Tiroid hastalıkları ve tedavisi hakkında her şey

Tiroit bezi nedir?

Tiroit bezi uzunluğunda, Adem’in elması denilen kıkırdağın altında yerleşmifltir. Vücudun enerjiyi kullanması ve depolamasıyla bağlantılı olan ve triodotironin (T3) ve tiroksin (T4) denilen iki adet hormon üretmektedir. Bu vücudun enerjiyi kullanması ve depolaması işine ‘metabolizma’ da denilebilir.

Guatr nedir?

Guatr tiroit bezinin büyümesine verilen isimdir. Tiroit bezinin içindeki bölgesel büyümelere ise nodül denir. Tiroit bezinin büyümesi her vakit fonksiyon bozukluğuna yol açmaz. Tiroit bezinin fonksiyon bozuklukları ise guatr ile birlikte bulunmayabilir.

Hipotiroidi (tiroit bezinin az çalışması yahut iflası)

Hipotiroidi nedir?

Hipotirodi çok az tiroit hormonunuzun olması manasına gelir. Hipotirodi en sık rastlanılan tiroit illetidir. Bayanlarda daha sık görülür, yaşla birlikte görülme sıklığı artar ve ailesel geçişi vardır.

Semptomları:

Yorgunluk

Zihinsel yavaşlama

Hareketsizlik

Üflüme hissi

Kilo alma (sadece

Cilt ve saçta kuruma

Kabızlık

Adet düzensizliği

Bu belirtiler hipotiroidiye mahsus değildir. Hipotiroidisi olan birçok kimsede bu belirtilerin hepsi olmayabilir şiddeti ise değişkendir. Yalın bir kan testi illetin erken teşhisini sağlamaktadır.

Hipotiroidinin sebebi nedir?

Erişkinlerde hipotiroidinin en sık sebebi Hashimoto tiroiditidir. Bu illette bağışıklık sisteminiz tiroit bezinize saldırır ve ona zarar vererek kâfi hormon üretmesinin köstekler. Hipotiroidi başkaca esas olarak gayrı tiroit marazlarının tedavisinde kulllanılan prosedürler olan radyoaktif iyot tedavisi ve cerrahi sonucunda gelişebilir. Hipotiroidi başkaca tiroit bezinin gelişmemesine bağlı olarak doğuştan itibaren de görülebilir.

Hipotiroidi neden kıymetlidir?

Erişkinlerde, hipotirodiye bağlı mental ve fizikî performansta azalma meydana gelir. Ayrıyeten kolesterol yüksekliğine neden olarak kalp illetine yol açabilir. Ayrıyeten önemli tedavisiz hipotiroidiye bağlı hayatı tehdit eden bir durum olan miksödem koması gelişebilir.Hipotiroidi tanısı münhasıran gebelik devrinde bebeğin sıhhati açısından da ehemmiyet taşır. Bebeklere doğumda yapılan rutin testlerde hipotiroidisi olanlar anlaştırılabilir. Tedavi edilmezse, evlatta zihinsel yavaşlama-gerileme görülür yahut evladın gelişimi alışılagelmiş olmaz.

Hipotiroidi tanısı nasıl konur?

Kan testleriyle tiroit-uyarıcı-hormon (TSH) ve tiroit hormonu (T4) seviyeleri ölçülebilir. Kanda TSH seviyesinin yüksek ve T4 seviyesinin düşük olması hipotiroidiyi göstermektedir. Hipotiroidinin erken evresinde yahut hafif hipotiroidi durumunda T4 seviyeleri olağanın altına inmeden evvel TSH seviyeleri sıradandan yükselecektir. Bu iki kan testinden TSH daha kıymetlidir. Hekiminiz tanıyı koyarken TSH’ya daha ziyade dikkate alacaktır.Hipotiroidinin nedeni Hashimoto tiroditi olduğu hengam kanda ayrıyeten tiroit bezinize saldıran otoantikorlar da ölçülebilir.

Hipotiroidi nasıl tedavi edilir?

Hipotiroidi tiroit hormon ilacı verilerek tedavi edilir. Kullanılan ilaç levotiroksindir. Bu unsur tiroit bezinin doğal olarak ürettiği T4’ün sentetik olarak (laboratuvar koşullarında) üretilmiş halidir. Tüm tiroit hormon preperatları birbirinin tıpkı değildir. Mümkünse birebir firmanın ilacında sebat etmeniz önerilir.Tiroit hormon replasmanının umumî olarak ömür uzunluğu yapılması gerekir. Şayet rastgele bir sebeple ilacın değiştirilmesi gerekiyorsa, TSH için kan testi yapılması gerekmektedir. TSH testi sonucuna nazaran ilaç dozu ayarlanacaktır. Tiroit hormon ilaçlarının gereksinimden ziyade alınması halinde devir içinde kemik kaybına, kalp fonksiyonlarında bozulmaya ve kalp ritminde anormalliklere neden olabilir. Ehliyetsiz dozlar da şikâyetlerin düzelmesini sağlamayabilir. Hamilelik ve kimi gayrı devirlerde sık aralıklar ile doz ayarlaması yapmak gerekebilir. Bunu hekiminizle rutin denetimleriniz sırasında görüşmeniz gerekmektedir.

Bu malumatlar doğrultusunda ne yapmalısınız?

Hipotirodiniz varsa, tedavi olmalısınız. Tedavi olmazsanız, önemli bir sıhhat sorunu haline gelebilir. Hipotiroidi belitilerinden bir yahut birden ziyadesi sizde görülüyorsa yahut ailenizde tiroit hastası olan varsa, hekiminizle kan testi yapılması için konuflmalısınız. Test olumlu gelirse, bir numara kademeden akrabalarınıza durumunuzu söylemelisiniz. Onlara da tiroit marazı için kan testi yapılması gerekmektedir.

Hamilelik periyodunda ve 60 yaşın üstünde tüm bayanlarda, şikayetleri olsun olmasın tiroit fonksiyonlarının denetim edilmesi önerilmektedir.

Hipertiroidi (Tiroit hormonlarının fazlalığı)

Hiperdirodi

Belirtiler:

Şikayetlerin nedeni ziyade salgılanan tiroit hormonlarının kalp, kas ve had sistemine tesirlerinden kaynaklanır. Illetin şiddetine nazaran aşağıdaki şikayetlerin görülme sıklığı değişebilir.

Kaslarınızda zayıflık, (merdivenlerden kolay kolay çıkamazsınız, ağır şeyler taşıyamazsınız)

Ellerde titreme

Kalp çarpıntısı

Yorgunluk

Sıradan yahut ziyade yemenize karşın kilo kaybı

İshal (artmış barsak haraketleri)

Sonluluk

Göz meseleleri (gözlerde rahatsızlık hissi, görmede zorluk)

Adet düzensizliği

Sıcağa dayanamama ve terlemede artıfl

Kısırlık

Hipertiroidinin nedenleri:

Graves Marazı: Hipertiroidinin en sık sebebi Graves illetidir. Tiroit bezi büyür ve çokça hormon üretmeye başlar. Bu hastalık genlere ve bağışıklık sistemine bağlı meydana gelir. Bağışıklık sisteminde tiroit bezine karşı oluşan antikorlar tiroit bezini uyararak sıradandan ziyade hormon üretmesine neden olur. Graves marazı olan kimi hastalarda, dikkati çeken belirtilerden biri gözün ardında şişlik olmasından ötürü gözlerin dışarı çıkmış üzere görünmesidir.

Tiroid nodülleri

Gayrı durumlar için çok çokça tiroit hormon ilacı alınması

Tiroit bezlerinin iltihabı (Subakut tiroidit)

Lenfositik tiroidit yahut tevellüt sonrasında görülen tiroidit (postpartum tiroidit) bu durum da tiroit bezinin iltihaplı bir illetidir ve bezin gereğinden çokça tiroit hormonu üretmesine neden olur.

Tedavi Metotları

Radyoaktif İyot Tedavisi:

Hipertiroidinin tedavisinde kullanılan bir yoldur. Radyoaktivite ile işaretlenmiş iyot, tiroit bezi tarafından tutulur ve tiroit bezini harap eder. Tek bir hap yahut likit halde uygulanır. Pratikten sonra etrafa radyasyon yaymamak için 24-48 saat izole olunması (evde tek başına kalınması) gereklidir. Hipertiroidi tedavisinde tesirli bir sistem olmakla birlikte tiroit bezinin tümünün harabiyetine yol açıp tiroit hormonu takviyesi alımını gerektirebilir.

Cerrahi:

Tiroit bezinin ameliyatla çıkartılması (tiroidektomi) gayrı bir kalıcı tahlil olmakla birlikte, daha az tercih edilen bir seçenektir. Bu ameliyatın yetenekli ve bu bahiste deneyimli bir cerrah tarafından yapılması gerekmektedir, zira gırtlak muhitindeki hudutlar yahut vücudun kalsiyum metabolizmasından sorumlu bez olan paratiroid bezine giden hadler zedelenebilir. Cerrahi, umum olarak tiroit bezi çok büyüyüp de nefes almanıza köstek oluyorsa, antiroid ilaçlar işe yaramıyorsa yahut radyoaktif iyot tedavisi kimi nedenlerden ötürü verilemiyorsa tercih edilen sistemdir.

Radyoaktif iyot ve cerrahi tedavilerden sonra vücudunuzdaki tiroit hormon seviyelerine nizamlı aralıklarla bakılması gerekmektedir. Bu tedavilerden sonra, birçok hastada hipotiroidi gelişir (yani ehliyetli ölçüde tiroit hormonu üretemezler) ve günde bir sefer tiroit hormon ilacı almaları gerekir.

Kimlere ameliyat yapılmaktadır?

Tiroit marazlarını kabaca ikiye ayırdığımız vakit önümüze iki türlü hastalık çıkmaktadır: Birisi tiroidin fonksiyonel illetleri, gayrısı ise tiroidin nodüler marazları. Tiroidin fonksiyonel illetleri dendiği vakit yeniden iki türlü durum kelam bahsidir: birisi tiroit bezinin olağandan ziyade çalışması (hipertiroidi), oburu ise tiroidin sıradandan az çalışmasıdır (hipotiroidi). Tiroidin sıradandan az çalışmasının tedavisi cerrahi değildir. Bu tip bir meselede yapılması gereken, eksik olan tiroit hormonunun ilaç olarak dışarıdan verilmesidir. Tiroidin ziyade çalışması ise cerrahi olarak düzeltilebilir bir durumdur. Lakin ameliyat farz bir tedavi sistemi değildir. Tiroit bezinin tümünün yaygın olarak ziyade çalışması (diffüz toksik guatr ya da bir öteki ismiyle Graves hastalığı) durumunda, hastalık birinci olarak ilaç ile tedavi edilmeye çalıflılır. Şayet bunda muvaffakiyet sağlanamaz ise yahut tiroit hormonlarının seviyesi olağana döndürüldükten sonra hastalık tekrarlar ise hastaya iki türlü ileri tedavi önerilir: birincisi radyoaktif iyot ablasyon (RIA; halk arasında atom olarak adlandırılan) tedavisidir, başkası ise cerrahi olarak tiroit bezinin tamamının yahut tamamına yakın bir kısmının çıkarılmasıdır. Tiroit bezinin çokça çalışmasına neden olabilecek bir farklı durum ise yalnızca bir yahut birden ziyade nodülün ölçüsüz çalışmasıdır (toksik nodüler guatr). Bu illette Graves marazının tersine geri kalan tiroit dokusu olağandır. Bu nedenle illetin tedavisi öncelikle cerrahi olarak şiddetli çalışan tiroit nodül ya da nodüllerinin çıkarılmasıdır. Lakin önemli ek illetleri olan ya da ameliyatı kabul etmeyen hastalarda RIA tedavisi de uygulanabilir. Toksik nodüler guatrda RIA tedavisine karşılık kâfi olmayabilir. Bu nedenle cerrahi tedavi bir numara sırada tercih edilmektedir.

Tiroidin 2. tip marazları ise nodüler marazlar olarak gruplandırılabilir. Bu öbekte tiroit fonksiyonları olağandır, gelgelelim tiroidin anatomik olarak yapısal bozukluğu laf bahsidir. Bu öbekte iki kıymetli durum ameliyat için önceliklidir: Bunlardan birincisi ve de en kıymetlisi nodül ya da nodüllerin tiroit kanseri olduğunun saptanmış olması, başkası ise tiroidin ve/veya nodüllerin büyüklüğü nedeni ile komşu organlara bası meselelerinin ortaya çıkmasıdır. Tiroitte saptanan nodüllere yapılan iğne biyopsisi bariz olarak selim marazı işaret ediyor ise ve radyolojik / klinik bulgular bunu teyit ediyor ise ameliyat için mecburiyet yoktur. Bu hastalar sistemli radyolojik ve klinik denetim ile takip edilebilirler. Ama selim de olsa nodüllerin boyutunda devir içerisinde büyüme saptanması (1 yıl içinde % 50’nin üzerinde büyüme) yahut bası bulguları vermesi cerrahi tedavi için neden olabilmektedir. Bunların dışında iğne biyopsisinde kesin olarak kanser tanısı konması yahut kanser için kuşkulu denmesi durumlarında cerrahi tedavi kaçınılmaz olmaktadır. Kimi durumlarda iğne biyopsisi yapılmasına karşın tanı için kâfi materyal elde edilememesi nedeni ile patoloji eksperleri kesin tanıyı verememektedirler. Bu durumda görüntüleme sistemleri ve klinik muayene nodülün habis olma ihtimalini kuvvetle destekliyorlar ise ameliyat tercih edilebilir. Ya da tüm sair bulgular nodülün selim olma ihtimalini artırıyor ise nodüle 1-3 ay içerisinde tekrar iğne biyopsisi yapılması düşünülebilir. Tekrarlayan biyopsilerde de ehliyetsiz biyopsi rapor edilir ise ameliyat ile nodülün bulunduğu tiroit lobunun çıkarılması düşünülmelidir.

Ameliyatlar sırasında yahut sonrasında ortaya çıkabilecek olumsuz durumlar (komplikasyonlar) nelerdir?

Tiroit ameliyatı için kelam konusu olan malûm başlı komplikasyonlar arasında ameliyat sonrasında oluşan kanamalar önceliklidir. Zira tiroidin çıkarıldığı boşluğun dar bir alan olması ve havayolunu çevreliyor olması nedeniyle bu boşluğu dolduracak bir kanama hastanın teneffüsünü kısa vadede kısıtlayabilir. Bu nedenle bu türlü bir komplikasyon gelişmesi durumunda hastanın tekrar ameliyata alınması mecburidir. Bu ameliyatta hastada biriken kan boşaltılır ve kanama kaynağı denetim altına alınır. Bu komplikasyon çoklukla ameliyatı takip eden 12 saat içerisinde görülmektedir. Görülme sıklığı % 2-4’dür. Çıkarılan tiroid dokusunun boyutu ile bu komplikasyonun görülme riski artmaktadır.

2. değerli komplikasyon ise ses kısıklığıdır. Bu komplikasyon tiroit bezinin komşuluğunda her iki tarafta mekan alan reküren sonların ameliyat sırasında hasarı sonucu oluşur. Şayet bu hasar tek taraflı ise sorun ses kısıklığı, likit unsurları yutarken nefes borusuna kaçırma, ses kalitesinde azalma halinde ortaya çıkabilir. İki taraflı hasarda ise ses kısıklığına ek olarak nefes darlığı da ortaya çıkabilir. Bu komplikasyonun görülme sıklığı her bir reküren had için % 1-2’dir. Çoğunlukla süreksiz tipte ses kısıklığı ortaya çıkabilmekte ve bu durum ameliyattan sonraki 1-4 ay içerisinde sıradana dönebilmektedir. Fakat şayet ses kısıklığı bir yıl içerisinde düzelmez ise bu hastalarda kalıcı ses kısıklığı tanısı koyulmaktadır. Bu komplikasyonun görülme sıklığı münhasıran kanser nedeni ile ameliyat olanlarda ve daha evvel tiroit cerrahisi geçirmiş hastalarda artmaktadır.

Reküren haddin hasarı dışında ameliyat sonrasında hastaların ses kalitesi yeniden de bozulabilmektedir. Buna neden çoğunlukla üst larinks sonunun ameliyat sırasında hasarının oluşmasıdır. Bu hasar ses kısıklığından çok sesin çabuk yorulmasına ve ince tonda ses çıkarmakta zorluk çekilmesine yol açabilmektedir.

Tiroit ameliyatları sonrası görülebilen bir vesair komplikasyon ise hipoparatiroidi / hipokalsemidir (paratiroid bezlerinin hasar görmesi ve buna bağlı olarak kan kalsiyum seviyesinin düşmesi). Paratiroit bezleri kan kalsiyum seviyesini düzenleyen organlardır. Tiroit bezinin acilen ardında ona çoğunlukla yapışık halde dururlar. Her iki tarafta ikişer tane bulunurlar. Epeyce küçük boyutta (yaklaflık 40 mgr) olan bu bezlerden bir ya da birkaçı tiroit cerrahisi sırasında hasar görebilmekte ya da istemeyerek tiroit bezi ile birlikte çıkarılabilmektedir. Bu bezlerin hasar görmesi sonucu çoğunlukla süreksiz lakin nadiren de olsa kalıcı kalsiyum seviyesinde düşmeler görülebilmektedir. Bu komplikasyon ekseriyetle iki taraflı yapılan tiroit ameliyatlarından sonra yahut daha evvel tiroit cerrahisi geçirmiş olan hastalarda görülmektedir. Bu durumun kalıcı olarak görülme riski % 1-2’dir. Hipokalsemi geliştiği vakit ağız muhitinde uyuşukluk ve ellerde kasılmalar görülebilmektedir. Bu durumun tedavisi hastaya kalsiyum ve D vitamini verilmesidir.

Yara enfeksiyonu % 2-4 hastada görülebilmektedir. Ömrü tehdit eden bir komplikasyon olmamakla birlikte hastaların hastaneye yara denetimi için sıkça gidip gelmelerine ve uzamış antibiyotik tasarrufuna yol açmaktadır. Ek illetleri çokça olan, sigara içen ve vücudunun öbür bir kısmında canlı enfeksiyonu olan hastalarda bu komplikasyonun görülme riski daha ziyadedir.

Hastaları üzen bir öbür durum ise yara izinin anlaşılan kalmasıdır. Unutulmamalıdır ki ameliyattan sonraki birinci bir yıl içerisinde cerrahi kesi bölgesinde istenmeyen bir iz oluşacaktır. Şayet ailesel yahut ferdî bir yatkınlık kelam konusu değil ise yahut yara enfeksiyonu gelişmedi ise hastalarda yara izi birinci 6 aydan itibaren süratle anlaşılan belgisiz hale gelecektir.

Son olarak artık ilmî çevrelerce komplikasyon olarak kabul edilmeyen bir öteki durumdan kısaca bahsetmek gereklidir. Bu da tiroidin çıkarılmasına bağlı olarak tiroit hormonunun gereğince üretilemiyor olmasıdır (hipotiroidi). Bu aslında bilerek oluşturulan bir durumdur. Kaçınılmaz olarak tiroit bezinin büyük bir kısmı ya da tamamı çıkarılıyor ise tiroit hormonunun da kandaki seviyesi düşecektir. Uygulanan cerrahi illetin tedavisi için gerekli bulunuyor ise bu tip bir eksiklik de göze alınıyor denmektedir. Bu durumun hayatı tehdit etmemesi için sistemli olarak ömür uzunluğu tiroit hormonunun dışarıdan (ağız yolu ile) alınması gereklidir.