Tiyatro Türlerinin Özellikleri Nelerdir?

Tiyatro Türlerinin Özellikleri Nelerdir?

Tiyatro Türleri

Geleneksel Türk Tiyatrosu
Olmuş veya olması düşünülmüş birtakım olayların sahne üstünde, gerçeğe yerinde bir şekilde oyuncular göre gösterilmesine tiyatro denir

Tiyatro türü, Yunanlıların MÖ 6 yüzyıldaki dinsel törenlerinden (Bolluk tanrısı Dionysos adına düzenlenen şenliklerden) doğmuştur
Tiyatronun ögeleri:

Tiyatronun seyirci, oyuncu, sahne, eser, dil ve açıklama gibi öğeleri vardır
Tiyatro eserlerinde oyunun temeli konuşmaya dayanır Bu bakımdan tiyatroda söylev üslubu ağır basmaktadır

Tiyatro eserinin öteki temel özelliği okunmak için değil, oynanmak için yazılı olmasıdır

Tiyatro türünü iki grupta ele alabiliriz:

1 Geleneksel Türk Tiyatrosu: Çağlar boyunca sürüp geldiği ve doğrudan doğruya Türk kültürünün ürünü olduğu için geleneksel Türk tiyatrosu adı bahşedilen tiyatro türleri Karagöz, orta oyunu, meddahlık ve köy seyirlik oyunlarıdır

2 Çağdaş Türk tiyatrosu: Türk edebiyatında birincil tiyatro eseri örneği Tanzimat Döneminde Batı etkisiyle verilmiştir Ilk tiyatro eseri, Şinasi'nin Şair Evlenmesiadlı oyunudur

Modern tiyatro eserleri konularına kadar üçe ayrılır:

FELAKET

Birincil tiyatro türünün adıdır Klasik dönem trajedisinin özellikleri şunlardır

* Manzum olarak yazılır
* Konularını mitoloji ve tarihten alır
* Oyun kahramanları aristokrat kişilerden seçilir
* Trajediler erdem ve ahlâk temeli üstüne kurulur
* Vurma, yaralama, öldürme olayları sahnede gösterilmez; konuşmalarla duyurulur
* Sade, açık, kavranabilir bir dil kullanılır Halk diline yer verilmez
* Üç birlik kuralı (Konunun bir günle, bir mekânla ve tek bir olayla sınırlandırılması ) uygulanır


KOMEDİ

İnsanların ve olayların komik yanlarını uygulamak için yazılan tiyatro türüdür Olağan komedyanın özellikleri şunlardır

* Kişilerde veya toplumda görülen aksaklıklar, gülünç taraflar sergilenerek seyirciyi ayrıca güldürmeyi ayrıca de düşündürmeyi amaçlar
* Kişiler toplumun her kesiminden olabilir
* Her türlü durum sahnede canlandırılır
* Tavır dili kullanılır
* Nazım ve nesirolabilir
* Üç birlik kuralına uyulur
* Yalnız güldürme amacı güden komedilere vodvil (entrika komedisi), abartılı hareketlerle sivri esprilerle güldürmeyi amaçlayan komedilere fars (barbar güldürü), gerçekte güldürücü olmayan bir olayı gülünçleştirerek işleyen komedilere parodi, yergiye dayanan komedilere satir, bir kişinin karakterini ortaya ayarlamak için yazılan komedilere karakter komedisi denir


DRAM

Dramlarda, trajedilerde işlenen dokunaklı olaylarla komedi oyunlarında işlenen güldürü unsurları bir arada işlenir
Bu türün özellikleri şunlardır:

* Hem hazin hem de güldürücü olaylar, hayatta olduğu gibi bir arada bulunur
* Olaylar tarihten ve jurnal olaylardan alınır
* Kişiler toplumun her kesiminden olabilir
* Üç birlik kuralına uyulmaz
* Nazım ya da nesir biçiminde olabilir
* Kahramanlar ait oldukları çevrenin diliyle konuşurlar
* Perde sayısı sınırlı değildir

Esas dram çeşitleri şunlardır
Melodram: Heyecan Verici, yürek parçalayıcı ve şehvetli olaylara dayanan müzikli drama
melodram denir
Feeri: Masalımsı oyunlara feeri denir

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU

Çağlar boyunca sürüp geldiği ve doğrudan doğruya Türk kültürünün ürünü olduğu için geleneksel Türk tiyatrosu adı verilen tiyatro türleri şunlardır:

Karagöz

Bir beyaz perdenin arkasına konulan bir ışıkla ve bu ışığın önünden geçirilerek perdeye yansıtılan şekillerle oynanan bir perde oyunudur
Oyunun kahramanlarından Karagöz,saf ve pak ruhlu, olayların gülünç taraflarını büyük ustalıkla yakalayan, zeki, okumamış lakin irfan sahibi Türk halkını temsilcilik etmektedir
Hacivatise medrese tahsili görmüş, sofu, görgülü, tanıdık olmayan kelimelere çoğu kez yer veren bir tiptir
Karagöz oyunu, seyircileri güldürmeyi lakin güldürürken düşündürmeyi amaçlar
Dört bölümden oluşur:
Giriş (Mukaddime):Hacivat'ın müzik eşliğinde perdeye geldiği kısımdır Bu bölüm, Hacivat ile Karagöz'ün tartışma etmesine kadar sürer
Muhavere (Söyleşme):Oyunun esas tipleri olan Karagöz ve Hacivat arasında geçer Bu bölüm hatalı anlaşılmalarla gelişir Olmayacak bir durum gerçekmiş gibi anlatılır, sonra bunun bir rüya olduğu anlaşılabilir
Fasıl: Başlıca oyunun bulunduğu bölümdür Bu bölüme Zenne, Tuzsuz Delibekir, Efe, gibi tipler de katılırlar
Bitiş:Oyundan çıkartılacak dersin söylenip, kusurlar için özür dilendiği bölümdür

Orta Oyunu

Dört bir yanı seyircilerle çevrilmiş bir meydanda, herhangi bir yazılmış metne emrindeki kalmadan oynanan oyundur XIX yüzyılda Karagöz ve meddah oyunlarının gelişmesiyle ortaya çıkmıştır
Oyunun kahramanlarından Pişekar,Karagöz oyunundaki Hacivat'ın; Kavukluda Karagöz'ün karşılığıdır

Ortaoyunu dört bölümden oluşur

Giriş: Pişekârın müzik eşliğinde oyunu takdim ettiği bölümdür
Tekerleme: Pişekârla Kavuklu aralarında geçen ve Kavuklu'nun gerçekleşmesi muhtemel olmayan hayalî bir olayı ( genelde rüyayı) olmuş gibi anlattığı kısa konuşmadır
Fasıl: Ana oyunun ortaya konulduğu bölümdür Bu bölümde Pişekâr ve Kavuklu'nun yanısıra zenne, Kayserili, Külhanbeyi, Cüce ve Kambur, Laz, Arnavut, Çelebi, Rumelili gibi oyunun öteki kahramanları da yer alır
Bitiş: Pişekâr ile Kavuklu, kendi arasında kısa bir konuşma yaptıktan daha sonra Her ne değin sürçi lisan ettikse affoladiyerek bir sonraki oyunun adını ve yerini belirtirler ve oyun sona erer
Karagöz oyunundan tek farkı, Karagöz oyununun perdeye yansıtılan gölgeler kadar, orta oyununun ise canlı kişiler tarafından sergilenmesidir
Lüzum Karagöz oyunu, gerekse ortaoyununda konu ve olayın asıl hatları bellidir Lakin yazılı bir metin olmadığı için oyuncular kendi yetenekleri doğrultusunda doğaçlama olarak oyunu sergilerler

Meddah

Bir tek kişinin bir olayı veya hikâyeyi seyirci önünde hareket ve taklitlerle canlandırması sanatına meddahlık denir Bu sanatı sergileyene de meddah denir
Meddahlık hareketten fazla ses taklidi, jest ve mimiklere dayanan bir sanattır Meddah her türlü insan sesini, yas, gülme gibi her türlü duyguyu, hareketi, doğayla ilgili türlü durumları başarıyla taklit eder
Aksesuar olarak kullandığı şamata ve sopasıyla bir iskemleye oturarak söze, nükteye ve taklide dayanan hünerini sergiler
Günümüzdeki stendapçılara modern meddah denilebilir mi? Tartışınız

Köy Seyirlik Oyunları

Yılın muhakkak günlerinde, düğünlerde, bayramlarda, kutlama törenlerinde oynanan köy oyunları davardır
Bu oyunlarda da başlıca öge taklittir ve yazılı bir metin bulunmaz Oyuncular da halktan insanlardır Oyun muhakkak bir olay seçilerek hiç hazırlık yapılmadan sergilenir Kasıt birlikte eğlenerek güzel vakit geçirmektir
Köy oyunlarının Karagöz ve orta oyunundan farklı yönü, oynadıkları yörelerin özelliklerini taşımalarıdır Yöre insanının yaşayış biçimi, gelenekleri, mizah anlayışı oyunlara büyük ölçüde yansır

Çağdaş tiyatro ile geleneksel Türk tiyatrosu arasındaki farklılıklar

1 Modern tiyatro, bir metne dayanılarak hazırlanır Geleneksel Türk tiyatrosunda ise metin yoktur, tespit edilmiş bir durum vardır ve bu durum metinsiz ve hazırlıksız olarak sahnede canlandırılır

2 Çağdaş tiyatroda, sergilenmeden önce daima prova yapılır Geleneksel Türk tiyatrosunda ise prova yapmadan sahnelenme söz konusudur *