Tüme Varım Nedir - Tümden Gelim Nedir

Tüme Varım Nedir Bütün Bütün Gelim Nedir


tüme varım kavramının anlamı tüme varım ne demektir büsbütün gelim nedir

İnsanın, Bilhassa de bilim adamlarının deney ve gözlem aracılığıyla yeni varsayımlara varmak metodu Tümevarım; hep gelim (Dedüksiyonta ’lil) ve Analoji (temsil) ile birlikte hafıza yürütmenin üç esaslı şeklinden birini teşkil eder ve özelden genele, ferdiden külliye varan düşünme yöntemidir Günlük dilde zan ve tahmine dayanan us yürütme anlamında da kullanılır Mantık diliyle söylendiğinde endüksiyon; zihni, olguların bilgisinden, bu olguları idare eden yasaların bilgisine götüren işlemdir Diğer bir açıklama ile, zihni özel hallerden genel ayla ya da olaylardan yasa ya da ilkelere yükselten akıl yürütme şeklidir

Endüksiyonun Formal ve Hakiki diye iki şekli vardı: Formal tümevarım buna bütün tümevarım da denir bir bütünü meydana getiren parçaların tümü hakkında ayn öbür bahşedilen hükümler aracılığıyla, o tüm hakkında bir hükme varmaktır Örneğin; Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi ve Pazar günlerinin hepsi yirmi dörder saattir Bu günler haftanın bütün günleridir Pek ise haftanın günleri yirmi dörder saattir Aristoteles ’in Organon ’unda ele aldığı bu çeşit bir tümevarımdır Bacon ’un ortaya koyduğu ve S Mill ’in geliştirdiği reel ya da genişletici tümevarım buna bilimsel tümevarım da denir da ise, bir

bütünün bir takım parçalarından hareketle, o tüm hakkında genel ve kuşatıcı bir yasaya ulaşılmaktır Mesela: Demir, altın, Bakır ısı aleyhinde genleşir Bunlar birer madendir, öyle ise tüm madenler ısı karşı genleşir Burada görüyoruz fakat eksik sayıda maden üstünde yapılan deneye dayanılarak bütün madenlere uygulanan genel bir yasa ve hüküm ortaya konmuştur Denek bilimlerin kullandığı fikir yürütme şekli, reel endüksiyondur Diğer bir ifadeyle JS Mill ’e göre bilimsel araştırmanın gözlemn ile “deneyde kullanılan gerçekleme arasında yeralan ikinci safhası tümevarımdır

Muhakkak data verebilmesi için tümevarımda bazı manâlı özelliklerin bulunması gerekir:

a) Genel hüküm veya yasa veya prensip çıkarılacak konuda gözlem veya deney ne değin fazla olursa, tümevarım ile varılacak netice o nisbette kesinlik kazanacaktır

b) Tümevarım, yeni ortaya çıkan olayların tahmininde doğru netice verdiği nisbette belirlenmiş olacaktır

özetle Tümevarım, yoluyla bir önermenin doğruluğunun, önermeyi doğrulayan kanıtın artmasıyla çok daha muhtemel kılındığı bir süreçtir ki, bu işlem bilimsel ve sosyolojik araştırmalarda çok yaygın biçimde kullanılan bir kuraldır O, nihai olarak geçerli değildir, çünkü her zaman teorinin tersine bir mesela karşımıza çıkması sözkonusudur Doğrulamalar ne dek çoğalırsa çoğalsın, onlar bir teoriyi kanıtlamaya yetmez Çünkü her lahza çıkabilecek bir somurtkan örnek onu yanlışlayabilecektir Bu görünüm K Popper ’e ait olup yanlışlamacılık diye bilinir ve geçerli sonuçların mantıklı olarak geçerli bir öncülden türetilebüeceği tümdengelimi (deduetion) tümevarıma aleyhinde savunmaktadır Sosyolojik tezler, onlar Böylece olduklarını bahis etseler bile, nadiren yapı bakımından tümevarımsaldıriar


Büsbütün gelim

Geçerli bir us yürütmenin ya da çıkarımın sonucunu öncüllerinden içeri almamak İşlemi Genelden özele, külliden cüz ’iye tyen iyi bir şekilde ortaya koymanın yollarını araştıran Aristoteles olmuştur Tümden gelim, tümevarımla birlikte en genel us yürütme şekülerindendir Burada tümel (külli) bir hükümden tikel (cüz'i) bir hüküm çıkarılır, yasalardan tek tek durum ve olgulara gidilir, nedenlerden sonuçlara ulaşılır Bu, tümevarımın zıddıdır

Alışılmış mantığın üstünde en çok durduğu us yürütme şekli tümdengelimdir Karşılaştırma, tümdengelimin en şekli olarak kabul edilir Gerçekte Aristoteles ’in karşılaştırma (tasım) olarak tanımladığı hafıza yürütme şeklinin genelleştirilmesine dayanır Tümdengelim bazan fazla açık olur ve fakat iki öncül önermeye ihtiyaç gösterir Bazan da fazla açık olmadığından ikiden çok öncüle ihtiyaç olur Bu duruma kadar mukayese büsbütün gelimin en kısa ve en yaygın şeklidir Ancak, büsbütün gelim ile kıyası birbirine karıştırmamalıdır Çünkü, tümevarım şeklinde yapılan birtakım kıyaslar da vardır

Çıkarma matematik bilimlerin esas alelini teşkil eder bununla beraber tabiat bilimleri de onu gerek varsayımlarının araştırılıp doğrulanmasında, gerek bir olayın izahı yani yasa haline getirilmesinde bir yöntem olarak kullanıp ondan yararlanırlar

öte yandan tümdengelimin genelden Özele veya tümelden tikele bir akıl yürütme Olduğu şeklindeki geleneksel görünüm bir çok mantıkçı kadar hatalı bulunarak kabul edilmemiştir Bazdan geçerli tüm düşünce yürütmenin tümdengelimli olduğunu savunurlar Sonuçta sonuç ile tümevarım arasındaki karşıtlığı reddederler





*