Toplum Sağlığı Yönünden Kurşun Zehirlenmesi

Toplum Sağlığı Yönünden Kurşun Zehirlenmesi Kurşun bileşikleri iki bin yıldır ırk kadar kullanılmaktadır Günümüzde gereksinimle birlikte kullanım da artan bir şekilde artmaktadır Kurşun zehirlenmesi (plumbism) kentlerde ve kurşun kullanılan endüstri dallarında görülür Kurşun zehirlenmesi akut ve kronik olabilir Akut zehirlenmeler kısa sürede yüksek dozda kurşunla karşılaşılması sonucu kısa zamanda semptomların ortaya çıkması sonucu, kronik zehirlenmeler daha uzun sürede oluşan vakalardır Yaygınlığı nedeniyle, su ve besinlerle kırsal bölgedekiler bile günde birkaç yüz mikrogram kurşun alırlar Kentlerde buna endüstriyel atıklar ve motorlu araçların egzozlarından yayılan bulaşma da eklenir bu nedenle, meslek gereği kurşunla ilişkisi bulunmayanlarda bile, kandaki kurşun düzeyi, bilhassa şehir halkı halkında normalin üst sınırına yaklaşır Kurşunla temasın yaygın olmasına rağmen, toksik etkiler daha fazla 15 yaşındaki çocuklarda gözlenir; özellikle 1824 aylık çocuklar yüksek tehlike altındadırlar Çünkü bu çocuklar toprak, boya ve kurşunla bulaşmış değişik materyalleri ağızlarına götürme alışkanlığına sahiptirler Iş Yaşamında Kurşun Bileşikleri Kurşunun (Pb), basit işlenebilen, yaygın bir l olması ve ergime derecesinin düşüklüğü (3275°C) nedeniyle meslek yaşamında çok yaygın olarak kullanılır 550°C'nin üstünde etraf havasında buharlaşır ve kondanse olmuş, kurşun oksit partikülleri olarak yayılır İnorganik kurşun bileşikleri A Saf lolarak: Kurşun levha ve borular, tel ve kablolar, yapı kaplamaları B Bileşikleri olarak: Kurşun monoksit (PbO mürdesenk), Kırmızı kurşun (Pb304, kurşun tetraoksit sülyen), Beyaz kurşun (PbCO3, kurşun karbonat üstübeç), Kurşun silikat (PbSiO3), Kurşun sülfür (PbS), Kurşun kromat (PbCrO4) C Alaşımlan: Kurşun antimon alaşımları akü vb yapımında kullanılır Organik kurşun bileşikleri Kurşun alkilleri: Başlıcaları benzine katılan kurşun tetraetil ve metil ile plastik yapımında kullanılan kurşunstearattır Özel kokulu istikrarsız maddeler olan kurşun alkillerinin kaynama noktaları çok düşük olduğundan (kurşun tetraetil 200°C, metil 100 °C) kolaylıkla buharlaşırlar Ülkemizde Sosyal Sigortalar Kurumu Istatistik Bilimi Yıllıklarında, meslek hastalıkları aralarında kurşun zehirlenmesi ilk sıradadır Kurşunun çevre üzerindeki etkilerinin araştırıldığı çalışmalarda, trafik yoğunluğu bulunan bölgelerdeki insan, çevre ve beslenme kaynaklarının yoğun kirlenme tehdidi aşağıda bulunduğu gösterilmektedir Kurşun, çocuklar için fazla toksiktir Yapılan araştırmalar toksik olmayan kan kurşun düzeyinin sanıldığı kadar yüksek olmadığını (10 MicrogramdL 'nin altı) göstermiştir Bu verilere kadar 10 MicrogramdL gibi düşük düzeylerin bile, işitme ve artma fonksiyonlarında gerilemeye yol açtığı gösterilmiştir Kurşun zehirlenmesi hiçbir bulgu vermeden sessizce seyredebilir sık sık tanı konulamaz ve tedaviden yoksun kalınır böylece anemi (kansızlık), konvülziyon (bayılma nöbetleri), mental retardasyon (zihinsel gelişme geriliği), belirgin tutum bozuklukları, karın ağrısı gibi semptomların görüldüğü durumlarda kurşun zehirlenmesi akla gelmelidir Kurşun zehirlenmesi sanayileşmiş bölgelerde bilhassa çocukları negatif olarak etkilemektedir Polonya Yukarı Silezya sanayi bölgesindeki bir çalışmada, çocukların % 81'inde kan kurşun düzeyi 15 MicrogramdL'den daha artı bulunmuştur (olağan seviye 10 MicrogramdL) Kurşunlu benzin ve çevre kirliliği Amerika Birleşmiş Devletleri'nde (ABD) ve Macaristan'da, çevre ve besin kaynakları kirliliğinde en kayda değer etkenlerden birisi kurşunlu benzindir ABD'de benzin üretiminde kullanılan kurşun miktarı 19761980 yıllarında yarıdan fazla azaltılmış (035 gL düzeylerinden, 015 gL'ye indirilmiştir) ve buna paralel olarak sıradan kan kurşun düzeyi aynı dönemde 146 MicrogramdL'den, 92 MicrogramdL'ye inmiştir ABD 'de aile hekimliği uygulamasında şehir banliyösünde yaşamış çocuklarda, kurşun zehirlenmesi prevalansı (sıklığı) %56 olarak saptanmıştır İzmir'de trafiğin yoğun olduğu kavşaklarda çalışan trafik polislerinde egzoz kurşununa maruziyetin incelendiği bir çalışmada; kan kurşun düzeyi ortalaması, 29 yaş ve altındaki trafik polislerinde 2505(+)353 MicrogramdL, 30 yaş ve üstü trafik polislerinde ise 1826(+)133 Microgram dL olarak saptanmıştır Genç kişilerin kurşundan aynı ortamda bulunan daha ileri yaştaki kişilerden daha fazla etkilendiği ileri sürülmüştür Ülkemizde halen benzine katılan kurşun miktarı, ortalama olarak süper benzinde 055 gL 'dir Bu arz bazen 084 gL 'ye değin çıkmaktadır ABD, Almanya, İsveç ve Japonya gibi ülkelerde ise alınan önlemlerle arz 015 gL 'ye düşürülmüştür Yurdumuzda da kurşunun çevre üzerindeki etkilerinin araştırıldığı çalışmalarda trafik yoğunluğunun bulunduğu bölgelerdeki insan, çevre ve besin kaynaklarının yoğun kirlenme tehdidi aşağıda olduğunu göstermektedir bu nedenle yurdumuzda da kurşunsuz benzin tüketimi yaygınlaştırılmalıdır Sigara: Dünyada her yıl 25 milyon kişi tütün nedeni ile oluşan hastalıklardan ölmektedir Dünya Sıhhat Örgütünün (DSÖ) sigara içme denetleme araştırma komitesinin uyarılarına göre gelişmekte olan ülkelerde sigara içme epidemisi (yaygınlık) önemli bir millet sağlığı sorunu olmaya devam edecektir Sigara bağımsız bir tehlike faktörü olarak ayrıca erkeklerde, keza de kadınlarda kan kurşun düzeylerini etkilemektedir Sigara içmeyen erişkin insanların başlıca kurşuna maruz kalma yolu ise hava ve sudur Kurşun bolizması Kurşun doğal olarak, bir çok şekilde, bilhassa solunum ve sindirim yolu ile alınır Cilt aracılığıyla bulaşma ise yalnız organik bileşiklerle olur En kayda değer darılma şekli solunum yoludur Kurşun, buhar ve dumanının solunmasıyla, akciğerler aracılığıyla kana karışır Hava ve su halk müziği için devamlı bir kurşun kaynağıdır Gıdaların önde gelen lik kirleticilerinden biri kurşun olup, konserve gıdalarla beslenme vücuda alınan kurşunun manâlı bir kaynağını oluşturabilir Sindirim aracılığıyla alınan kurşunun onda biri kana karışır, kalanı dışkı ile atılır Sağlıklı bir kişinin besinlerle günde 200 mg dek kurşun aldığı belirtilmektedir Yurdumuzda, erişkinlerin besinlerle günde 70 Microgram civarında kurşun aldıkları bildirilmiştir Kurşunun bir diğer kaynağı da duvar boyalarıdır Günümüzde kullanılan bir takım duvar boyaları yüksek miktarda kurşun içermekte (sülyen ve üstübeç kurşundan varlıklı astar boyalar olup, kurşun oranı kuru ağırlıklarının %50'sini oluşturabilir), bu cins boyalarla boyanmış evlerde oluşan tozlar, sıradan 75011000 Microgramg kurşun içerikleri ile bilhassa çocuklar için önemli miktarda kurşun alımına arabuluculuk edebilmektedir Organizmada kurşun homojen olarak dağılmaz Kurşun sırayla; 1 Kemiklerin kompaktası başta almak üzere sert dokularda, 2 Kemik iliği ve sinir sisteminde, 3 Eritrositlerde (kan kırmızı hücreleri), 4 Plazma (kanı oluşturan hücrelerin içinde bulunduğu farklı alanlara yönlendirilmiş maddelerden oluşmuş istikrarsız) proteinlerinde birikir id Erişkinlerde kurşunun %94 'ü, çocuklarda ise sadece %74'ü, kemiklerde depolanır Bu zararsız çözünmeyen ambar kurşundur Kan ve yumuşak dokulardaki kurşunun yarılanma ömrü 2836 gün, kemikte ise 20 yıldır Kurşunun %90'ı dışkı ile atılır idrar, ter ve özellikle dışkı ile atılma sonucu kan plazmasında kurşun düzeyi düştükçe, ambar kurşununda azalma olur En son plazma kurşunu düşer Klinik Bulgular Akut zehirlenme, suda eriyen ya da çabuk emilen kurşun bileşiklerinin ağız yoluyla yada enjeksiyonla alınmasıyla ortaya çıkar Kronik zehirlenme daha sıktır inorganik veya organik kurşun bileşiklerinin ağız, cilt veya solunum yoluyla aralıksız alımı sonucu ortaya çıkar Kurşun zehirlenmesinde çoğunlukla birincil sızlanma şiddetli ve kolik özelliğinde karın ağrısıdır Sindirim sistemi, merkezi asap sistemi bozuklukları ile anemi en kayda değer bulgulardır Kronik zehirlenmede erken belirtiler iştahsızlık, kilo kaybı, kabızlık veya ishal, irritabilite, kusma, halsizlik, baş ağrısı, ağızda degişlik lezzet, diş etlerinde kurşun çizgileri, becerilerin bozulması ve anemidir Geç belirtiler aralıklı kusma, irritabilite, asabiyet, inkoordinasyon, eklem ve karın ağrıları (kurşun koliği), ekstremitelerde duyu bozuklukları, el duruş bozuklukları ve ayak kaslarında kasılmalar Kurşun büyümeyi de olumsuz yönde etkiler Yavaş ilerleyen böbrek hastalığı, atrofik böbrek, hipertansiyon ve gut yer alan bir hastada mutlaka kurşun zehirlenmesi düşünülmelidir Tedavi Hastaların kurşun kaynağından uzaklaştırılması çevre ve besin kaynaklarının kirlenmesinin engellenmesi ilk yapılacak iştir Semptomatik olgularda konvülsiyonların kontrolü için ilaç tedavisi başlanabilir Gereğinde solunum desteklenir Çok şiddetli kolikler ilaç tedavisi ile önlenir Şelasyon kurşun zehirlenmelerinde en değerli tedavi yöntemidir; şelasyon vücutta zararlı olan maddelerin atılımının kolaylaştırılması için değişik maddelerin kullanılması yöntemidir Bilhassa çocuklarda oral şelasyon tedavisinde etkili olduğu bildirilmiştir Kurşun zehirlenmesi tüm toplumu etkilemekte ve değişik sıhhat problemlerine yol açmaktadır Çevreyi etkileyen kurşun kaynaklarının ortadan kaldırılması, hiç olmazsa kontrol altına alınması esas kasıt olmalıdır Bilhassa çocukların korunması için, kurşunlu benzin kullanımının adamakıllı engellenmesi ilk önce olmak üzere, bütün kurşun kaynaklarının korkutma olmaktan çıkarılması hedeflenmelidir