Toz Fırtınaları Yaşanırken Dışarı Çıkmak Tehlikeli mi?

Distopik bir sinemanın içinde üzere hissettiren toz fırtınaları, bilhassa kurak ve yarı kurak iklimlerde görülen bir meteorolojik olay. Bu meteorolojik olay, azalan yağış ve artan kuraklık oranıyla birlikte daha sık görülüyor. Hâl bu türlü olunca da karşımıza toz fırtınasının yanında 'toz taşınımı', 'toz bulutu' üzere sözler de çıkar oldu.

Peki bu tabirler ne manaya geliyor, toz fırtınaları neden daha sık yaşanır oldu, bir toz fırtınası esnasında dışarı çıkmak tehlikeli mi, gelecekte çok daha fazlaı ve kuvvetli toz fırtınası mı yaşanacak?

Önce toz fırtınası, toz taşınımı ve toz bulutu sözleri ne manaya geliyor ona bakalım


Toz fırtınası, çölleşmiş alanlarda kuvvetli rüzgârlar sebebiyle taşınan toz taneciklerinin savrularak geniş bir alana yayılması olarak tanımlanıyor. Bu savrulma ağırlaştıkça bulutlaşarak turuncumsu bir renk alıyor ve havayı kaplıyor, bu da toz bulutunu oluşturuyor. Başlayan toz fırtınasının savrulması sonrası kum ve tozun uzak yerlere taşınmasına da toz taşınımı ismi veriliyor.

Ancak günümüzde havada sadece yerden yükselen çöl kumlarının toz tanecikleri değil, insan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ince partiküller de var. Bu da daha tozlu bir havaya sebep oluyor. Haliyle fırtına esnasında havadaki toz ölçüsü da bu partiküllerin de tesiriyle artıyor.

Türkiye'deki toz taşınımları ve fırtınaları nereden geliyor?


Bugün Türkiye'de tesirli olan toz taşınımı meskenlerin balkonlarını, sokakları ve otomobilleri tozla kapladı. // Kayseri


Türkiye'ye toz fırtınaları genel olarak Irak ve Suriye üzerinden geliyor. Kuzey Afrika üzere toz fırtınalarının ağır olduğu bölgelerden de ülkemize toz taşınımı olabiliyor. Uzak aradan gelen bu tozlar, fırtına kadar kuvvetli değil; taşınım olarak geliyor.


Bugün Türkiye'de tesirli olan toz taşınımı konutların balkonlarını, sokakları ve otomobilleri tozla kapladı. // Kayseri


Ülkemizde toz fırtınalarından ve taşınımından en çok etkilenen vilayetlerin başında Konya, Karaman, Niğde, Ankara, Kayseri, Iğdır ve Şanlıurfa geliyor.

Toz fırtınaları neden daha sık yaşanmaya başladı?


Toz fırtınaları çoklukla fırtınaların oluşturduğu basınç farkının yarattığı hava akımlarının yüzeydeki kum, kil, toz üzere ince partikülleri taşıması sonucu oluşur. Kurak ve yarı kurak iklimlerde görülen bu olay, iklim krizinin ve artan kuraklığın tesiriyle daha sık ve daha kuvvetli görülebiliyor.

Ancak tek münasebet iklim krizi değil. Birebir vakitte bilhassa yağışların az olduğu bölgelerde yeşil alanların azalması ve bitki örtüsünün tahrip edilmesi de toz fırtınalarının daha sık görülmesine sebep oluyor. Toprağı tutacak bir bitki kökünün olmaması, kelam konusu bölgedeki toprakların rüzgarlardan daha fazla etkilenmesine ve daha fazla havaya karışmasına sebep oluyor. Sonucunda da daha sık ve ağır toz fırtınaları yaşanıyor.

Bu süreç, adeta bir sarmala dönüşüyor. Zira toz fırtınalarının taşıdığı partiküller yere indiğinde bitkilerin üzerini de kaplıyor ve fotosentezi engelliyor. Bu da bitki örtüsüne daha fazla ziyan veriyor.


Interstaller sinemasında toz, dünyayı adeta ele geçirmişti.


Bilim insanları, yaşanan bu üzücü döngü sebebiyle gelecekte daha fazla toz fırtınası ve toz taşınımına şahit olacağımızı düşünüyor. Yani gelecekte Interstaller sinemasındaki üzere tozun hayatımızı adeta ele geçirdiği dehşetli bir dünya bizi bekliyor olabilir...

Toz fırtınası ya da taşınımı esnasında havayı solumak insan üzerinde vahim tesirlere sahip


Toz fırtınaları ile taşınan partiküller solunduğunda akciğerlere kadar ulaşarak nefes darlığı, hırıltılı teneffüs üzere rahatsızlıklara sebep olabiliyor. Uzmanlar astım, bronşit, akciğer yahut alerjik hastalıkları bulunanların havada ağır toz olan durumlarda dışarı çıkmamasını, konutların cam ve kapılarını kapatmalarını, dışarı çıkmak zorunda kalırlarsa da kollayıcı bir maske takmalarını öneriyor.

Solunum hastalıklarının yanında, çöl kumları ile birlikte taşınan yüksek ölçüde kurşunun da insan sıhhati üzerinde epey makus tesirleri var. Kurşun çökelerek toprağa, tarım alanlarına ve su kaynaklarına karışıyor. Buradan da bedenimize giriyor. Uzmanlar, kemik ve dokularda biriken kurşunun beyin hasarlarına ve ölümlere sebep olduğunu söylüyor. Ayrıyeten düşük dozda kurşun birikiminin bile anne karnındaki bebeklere ve çocuklara büyük ziyan verdiği tabir ediliyor. Tozun tıpkı vakitte cilt ve saç sorunlarına de yol açabileceği söyleniyor.

Toz fırtınası yaşandığında ne yapmalıyız?


Toz fırtınalarının ağır yaşandığı coğrafyalarda bu süreçte okulların tatil edilmesi üzere türlü tedbirler alınıyor. Ferdî olarak ise toz taşınımı ya da fırtınası devam ederken dışarı çıkmamak, içinde bulunulan yere toz girişini engellemek ve şayet dışarı çıkacaksak da maske kullanmak gerekiyor. Fakat burada maskenin sırf 'zorunlu' durumlarda çıkılması gerekirse etkiyi azaltacak bir dayanak elemanı' olarak sunulduğunu belirtmekte yarar var.