranıdır
Gok cismini inceleyen teleskopun dunya donuşunu takip edecek yukarı aşağı ve yana hareket etmesi icin takip duzenleri vardır Hareketlerin cok hassas olması gerekir Atmosfer etkilerinin de hesaba katılarak teleskop konumuna hareket verilir Teleskop hareketleri modern teleskoplarda elektronik devreler ve bilgisayar yardımıyla yurutulur
Radyo teleskoplar yapı olarak optik teleskoplara benzer Uzaydan gelen elektromanyetik yayınları alabilmek icin 100 metre capında antenler kullanılır Anten, ışığın ayna vasıtasıyle odaklanması biciminde elektromanyetik yayını, odakları ve cok hassas radyo alıcılarında yukseltilerek incelenmesine imkan tanır
1983 sonlarında uzay ilim adamları uzun mesafeleri daha hassas gorebilmek gayesiyle cok maksatlı uzay teleskopunu dunya etrafındaki yorungesine oturttular Uzay teleskopu, ışığı toparlayan 2,4 metre boyunda Cassegrain reflektoru yardımıyla ultraviole astronomisinde cığır acmıştır Bu proje NASA (National Aeronautics and Space Agency) ile ESA (European Space Agency)nın ortak yapımıdır
Uzay teleskopunun faaliyete gecmesiyle:
* Gozlemler yer yuzeyinden 500 km yukseklikten gecegunduz devam eder
* Atmosferin yuttuğu bazı elektromanyetik radyasyonlarla ultraviole ve infraruj ışınların bir kısmı tespit edilir Yer yuzunden en yuksek dağ tepesinden dahi bu radyasyonlar kaydedilmemektedir
* Atmosferin ozelliği dolayısıyle cisimlere ait goruntulerin birbirine etkisi ortadan kalkar Boylece kucuk bir cisimden gelen ışığın teferruatlı incelenmesi mumkun olur
Uzay teleskopu dort ana sistemden meydana gelir:
* Teleskop, ışığı toplayıp cihazlar bolumune gonderir
* Cihazlar bolumu, teleskoptan gelen ışığı analiz eder
* Jenerator, guneş enerjisini elektrik enerjisine cevirerek teleskop ve cihazları besler
* Kontrol sistemleri, ısı ve elektrik kontrolunu yapar, dunya ile irtibat sağlar
Uzay mekiği aracılığıyla yorungeye yerleştirilen uzay teleskopunun calışma suresi 15 senedir Her 2,5 senede bir astranomlar tarafından ara bakımlarının yapılması gerekmektedir Buyuk onarımlar icin uzay mekiği aracılığıyla dunyaya geri getirmek de mumkundur
Uzay teleskopunun cihazlar bolumu ilmi araştırmaların yapılmasına yarayan 5 cins cihazdan meydana gelmiştir:
* Geniş sahalı gezegenler kamerası Bu kameranın gorevi gezegenler arası kozmik mesafelerin tespit edilmesi ve gezegenlerin fotoğraflarının cekilmesidir
* Zayıf goruntuler kamerası Bu kameranın gorevi 120 ile 700 nm (denizmili) dalga boyundaki ışıkları tespit etmektir Bu ışıklar dunya yuzeyinden en kuvvetli teleskoplarla dahi gorulemez Bu cihaz boylece galaksilerdeki yıldızların mesafelerini tayin etmekte kullanılacaktır
* Zayıf goruntu spektrometre Bu cihaz 70 nm dalga boyundaki ışıkları analiz eder Aktif galaksi merkezlerinin fiziki ve kimyevi yapıları incelenir
* Yuksek guclu spektrometre Dalga boyu 110 ile 320 nm olan ışıkları analiz eder Yıldızlararası gazların bileşimlerini ve fiziki durumlarını incelemeye yarar Buyuk kızıl yıldızlarda kutle kaybolmasının tespiti bu spektrometreyle yapılabilmektedir
* Yuksek suratli fotometre Bu cihaz uzaydaki muhtelif ışık kaynaklarının şiddetini galaksi ışıklarından suzerek olcmeye yarar 120 nm dalga boyundaki ışıkları 11000 saniyede filitreliyebilir Atmosfer boyle bir olcume hicbir zaman musade etmez
