Trabzonun Tarihi Yerleri

trabzonun tarihi yerlerinin isimleri,trabzonun tarihi eserleri,trabzon tarihi yerler

Trabzon İli Tarihi Yerleri

Kaleler;
Trabzon Kalesi

Büyük bir bölümü ayakta kalan surlar şehrin eski yapılarını oluştururlar Bugünkü surların en eski bölümü Roma devrine MS 5 yüzyıla tarihlenmektedir Surların daha eski safhaları hakkında tarihi kaynaklar data verirler MÖ 5 yüzyılda şehri gören Ksenefon surların varlığından laf etmektedir Trabzon surları Yukarı Hisar, İçkale, Orta Hisar ve Aşağıda Hisar edinmek üzere üç bölüme ayrılmaktadır

Yukarı Hisar ile Orta Hisar, Kuzgun Nehir ile İmaret (İskeleboz ) deresi arasındaki yüksek kaya kitlesi üzerine kurulmuştur Bu bölüm kalenin en eski bölümünü meydana getirmekte ve kaba olarak bir yamuğa benzemektedir

Şehrin adı bu TrapezTrapezus yamuk şeklinden gelmektedir

Akçakale

Trabzon'un 18 km batısında bulunan Akçakale de denize hâkim bir terasta ilçeye ismini veren kale yer almaktadır Kalenin 12971330 yılları aralarında İmparator Alexios II tarafından Selçuklulara korunmak amacıyla yaptırıldığı sanılmaktadır Trabzon ’un fethinden daha sonra Kale yedi yıl daha savunulmuş ve sonra Fatih Sultan Mehmet'in komutanlarından Mahmut Paşa kadar ele geçirilmiştir Abluka sonunda şehit düşen Mahmut Paşa da kaleye gömülmüştür Osmanlı döneminde onarım geçiren ve bir takım yeni ilavelerle genişletilen kale önemli bir askeri üs olma özelliğini yüzyılımızın başlarına değin korumuştur

Moloz ve kesme taştan yapılan kalenin birçok bölümü mahvolmuş olmasına rağmen gerçi orijinal görünümünden pek fazla uzaklaşmamıştır Oysa katlar arasının ahşap oluşu bu bölümlerin günümüze ulaşmasını engellemiştir

Meryem Belli Başlı (Sumela) Manastırı

Trabzon ’un Maçka İlçesinin Altındere Köyü sınırları içinde, Altındere vadisine hâkim Karadağ ’ın eteklerinde sarp bir sarp kayalık üzerine resmileşmiş olan Sumela Manastırı, halk arasında Meryem Esasadı ile anılır Vadiden takriben 300 metre yükseklikte yer alan inşa, bu konumuyla manastırların şehir halkı dışarıda, ormanlarda, mağara ve su kenarlarında kurulma geleneğini sürdürmüştür

Meryem Asıl namına kurulan manastırın Sumelaadını siyahanlamına gelen melassözcüğünden aldığı söylenmektedir Bu ismin manastırın kurulduğu koyu renkli Karadağlar ’ dan geldiği düşünülmekte ise de, Sumela kelimesi buradaki Meryem tasvirinin siyah rengine bağlanabilmektedir

Rivayete göre; Bizans İmparatoru I Theodosius vaktinde (375395) Atinadan gelen Barnabas ve Sophranios isimli iki rahip kadar sabit olan manastır, 6yüzyılda İmparator Justinianus ’ un manastırın onarılarak genişletilmesini istemesi üzerine Generallerinden Belisarios tarafından tamir edilmiştir

Sumela Manastırı ’nın şimdiki durumuyla varlığını 13yüzyıldan itibaren sürdürdüğü bilinmektedir 1204 tarihinde kurulan Trabzon Komnenosları Prensliği ’ nden III Alexios (13491390) vaktinde manastırın önemi artmış ve fermanlarla gelir sağlanmıştır III Alexios ’ un oğlu III Manuel ve sonraki prensler döneminde de Sumela yeni fermanlarla zenginleştirilmiştir

Doğu Karadeniz kıyılarının Türk egemenliğine girmesini takiben Osmanlı Padişahları pek fazla manastırda olduğu gibi Sumela ’ nın da haklarını korumuşlar, bir takım ayrıcalıklar vermişlerdir

Sumela Manastırı ’nın 18 yüzyılda çoğu bölümü tamir edilmiş, bir takım duvarlar fresklerle süslenmiştir 19 yüzyılda büyük binaların ek edilmesiyle manastır müthiş bir dış görünüş kazanmış, en varlıklı ve parlak dönemini yaşamıştır Bu dönemde son şeklini alan manastır böylece fazla yabancı seyyahın ziyaret ettiği, yazılarına konu edilen bir yer haline gelmiştir

Trabzon ’un 19161918 yılları arasındaki Rus işgali sırasında manastıra el konulmuş, 1923 ’den daha sonra tamamıyla boşaltılmıştır

Sumela Manastırı ’nın başlıca bölümleri; Belli Başlı kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, konuk evi, kütüphane ile tanrısal ayazma ’dır Bu yapılar topluluğu epeyce geniş bir bölge üzerine inşa edilmiştir

Manastırın girişinde su getirdiği görünüşe göre büyük su kemeri yamaca yaslanmış durumdadır Çok gözlü olan bu kemerin bugün büyük bölümü yıkılmıştır

Bakımlı uzun bir merenle manastırın esas girişine ulaşılmaktadır Antre kapısının yanında muhafız odaları bulunmaktadır Buradan bir merenle iç avluya inilmektedir Solda, manastırın esasını teşkil eden ve kilise haline getirilen mağaranın önünde dağıtılmış manastır binaları bulunmaktadır Sağ tarafta kütüphane yer almaktadır Tekrar sağda yamacın ön yüzünü kaplayan büyük balkonlu birim keşiş odaları ve misafir odaları olarak kullanılmıştır ve 1 yılına tarihlenmektedir Avlunun etrafındaki binalarda odalardaki dolapları, hücreleri, ocakları ile Türk sanatının etkileri de görülmektedir

Manastırın ana ünitesini meydana getiren kaya kilisesinin ve ona bitişik şapelin iç ve dış duvarları fresklerle donatılmıştır Kaya kilisesinin içinde avluya bakan duvarda III Alexios dönemine ait fresklerin varlığı tespit edilmiştir Şapeldeki freskler ise 18 yüzyılın başlarına tarihlenmektedir ve üç farklı devirde yapılan üç katman görülmektedir En daha alçak tabakanın freskleri daha üstün niteliktedir

Sumela Manastırı ’nda yer yer sökülerek küskün olan ve oldukça harap bir dış görünüş taşıyan fresklerde işlenen başlıca konular İncil ’den küskün sahneler, Hz İsa ve Meryem Ana ’nın hayatı ile ilgili tasvirlerdir

Manastırın tehlike arzeden önemli bir bölümü restore edilmiş olup, onarım ve konservasyon çalışmaları devam etmektedir

Vezalon (Yahya) Manastırı

Maçka ilçesinin kiremitli köyünün 7 km batısında çam ormanları içerisinde bulunur Bu manastırda da bir mağara ve ayazma vardır

Birincil manastır mağaranın önünde kurulmuştur Bugün ayakta kalan mağaranın önündeki kilise ve keşiş odaları, 19yüzyıla aittir Kompleksin 9 km kuzeyindeki şapel 15yüzyıla tarihlenmekte ve içerisinde değerli freskler bulunmaktadır

Kuştul Hızır İlyas Manastırı ( Gregorius Peristera)

Peristera adıyla anılan manastırdır Bu manastır 8 yüzyılın ortalarında Maçka ’nın Şimşirli Köyü yakınlarında, belirlenmiş ve sonradan gelişmiştir Günümüze ancak manastırın temelleri ulaşabilmiştir

Kaymaklı Manastırı

Trabzon ’un 3 km güneydoğusunda Boztepe'nin Değirmendere vadisine bakan yakasında kurulmuştur 1424 yılında yapı edilmiştir Yapılar topluluğu dikdörtgen bölge içerisinde, besbelli tek apsisli kilise, kuzey batıda çan kulesi, güney doğuda ise minik bir şapel ve manastır hücrelerinden oluşmaktadır

Manastır yapıları çoğu kere yenileme görmüştür En eski kısım kilisenin beşken apsis bölümüdür Kilise içerisindeki freskler 18 yüzyıla tarihlenmektedir

Kızlar (Panagia Theokephastros) Manastırı

Boztepe ’ nin yamacında şehre hâkim bir mevkide kurulmuştur İki teras üstüne inşaa edilen manastır kompleksi yüksek bir koruma duvarı ile çevrilmiştir Manastır III Alexios zamanında (13491390) sabit birkaç kez onarılmış son şeklini 19 yüzyılda almıştır

ilk olarak güneyde içinde tanrısal su bulunan kaya kilisesi ve onun girişindeki şapel ve birkaç hücreden ibarettir Kaya kilisesinin içerisinde kitabeler ve Alexios III karısı Theodora ve annesi Eirene ’ nın portreleri yer almaktadır

Kızlar Manastırı(Panagıa Keramesta)

Bu manastır, TrabzonHamsiköyü yolu üstünde kiremitli köyü vadisi üstünde yer almaktadır Yerin isminin manası şimdiye dek anlaşılamamıştır Buraya ilk önce kimlerin geldiğini bildiren bir yazıt yoktur

Sumela ya da Vazelon manastırlarının bir minyatürü olan bu yapıda, tanrısal bir mağara ile tamamlanır Günümüze değin gelen taş bölümler, bu manastırın Orta çağ'da yapılmış olduğu hissini uyandırıyorsa da, inşa 1858 yılında yapı edilmiştir

Konaklar


Sivil Türk Mimarisi Örnekleri

Memişoğlu Konağı


Sürmene ilçesinin 4 km doğusunda Balıklı mevkiinde yer alır İki katlı derece derece cepheli büyük bölümü taştan yapı edilmiş geniş saçaklı bir yapıdır

Bölgemizde taş ve bilhassa ahşap işçiliği ile ünlüdür Kapı kanatları ve tavanlar ahşap işçiliğinin en mükemmel örneklerini sergiler

18 yyda yapıldığı farzedilen binanın üst katındaki batı odasının ortasında bir mil etrafında dönebilen bir parça vardır ki: bu vantilatör ve rüzgârgülü vazifesini görmektedir Tavanın bu özelliğinden nedeniyle konağa halk aralarında ''Döner tavanlı konak ''ismi verilmiştir

Nemlizade Konağı

Gazipaşa mahallesinde yer alan eser geniş bir alana yerleştirilmiş dört katlı kargır bir yapıdır Konak haremlik ve selamlık bölümlerinden oluşmakta idi giriş katı ve odalarında Kütahya çinilerinin en güzel örnekleri panolar şeklinde sergilenmiştir

19451963 yılları arası yapı tekel bürosu olmuş 19631979 yılları aralarında Fatih Eğitim Enstitüsü yapılmış,17 Eylül 1979 tarihinden itibaren Trabzon İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi olarak kullanılmış halen eski Kız Meslek Lisesinin Kültür Bakanlığına devrinden daha sonra Olgunlaşma Enstitüsü ve Kız Meslek Lisesi olarak hizmet vermeye devam etmektedir

Yarımbıyıkoğlu Evi

Pazarkapı Mahallesinde Kundupoğlu sokaktadır 2 katlı dış sofalı planlı bir evdir Kötü onarımlarla süsleme özelliklerini yitirmiştir 1706 yılında yapıldığını kitabesinden öğreniyoruz

Kundupoğlu Evi

Yarımbıyıkoğlu evinin güneyinde yer alır Yalnızca bir kısmı ayakta kalmıştır Zamanında dış sofalı planlıydı Bugün onarılan fevkani, üstteki oda alçı, ahşap oyma ve kalem işi süslemelere sahiptir 18 yüzyıla tarihlenmektedir

Çakırağa Konağı

Trabzon ’un Hayrat İlçesi ’nin Sarıağaç köyünde bulunan konak İsmailağa tarafından h1237 (1821) yılında yaptırılmıştır Konağın zemin katı kesme taş olup, kış odası, kiler ve ahır burada yer almaktadır Ahşap Bağdadi kaplamalı ikinci kattaki oda sayısı tam olarak bilinmemektedir Çakırağa Konağı, 1979 yılında Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü ’nce onarılarak günümüze dek ulaşmıştır

Ortahisar Evleri (Trabzon)

Eski Türk evlerini ön plana çıkartan en önemli unsur geleneksel mimari tarzındaki fonksiyonellik ve estetiktir Bu evler bir yandan şehirsel konumlarıyla öteki yandan mimarileriyle dikkate değerdirler Eski Türk evleri yüzlerce yıllık bir süreçte oluşan Türk kent kültürünün günümüzde yaşamaya sürekli en önemli yapı taşlarıdır

Orta Mahalle (Akçaabat)

Anadolu'nun kimi bölgeleri Misal Evlerniteliğini taşıyan yerleşme örnekleri açısından günümüze dek önemli değişiklikler geçirmeden gelebilmiştir Bu yerleşmeler aralarında AkçaabatOrta Mahalle Evleri Karadeniz Bölgesinde en önde gelenlerden birisi olarak sayılabilir

Camiler

Gülbahar Hatun Camii


Yavuz Sultan Selimin annesi Gülbahar Hatun ’un hatırası için Orta Hisar ’ın batısında, Zağnos Köprüsü ’nün yakınında bir külliye içerisinde yapılmıştır

Külliyeden cami ile türbe günümüze gelebilmiş; imaret, medrese, hamam ve okul yıkılmıştır

Mektebin yerine 1899 tarihinde bugünkü Gülbahar Hatun İlkokulu yapılmıştır Kaynaklar Gülbahar Hatun ’un ölümünden sonradan 1514 yılında yaptırıldığını göstermektedir

Caminin yapı kitabesi yoktur Cami erken devir Osmanlı mimarisinde bambaşka bir plan tipi oluşturan Zaviyeli Camiler grubuna girmektedir Duvar işçiliği özenlidir Pencereler, son cemaat mahali, kemerleri ve minarede koyu gri ve sarımtırak beyaz taş kullanılmıştır Caminin örtüsü kurşun kaplıdır

Mihrap mermerden yapılmıştır Kenar bordürleri sade, tepeliği bitkisel süslemelidir Beşgen niş mukarnaslı bir kavsara ile son bulur Köşeliklerinde ikişer kabara (gülbezek) motifi yer alır Minberde misket olup sade bırakılmıştır

Caminin alışılmış dönem süslemeleri bozulmuştur Bugünkü süslemeler son onarımlarda yapılmıştır Avlusundaki şadırvan bir zamanlar kubbe ile örtülüydü Bu örtü son onarımlarla konik külaha dönüştürülmüştür

Ortahisar Fatih Camii

Yapı altınbaşlı Meryem Kilisesi Chrysokephalos olarak adlandırılmıştır Kuruluşu 914 yılına kadar inmektedir Bu yapının manastır içerisinde bazilikalı planlı olarak yapıldığı sanılmaktadır

Bugünkü planın esası 12 yüzyılda gerçekleştirilmiş olmalıdır Araştırmacılar yapının 6 esas onarım devri geçirdiğini belirtmişlerdir Üç nefli olan yapının apsisi içten yuvarlak dıştan çokgendir Bir iç ve bir dış narteksi vardır

Kuzey girişi 14 Yüzyılda yapı edilmiştir Merkezi kubbe pandantiflere oturur ve 12 köşeli yüksek bir kasnağa sahiptir Vaktinde şehrin baş kilisesi, katedrali olduğu için yapının süslemesine önem verilmiştir Freskler bugün sıvanmıştır Bema duvarlarında ve zeminde opus sectile türünden mozaik süsleme yer almaktadır

Fetihten daha sonra camiye çevrilmiş ve ola ki de Fatih, birincil Cuma namazını burada kılmıştır Fatih Medresesi de yapıya bitişik olarak kurulmuştur Türk devrinde caminin esas girişi kuzeye alınmış, güney duvarının ortasına bir mihrap yerleştirilmiş, minber konulmuş ve minare yapılmıştır

Mihrap taştan yapılmış olup, dekor bakımından zengindir Mihrabı çevreleyen geometrik geçmeli bordürler, mukarnaslı niş ve alındığındaki rozetler Selçuklu örneklerini hatırlatmaktadır Ceviz ağacından üretilmiş minber değerli bir sanat eseridir

Orta Hisar Camii ’ne öbür zamanlarda nakışlı süslemeler yapılmış ve kitabeler konulmuştur Mihrabın doğusundaki oda 1842 yılında kütüphane haline getirilmiş ve kapısı üzerine bir yazıt yerleştirilmiştir

Yeni Cuma Camii

Trabzon ’un kurtarıcı ve koruyucu azizi Eugenios ’a ithaf edilmiştir Birincil kilisenin ne vakit yapıldığı bilinmemektedir Araştırmacılar ilk yapının bazilika olduğunu belirtmektedir Ayrıca 1291 yılına ait bir kitabe bulunmuştur Bugünkü yapının 14 Yüzyılda haç planlı olarak inşa edildiği muhtemeldir

Yapının bugün narteksi yoktur Üç nefli ve üç apsislidir Orta yarım kubbe doğru yuvarlık dışarıdan beş köşelidir Diğerleri doğru at nalı, dıştan yuvarlaktır Merkezi kubbe doğuda haç biçimli iki ayağa, batıda yuvarlak iki dorik sütuna pandantifler yardımıyla oturur Bağlı neflerin üzeri tonozlarla örtülmüştür

Bu yapıda da fresk izleri ve zemin mozayiklerinin kalıntıları bulunmaktadır Ayrıca orta apsisin dışarıya kartal ve güvercin kabartmalarına yer verilmiştir

Trabzon ’un fethinden sonra camiye çevrilen yapıya kuzey giriş kısmı ile minare ek edilmiştir Büyük apsisten bir giriş daha açılmıştır Taştan yapılan mihrap barok karakterlidir Minberi ahşaptan yapılmış olup sade bırakılmıştır Mahfilde iyi bir ahşap işçilik görülür

Bu ilavelerden diğer caminin içinde çok değerli kalem işi süslemeler vardır Pandantiflerin yazıları ünlü hattat Hafız Hasan Rıfat ’ın eseridir Kullanılan diğer kısımlardaki yazı ve nakışlar yenilenmiştir

İskender Paşa Camii

Atatürk Alanında Belediye Binasının bitişiğinde yer almaktadır Cami ’nin avlusunda bulunan medresesi mahvolmuş, batı tarafındaki mezarlık kaldırılmıştır Burada yalnızca İskender Paşa ’nın mezarı bırakılmıştır Camiye değişik zamanlarda ilaveler yapılmış ve onarımlarla orijinalitesi bozulmuştur mükemmel bir taş işçiliğine sahiptir Minare, tuğla ve renkli taşlarla almaşık tarzda yapılmıştır

Yapının planı İznik ’teki Yeşil Camiye benzemektedir Muhtemelen öndeki üç bölümlü olan son onarımlarla değişmiş ve kırma çatı ile örtülmüştür Son cemaat mahallinden ara bölüme girilir Burası, ast duvarlarla ve güneyden iki sütuna oturan ortada bir kubbe, doğu ve batısındaki tonoz parçaları ile örtülmüştür Harim kısmı pandantiflere oturan bir kubbeye sahiptir

Mihrap ve minber mermerden yapılmıştır 19 Asır barok süslemelerine sahiptir Üzerlerinde kocaman yapraklı kıvrım dallı bordürler, kartuşlar bulunmaktadır Caminin içerisinde kalem işi süslemeler de bulunmaktadır

Cami ’nin H 936, M1529 tarihli inşa kitabesi cephedeki antre kapısı üzerindedir Hem burada yapının bugünkü haline kavuştuğu 1882 yılı onarımına ait yazıt de bulunmaktadır

Ahi Cihan Dede Camii

Trabzon'a hâkim Boztepe semtinde yapılmış olan caminin tarihi bilinmemektedir bununla beraber Şemsettin Sami ’nin belirttiğine kadar Sultan Orhan döneminde Ahi Cihan ’in bir derviş dergâhı inşa ettirdiği bunun da bugünkü cami ve türbenin uygun olduğundan bahsetmektedir

Komplekse ait muhakkak bir bilgimiz yoktur Burada aynı isimli bir cami inşa edildi

Ahi Kâinat Dede Camisi Hacı Hakkı Baba'nın Abdulaziz döneminde H1305 (1888) katkılarıyla tamir ettirilerek günümüze ulaştırılmıştır

Hızırbey Camii

Bu eser Hızırbey mahallesinde yer almaktadır Yapının ve mahallenin bu isimle anılması Trabzon'da valilik yapan Hızır Bey'den ötürüdür Kare planlı olan yapı H1213(178999) yılında yaptırılmıştır Mimar Çetintaş'ın raporuna tarafından; camiinin hicri 1298(1880) senesinde millet kadar yaptırıldığı söylenir ise de bu tarih tamir kitabesidir Eser, 1970 yılında tamir ettirilmiş, Hızır Bey Camiini onarma ve güzelleştirme derneği'nin öncülüğünde Camii avlusu düzenlenmiş, son cemaat yeri genişlettirilerek esas bölüme uyumlu olarak yeni ek inşa kuzey tarafına 20YY ın sonunda (1998:1999) yapılarak daha pozitif cemaate hizmet verecek ülkü getirilmiştir

Çarşı Camii

Trabzon ’un Çarşı Mahallesi Kemeraltı mevkiinde yer alır Cami, uzun yıllar Trabzon ’da valilik yapmış Hazinedarzade Osman Paşa tarafından H1225, M1839 yılında yaptırılmıştır

Caminin kurulduğu saha eğimli olduğu için kuzey cephesinde son cemaat mahallinin altına dükkânlar yerleştirilmiştir Şehrin en büyük camisidir Yapıda düzgün bir taş işçiliği göze çarpar Örtüsü iyice kurşunla kaplanmıştır Kapı ve pencere silmelerinde barok süslemeli bordürler görülür

Cami, son cemaat mahalli ve harim kısmından meydana gelmekte ve altı istinatlı olarak planlanmış bulunmaktadır Son cemaat mahalli üç bölümlü, kubbeli dört sütunun arasına yerleştirilen ince perde duvarlı ampir bir revaktan meydana gelmektedir

Erdoğdu Bey Camii

H985 M1577 yılında Trabzon Valisi Erdoğdu Bey tarafından, kendi ismi ile anılan Erdoğdu Mahallesi ’nde yaptırılmıştır Cami çoğu onarım geçirmiş ve geniş ölçüde özelliklerini yitirmiştir Son cemaat mahalli ile harimin girişindeki ahşap mahfiller üstten irtibatlıdır Mihrap nişinin mukarnaslı bir kavsarası vardır Köşeliklerde birer gülbezek ile üst kısımda yazı kuşağı yer alır Burada bulunan H1317, M1899 tarihi caminin son onarımına aittir Minber ahşap olup sade bırakılmıştır

Tavanlı Camii

Trabzon ’un tipik çatılı camilerinden birisidir 1874 yılında Nemlizadeler göre yapılmıştır Geniş bir haziresi vardır Dikdörtgen planlı olan yapı son cemaat mahalli ve harim kısmından meydana gelmektedir

Kalın taş duvarlar itinalı bir işçilik gösterir Harimin giriş kısmı üstünde ahşap mahfil yer almaktadır Caminin aydınlatılması tüm cephelerdeki pencerelerle sağlanır Taş mihrap bordürleri vazodan çıkan ağaçlar ve kıvrım dallarla kabartma olarak süslenmiştir Minber sade tutulmuştur Harimin ahşap tavanı da ortada göbeklidir *