Tüketicinin Hakları Nelerdir?

Tüketici Hakları
Alıcı Hakları Nelerdir?
Tüketici Hakları nedir

* ALICI HAKLARI

Konuya girmeden önce tüketicinin tanımını gerçekleştirmek gerekir Alıcı nedir? Tüketici
mal ve hizmeti alıp kullanan kişidir Alıcı aldığı mülk ve hizmetin fena mahsul olması durumunda alici hakları araya girer Yani tüketicinin hakları tüketicinin kaklarını istismar edilmesi durumunda ortaya çıkar Örneğin, bir kundura aldık bu durumda para karşılığında mal almış bulunmaktayız Yani alici konumundayız Eğer aldığımız mal ayıplı ve kusurlu ise o süre alici olarak ortaya haklarımız girer

* Tüketici Hakları Tarihçesi

Batılı kaynaklar kadar 1800 yıllarda ABD ’de başladığı kabul edilen bir görüşe kadar
ilk olarak 1502 Bursa kanunnamesi ile Osman coğrafyasında kendini gösteren alici hareketinin günümüzdeki en son ifadesi 1985 tarihli Birleşik Milletler evrensel alici hakları bildirgesidir
Tüketiciyi korumaya karşın ilk yasal düzenlenme İngiltere ’de 1972 tarihli yiyecek ve ilaçları
karşılaştırılması kanunundur sonra bunu takip eden ABD ’deki yasalardır
Bizim kültürümüzde ise tüketici tekrar tekrar gözetilmiştir Bunun en hoş örneği ahilik
teşkilatıdır Ahilik teşkilatı esnafların tüketici koruyup korumadığı konusunda denetlemektedir Bunun en güzel örneği dilimize giren “pabucu dama atılmaktır Bu sözün dilimize girmesinin nedeni yapılan bir denetleme sırasında Bağdat ’taki bir esnafın iyi mal satmadığı saptama edilmiş ve suç oluşturan olarak pabucu bir haftalığına dükkanın damına atılmış Bunu gören halk müziği ise kimin iyi mal satıp satmadığını anlarmış Bizim kültürümüzde tip velinimet olarak görülmüş hakları her zaman gözetilmiştir sonra bu güzel adet kalkmış ve alıcı istismar edilmeye başlamış ve müşterinin aldatılması yoluna gidilmiştir Dinimiz ise müşterinin korunmasına karşın emirler vermektedir Alışverişlerinizde doğrudan doğruya olun tartıda aldatma yapmayın gibi emirlerle tüketicinin korunmasına çalışmıştır
Türkiye ’de ise tüketicinin korunmasına karşın çalışmalar gönüllü kuruluşlar yoluyla yapılmıştır Bunların başında tüketici koruma dernekleri gelir Bu konudaki hukuki düzenleme ise tüketicinin korunması konusundaki kanundur Bu kanun 23021995 tarih 4077 sayılı kanun ile kabul edilmiştir 2003 yılında yapılan tüketici sürecinin tüm süreçlerinde tüketiciler örgütler yoluyla hazır bulundular ve katkı maddesi sağladılar

* Tüketici Hakları Kavramı

Tüketici hakları tüketicinin alışverişle ortaya çıkan haklarıdır Tüketici hakları malın
kalitesinde laf verilen süreye dek dayanıp dayanmamasından tüketicinin isteğinin karşılayıp karşılamaması durumunda ortaya çıkar Eğer alici aldığı mülk ayıplı ve kusurlu ise alici mülk aldığı yere gidip satıcıdan:
ØAldığı malı geri vererek parayı alabilir
ØAldığı malı yenisi ile değiştirmesini isteyebilir
ØMaldaki ayıbın giderilmesini isteyebilir
ØAyıp oranında maldan indirim yapılmasını isteyebilir
Alıcı yukarıdaki haklardan herhangi birsini isteyebilir Tüketici bu haklarını malın
teslim tarihinden itibaren 15 gün içerisinde veya maldaki ayıp dar ise iki sene içersinde yukarıdaki haklarını talep edebilir Alıcı hakları bunlarla sınırlı kalmayıp taksitli satışlarda ve kapıdan satışlarda garanti belgesi satışlarda hakları vardır
Taksit sayışlarda ne gibi haklar vardır?
Ilk Olarak tüketiciye yapılan sözleşmenin örneği verilmelidir Malı satmak fiyatı toplam borç miktarı ödeme tarihleri gibi bilgilerin verilmesi gerekir Tüketici borçlarını vadesinden önce ödediği takdirde faiz miktarından indirim yapılması zorunludur
Kapıdan satışlardaki haklar nelerdir?
Kapıdan satış yapılması halinde satıcının tüketiciye vazgeçme bildirim belgesi vermelidir Bu belge 7 gün içinde hiçbir bahane göstermeden malı geri verebileceği ve parasını geri alabileceğine dair vaat hükmündedir
Garantili satışlardaki haklar nelerdir?
Satıcı garanti belgesini doldurup tüketiciye vermelidir Bir arza çıkmışsa tamiri muhtemel değilse mal değiştirilir Garanti süresi en düşük bir yıl olmalıdır
Yukarıdaki haklar yerine getirilmezse tüketicinin yapması gerekenler?
Bu isteklerin yerine getirilmesi için alici sorunları hakem heyetine gidilebilir Bu heyetler her valilik ve kaymakamlık bünyesinde kurulmuştur Yalnızca bir kullanım ile ya da aldığı malın faturası ile başvurulabilir Başvuruda hiçbir harcama alınmamaktadır Bu heyetin verdiği karar bağlayıcı olmaz ise veya alici karartı beğenmez ise alici mahkemelerine dava açabilir Bulunduğu yerin asliye hukuk mahkemesine dava açabilir Davada hiçbir harç alınmamaktadır Davayı açılmak için dava dilekçesi ve malla ilgili makbuz ve fatura ya da garanti belgesi eklenerek başvurabiliriz

* Evrensel Alıcı Hakları

Tüketicinin sağlık durumu ve güvenliği ile hesaplı çıkarlarını gözetmek parlatmak zararlarını
karşılamak çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı önlemler olmak ve tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konudaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlemeleri desteklemek amacıyla çıkarılan 4077 sayılı tüketicinin korunması hakkındaki kanun 08031995 tarihi ve 22221 sayılı resmi gazetede yayınlanmış ve bu kanun ile uluslar arası alici birlikleri örgütü tarafından duyuru edilen 8 hak Türk tüketicisine de ünlü oldu

* Esas İhtiyaçların Karşılanması Hakkı

İnsanın insan olmaktan doğan ve hayatını devam ettirebilmesi için gereken asgari ihtiyaçlarını karşılayabileceğini bildiren bu yargı tüketicinin en temel hakkıdır İnsan temel haklarını şöyle sıralayabiliriz
ØFizyolojik ihtiyaçlar (arzu susama)
ØGüvenlik ihtiyaçları (güven duyguları)
ØSosyal ihtiyaçlar (ait olma sevilme)
ØBenlik ihtiyacı (haysiyet galibiyet)
ØKendini geliştirme ihtiyacı (meşhur bir bilim adamı almak gibi)

* Emniyet ve Güven Duyma Hakkı

Bu yargı tüketiciye sunulan mülk ve hizmetlerin tüketicinin hayatını ve sağlığını bayağı
koşullar altında risk düşürmeyecek derecede güvenilir ve nitelikli olmasını ifade eder

* Data Edinme Hakkı

Bu hak tüketicinin satın alacağı mal ve hizmetin ne olduğunu ne işe yaradığını ne kadar
dayanacağını herhangi bir aldatmaya fırsat verilmeksizin açık bir şekilde bilmesidir Tüketiciye verilen bilgilendirme hizmeti piyasadaki diğer mallarla mukayese etmesini sağlar

* Seçme Hakkı

Tüketicinin alacağı mal ve hizmeti seçme hakkını ifade eder Bu sebeple tüketiciye
alternatif mülk ve hizmetler sunulmalıdır Tüketicinin temel hakları arasında yer alan seçme hakkı kapsamında rekabetçi fiyatlar ve karşılaştırabileceği öteki mal ve hizmetler tüketiciye sunulmalıdır

* Sesini Duyurma Hakkı

Tüketicinin kendisi hakkında alınan kararlara alici örgütler aracılığıyla aracısız veya
dolaylı bir biçimde katlamalarıdır Örgütlü bir tüketici grubunun sesini ilgili mercilere duyurmada şansı oldukça fazladır

* Tazmin Edilme Hakkı

Tazmin edilme hakkı ayıplı bir mal satın alan ya da kendisine noksan bir hizmet sunulan
tüketicinin bu mülk ya da hizmet dolayısıyla uğradığı zararı giderilmesi ve genel anlamda haklarının korunması amacıyla gerekli yasal tedbirlerin alınması ve etkin bir şekilde uygulanmasıdır Eğer tüketicinin aldığı mal kusurlu ise bir takım hukuki hakları vardır bunlar gerçekleşmez ise tüketici hakem heyeti ya da alici mahkemelerine gidilebilir Bu mahkemeler alici haklarını korumaya yöneliktir

* Eğitilme Hakkı

Tüketicinin eğitimi bireyin ekonomik faaliyetlerini yön belirleme ihtiyaçlarını karşılamak
ve Pazar etkilenme gücünü arttırmayı gaye alan eğitim ve bilgilendirme yatırımı olarak tanımlanabilir Eğitim programlarını esas amacı tüketiciye gereksinim duyduğu bilgileri nerede ve nasıl bulacağını bilgiyi nasıl değerlendireceğini ve kullanabileceğini öğretmektir

* Dinç Bir Çevreye Sahip Olma Hakkı

Yaşama hakkının temel şartlarından birini yaratıcı ve vazgeçilmez nitelikte olan esas
alici haklarından birisi de dinç bir çevrede yaşamaktır Ülkemizde de çevreyle ilgili gelişmeler uluslar arası gelişmeler ile paralel bir seyir peşine düşüp takip etmiştir 1982 anayasasının 56 maddesinde ve 4077 sayılı tüketicinin korunması hakkındaki kanunun 18 ve 19 maddelerinde de tüketicinin çevre sağlığı açısından korunması hükümlerine yer verilmiştirbunlar ek olarak tüketicinin şikayeti hakkında söz edebiliriz Tüketicinin şikayet hakkı herhangi bir olumsuzlukla karşılandığında olumsuzluğu giderilmesi için ilgili kurumlara ya da yetkili makamlara başvuru etme hakkını içermektedir

* Tüketiciyi Koruyan Örgütler ve İşlevleri

Adından da anlaşılabileceği gibi tüketiciyi anlaşılacağı gibi tüketiciyi koruyan örgütlere
alici örgütleri denir Bunların gayesi tüketiciyi üreticilere aleyhinde korumak ve haklarını tanzim edilmesini sağlamak bunların görevleridir 4077 sayılı kanuna kadar tüketici örgütleri üçe ayrılmıştır
1Tüketici Konseyi
Tüketicinin sorunlarının ihtiyaçlarını ve çıkarlarının korunmasını karşılamak sorunların
alici lehine çözümlenmesi için mücadele harcayan kurumlardır
2Alıcı sorunları Hakem Heyeti
İli ve ilçe merkezlerinde tüketiciler ile satıcılar arasında meydana çıkan uyumsuzlukları çözmek
için kurulmuştur
3Alıcı Mahkemeleri
Tüketici ile imalatçı arasındaki uyuşmazlıkları çökurumlardır
4Tüketici sorunları Hakem Heyeti
İli ve ilçe merkezlerinde tüketiciler ile satıcılar aralarında meydana çıkan uyumsuzlukları çözmek için kurulmuştur
5Tüketici Mahkemeleri
Alıcı ile imalatçı arasındaki uyuşmazlıkları çözen mahkemelerdir
·Tüketicinin Korunmasında Basın ve Yayının Önemi
Tüketicinin haklarını canlı ve önemli yer tutan diğer bir unsur ise basın ve yayındır
Basın ve yayınlama tüketiciyi malların hakiki fiyatları ile ilgili veri verir ve onun pozitif para ödenmesini önler Reklamlar aracılığıyla alışverişe çıkan haklarını izleyiciye aktarır Bunun en güzel örneğini TRT 3 ’deki reklamlarda görmekteyiz Burada Erman ERMANTOROĞLU tüketici haklarını söylemektedir Tüketiciyi korumanın silahla ve öteki yollarla değil yasayla olacağını anlatmaktadır Bunun yanında gazeteler de tüketicileri aydınlanmak ve sorunlarına çözüm bulmak nedeniyle alici köşeleri oluşturulmakta ve tüketiciler bilinçlendirilmektedir Bunun yanı sıra basın ve yayında tüketiciyi yanıltıcı reklamlarda görmek mümkündür Buna aleyhinde ise tüketiciler RTÜK e şikayet edebilirler *